Tregtia e lirë: Një formë imperializmi

Tregtia dhe investimi jashtë vendit janë shtylla kryesore të panteonit imperial, gurë themel të grumbullimit kapitalist në shkallë botërore. Vendet dominuese imperialiste gjithmonë kanë argumentuar se tregtia e lirë është në interes të të gjithëve dhe, brenda mundësive të tyre, i kanë imponuar këto ide mbi ekonomitë më të cenueshme. Mendimi im është se këto argumente janë të rreme dhe dihet që janë të rreme. Megjithatë, institucionet më të fuqishme sot po i shtyjnë përpara këto argumente.

Të gjitha fuqitë e mëdha sot e kanë zhvilluar bazën e tyre industriale pas mureve tarifore, pa përjashtim. Japonezët u shkëputën nga bota e tregtisë dhe fuqitë imperialiste në vitet 1860 për katër dekada, amerikanët kishin avantazhin të zhvillonin industrinë e tyre në vend për shkak të kostos së transportit përtej Atlantikut dhe nuk i hapën kufijtë për tregtinë e lirë deri në vitin 1945, gjermanët u mbrojtën në mënyrë të vetëdijshme pas bashkimit në vitet 1870, dhe kështu me radhë. Gjermanët dhe amerikanët kishin teoricienët e tyre, Frederick List dhe Daniel Raymond, që në atë kohë argumentonin për barriera mbrojtëse.

Është vërtet shumë e thjeshtë: vendet kryesore fillojnë të promovojnë tregtinë e lirë kur industritë e tyre përdorin teknologjinë më të përparuar dhe industritë e vendeve më të dobëta nuk mund të konkurrojnë.

Argumentet janë haptazi hipokrite. Si BE-ja ashtu edhe SHBA-ja kanë dështuar të kalojnë në tregti të lirë për produktet bujqësore, ndërkohë që shumë ekonomi më të dobëta janë detyruar të ndjekin këtë rrugë.

Sot, organizatat ndërkombëtare më të fuqishme, Banka Botërore, FMN-ja dhe OBT-ja, të gjitha mbështesin argumentet për tregtinë e lirë. Këto institucione kanë forcë pas tyre. Pasi një vend has vështirësi me bilancin e pagesave, politikat e tyre të huadhënies varen nga hapja e vendeve më të dobëta ndaj tregtisë së lirë.

Dëshmia është e qartë. Argumenti paraqitet kështu: nëse e hapni ekonominë tuaj për tregti të lirë, ajo do të rritet. Në vitet 1960 dhe 1970, kur shumica e vendeve ende përdornin shumë forma të proteksionizmit, ekonomia botërore u rrit me 3 për qind dhe të gjitha rajonet e botës u rritën me 2 deri në 3 për qind.

Në vitet 1980 dhe 1990, kur politikat e tregtisë së lirë filluan të ndikojnë, rritja botërore ra në përgjithësi në 2 për qind dhe rajonet më të dobëta të botës po binin edhe më shumë prapa. Amerika Latine po rritej me 0.6 për qind, kontinenti afrikan me -0.7 për qind, dhe Lindja e Mesme me -0.2 për qind. Tregtia e lirë ishte katasrofale për shumë vende dhe rajone më të dobëta të botës.

Argumenti për tregtinë e lirë do të vazhdojë të na shoqërojë për shumë vite në të ardhmen. Këto argumente janë me rëndësi botërore. Nuk është për t’u habitur që gjatë tre dekadave të fundit vendi më i suksesshëm në termat e rritjes vjetore të rregullt ka qenë Kina. aPo aq pak për t’u çuditur është fakti që Kina ka pasur një bilanc pozitiv të pagesave dhe, për këtë arsye, nuk ka qenë nën presion për të hapur kufijtë e saj dhe nuk ka ndjekur parimet e fuqive të mëdha imperialiste të kohës.

Së fundmi, le të flasim për të Drejtat e Pronësisë Intelektuale të Lidhura me Tregtinë (TRIPs), që janë fjalë për fjalë një formë e re prone. Do të vini re që në fillim të këtij dokumenti ka një njoftim për të drejtën e autorit që më jep mua, autorit, pronësinë mbi dokumentin, të cilën më pas i jap leje të tjerëve ta printojnë dhe ta shesin ose ta japin falas. Shkrimtarët prej kohësh janë njohur nga ligjet e patentave në mbarë botën.

Ligjet e patentave tani janë zgjeruar në mënyrë të konsiderueshme për të mbuluar botën digjitale, duke mbrojtur industrinë digjitale. Nuk supozohet të huazoni apo të dhuroni softuer që keni blerë. Sigurisht që nuk supozohet ta shisni atë. Natyrisht, TRIPs ka bërë që një numër i madh njerëzish të veprojnë në mënyrë të paligjshme dhe është krijuar për të monopolizuar prodhimin e botës digjitale. Dhe, për ta bërë edhe më keq, monopoli në botën mjekësore, medikamentet, po vjen menjëherë pas. Këto industri janë kryesisht amerikane.

Tregtia e lirë është për të varfrit; të pasurit monopolizojnë kur gjejnë se është në interesin e tyre, siç ilustron qartë TRIPs.

Roger van Zwanenberg

Politika fiskale, rritja dhe zhvillimi ekonomik

Sot, politika fiskale ka për detyrë të nxisë rritjen ekonomike duke mobilizuar burimet nga konsumi jo thelbësor dhe duke i kanalizuar ato burime drejt investimeve, përmes përmirësimit të produktivitetit dhe ofrimit të stimujve për kursim dhe investim. Politika fiskale duhet gjithashtu të krijojë kushte që janë të favorshme për rritjen ekonomike duke hartuar politika tatimore dhe shpenzimesh që kanë ndikime të ulët negativ në dëshirën për të kursyer, investuar dhe për të punuar. Politika fiskale në një shtet islam nuk duhet të jetë një faktor pengues. Politikat tatimore dhe të shpenzimeve duhet të orientohen për të shërbyer për këtë qëllim dhe çdo konflikt që mund të lindë duhet të zgjidhet Më shumë rëndësi duhet t’i jepet rritjes ekonomike, pasi me rritjen ekonomike do të zgjerohet edhe baza e të ardhurave. Ibn Halduni paralajmëroi se taksat e tepruara mund të kenë efekte negative mbi dëshirën e njerëzve për të investuar dhe për të punuar me entuziazëm, çka mund të ndikojë keq në rritjen ekonomike.

Shumica e vendeve myslimane sot mund të konsiderohen si vende në zhvillim ekonomik. (Theksi këtu është mbi fjalën “ekonomik”, pasi fjala “në zhvillim” vetëm përdoret shpesh për të nënkuptuar zhvillim në të gjitha aspektet e jetës krahasuar me vendet e zhvilluara. Kjo mund të mos jetë gjithmonë e vërtetë.) Politika fiskale në rastin e shteteve që ende janë në zhvillim do të ketë një rol kryesor në rritjen e formimit të kapitalit. Formimi i kapitalit përfshin të gjitha shpenzimet që rrisin produktivitetin dhe përfshin investimet e sektorit privat si dhe të sektorit publik. Formimi i kapitalit në një shtet mysliman do të përfshijë investime për zhvillimin e burimeve njerëzore dhe materiale si dhe investime për zhvillimin e vlerave shpirtërore dhe morale të popullit. Zhvillimi material duhet të jetë një mjet për të arritur qëllimin e krijimit të njeriut në këtë botë, i cili është të adhurojë Allahun dhe, si i tillë, zhvillimi ekonomik duhet të operojë brenda kufizimeve të Sheriatit Islam.

Politika fiskale në një shtet mysliman duhet të synojë arritjen e përdorimit të plotë të të gjitha burimeve të tij. Të gjithë personat që janë të aftë për të punuar duhet të pajisen me vende pune që përputhen me aftësitë e tyre dhe në përputhje me Sheriatin Islam. Grumbullimi i burimeve financiare nuk lejohet në një shtet mysliman dhe dënohet përmes Zekatit. Taksat mbi tokën si Kheraxhi, të cilat bazohen në pjellorinë dhe pozicionin e tokës dhe jo në produktivitetin dhe përmirësimin e saj, do të pengojnë shfrytëzimin e saj të plotë.Për të arritur qëllimin e plotë të përdorimit të burimeve, shteti duhet të marrë masa fiskale dhe jofiskale që ndëshkojnë ata që mbajnë burimet e pa përdorura. Në të kaluarën, një shtet mysliman mund të impononte Zekatin dhe Kheraxhin ose taksë toke. Përveç udhëzimeve morale të Islamit që i nxisin muslimanët e aftë të punojnë, mund të merren edhe masa jofiskale. Shtetet muslimane sot kanë në dispozicion shumë mjete fiskale që mund të përdoren për të rritur produktivitetin. Disa nga masat që mund ta arrijnë këtë synim janë:

Riorientimi i burimeve nga konsumi jo thelbësor drejt formimit të kapitalit. Politika fiskale mund ta arrijë këtë nëpërmjet taksave mbi konsumin e luksit ose taksave progresive mbi të ardhurat, të dizenjuara në atë mënyrë që të mos kenë efekt dekurajues dhe të mos shkaktojnë distorsione në sistemin e tregut. Shpenzimet qeveritare duhet të racionalizohen dhe të kufizohen në shpenzime që arrijnë objektivat e një shteti mysliman.
Një shtet mysliman duhet të rrisë investimet dhe të sigurojë që ato të drejtohen në fushat me prioritet të lartë. Investimi publik, në veçanti, duhet të vlerësohet me kujdes dhe të menaxhohet siç duhet. Investimi privat duhet të inkurajohet. Kjo mund të arrihet përmes taksave më të ulëta për korporatat që investojnë në fushat me prioritet të lartë. Fondet që korporatat do të ripërdorin mund të trajtohen në mënyrë të favorshme dhe dividendët mund të taksohen më lehtë. Burimet mund të gjenerohen për investime përmes trajtimit të favorshëm fiskal për kursimet.
Burimet natyrore janë të kufizuara. Shfrytëzimi i tyre shpërndan mundësinë për brezat e ardhshëm që të bëjnë përdorim të atyre burimeve. Prandaj, ato duhet të shfrytëzohen në mënyrë efikase. Kur shteti përdor këto burime si një burim të ardhurash, ai duhet të racionalizojë shpenzimet e qeverisë dhe të sigurojë që të arrihet barazia mes brezave të ndryshëm. Taksa mbi përdorimin dhe taksat mbi potencialin e të ardhurave janë gjithashtu të rëndësishme.
Duke pasur parasysh gjendjen e teknologjisë në botën myslimane, investimet nga jashtë shteteve myslimane mund të jenë thelbësore nëse dëshirohet përmirësimi dhe zgjerimi i kapacitetit produktiv. Në këtë zonë, mund të ofrohen lehtësi tatimore si skema e bartjes së humbjeve. Lejime të amortizimit të përshpejtuar që lejojnë amortizimin më të shpejtë të shpenzimeve kapitale dhe pushime tatimore. Përveç këtyre lehtësive tatimore, mund të ofrohen edhe lehtësi të tjera fiskale si subvencione qeveritare, grante, kredi të lehta dhe lehtësira të përmirësuara komunikimi. Lehtësira të tjera jofiskale përfshijnë tokë falas, tarifa më të ulëta të transportit dhe energjisë elektrike, dhe garantimin e blerjes së një përqindjeje të prodhimit nga qeveria. Megjithatë, efikasiteti i këtyre lehtësirave ende nuk është i qartë. Prandaj, është e rëndësishme të vlerësohet me rigorozitet dobia e implementimit të një skeme të tillë para se një shtet mysliman të nisë përdorimin e saj.

Politika fiskale në një ekonomi islame

Literatura makroekonomike është mjaft e pasur me diskutime mbi politikën fiskale (pra, politikat e taksave, shpenzimeve dhe borxhit të qeverisë) si në ekonomitë e zhvilluara, ashtu edhe në ato në zhvillim me treg të lirë. Qëllimi i këtij punimi është të tregojë se politika fiskale në ekonominë islame [pra, ekonomitë që do të drejtoheshin rreptësisht nga ligjet islame të nxjerra nga mësimet e Kuranit të Shenjtë, traditat e Profetit, Muhamed (paqja qoftë mbi të), dhe praktikat e myslimanëve të hershëm] do të ndryshonte në rolin, objektivat, masat dhe mekanizmin e saj nga ajo në ekonomitë jo islame.

Politika fiskale do të luante një rol shumë më të rëndësishëm në një ekonomi islame sesa në një ekonomi jo islame me treg të lirë për arsyet e mëposhtme.

Roli i politikës monetare do të ishte relativisht shumë më i kufizuar në një ekonomi islame sesa në një ekonomi jo islame me treg të lirë për të paktën dy arsye

a) Norma e interesit nuk luan asnjë rol në një ekonomi islame. Myslimanëve u ndalohet të marrin ndonjë interes mbi çfarëdo lloj huaje (personale ose të tjera). Kështu, në një ekonomi islame, ndryshimi i normave të interesit si një mjet i rëndësishëm i politikës monetare nuk ekziston.

b) Islami nuk lejon bixhozin. Kjo zbatohet jo vetëm për garat, lojërat me letra dhe aktivitetet e tjera konvencionale të bixhozit, por edhe për shumë lloje spekulimesh dhe disa transaksione të ardhshme që ndodhin në ekonomitë jo islame. Kjo ka dy pasoja: (i) Operacionet në treg të hapur nuk do të ishin shumë efektive në një ekonomi islame. Bursa e aksioneve me siguri nuk do të luante një rol aq të madh në këto ekonomi sa në ekonomitë jo islame me treg të lirë, ku spekulimi është pjesë integrale e jetës ekonomike, (ii) Nuk do të kishte kërkesë spekulative për para në kuptimin keynesian. Megjithatë, mundësia për të mbajtur para kesh në pritje të një mundësie më fitimprurëse është e lejuar. Kjo kërkesë për para për mundësi do t’i nënshtrohej si Zekatit, ashtu edhe detyrimeve mbi paratë e papërdorura. Mungesa e “kërkesës spekulative keynesiane” për para dhe mos ekzistenca e interesit nënkuptojnë që tregu i obligacioneve nuk do të luante një rol të rëndësishëm në ekonomitë islame.

2. Pavarësisht nga kushtet ekonomike në një ekonomi islame, një qeveri qe ndjek parimet islame duhet të sigurojë që taksa e Zekatit të mblidhet nga çdo mysliman, pasuria e të cilit tejkalon një vlerë minimale specifike, dhe që të ardhurat të përdoren për qëllimet e përcaktuara në Kapitullin (ose Suren) 9, vargu 60 i Kuranit të Shenjtë. Kjo politik fiskale është unike për ekonomitë islame. Megjithatë, siç do ta shohim më vonë, taksa e Zekatit, edhe pse ka pasoja të rëndësishme mbi variablat kryesore ekonomike, nuk mund të përdoret në ekonomitë islame si një mjet diskrecional fiskal në të njëjtën mënyrë si taksat e tjera. Detyrimet ekonomike përveç Zekatit janë thelbi i politikës fiskale në ekonomitë islame.

3. Ka dallime të konsiderueshme midis ekonomive islame dhe atyre jo islame sa i përket rolit dhe menaxhimit të borxhit publik. Meqenëse të gjitha huatë në Islam janë pa interes, shumë nga shpenzimet qeveritare financohen ose nga të ardhurat e taksave dhe detyrimeve ose (në rastin e projekteve prodhuese) mbi bazën e ndarjes së fitimit. Prandaj, madhësia e borxhit publik është shumë më e vogël në ekonomitë islame sesa në ekonomitë jo islame.

Politika fiskale dhe shpërndarja e të ardhurave

Barazia është një parim i njohur mirë në Islam. Në shpërndarjen e shpërblimeve, Halifet e Drejtë ndoqën praktikën e Profetit (paqja qoftë mbi të) duke shpërndarë ato shpërblime në mënyrë të barabartë. Ky ishte një tregues i qartë që Islami synon një shpërndarje të drejtë të të ardhurave dhe pasurisë dhe e urren grumbullimin e saj në duart e një numri të vogël njërzish. Ebu-Bekri citohet se ka refuzuar të shpërndante Plaqkën e luftës sipas devotshmërisë dhe në vend të kësaj e shpërndau atë në mënyrë të barabartë. Omeri (Allahu qoftë i kënaqur prej tij) citohet të ketë thënë se nëse do të jetonte edhe një vit tjetër, do ta shpërndante fondin në një mënyrë që të varfrit do të ishin të barabartë me të pasurit.

Islami mbështet si barazinë horizontale, ashtu edhe atë vertikale. Profeti (paqja qoftë mbi të) citohet se u ka dhënë të martuarve dyfishin e ndihmës krahasuar me ata që janë beqarë kur shpërndante Plaqkën e luftës. Në këtë kontekst, Omeri( r.a) citohet të ketë dhënë beqarëve gjysmën e ndihmës që u jepet të martuarve. Barazia dhe trajtimi i drejtë nuk janë të kufizuara vetëm për myslimanët. Ato shtrihen edhe tek jo myslimanët. Omer Ibn Abdulaziz citohet se i ka kërkuar Audie Ibn Arta që të kujdesej për të paaftët, për të mbrojtur jo myslimanët dhe për t’i ndihmuar ata nga Baitul Mal (thesari në atë kohë). Ky vendim u bazua në atë që bëri Omer Ibn El-Khatab për një dhimmi (jo mysliman) të moshuar, të cilin e pa duke kërkuar lëmoshë. Omeri citohet të ketë thënë për dhimmi-në se ne nuk kemi bërë drejtësi ndaj teje duke të marrë faizin kur ishe i ri dhe duke mos u kujdesur tani që je plak. Dhimmi-u më pas u urdhërua të merrte një pagesë të rregullt nga Baitul-Mal.

Masat e marra në të kaluarën për shpërndarjen e të ardhurave dhe pasurisë në historinë islame janë të shumta. Më e rëndësishmja ishte vendimi i Omerit për të mos shpërndarë tokat e Plaqkës së luftës tek Sahabët. Ky veprim u bë për të parandaluar grumbullimin e pasurisë në pak njerëz. Ky akt u përshkrua nga disa dijetarë si shumë i dobishëm për myslimanët, sepse tokat e sapo fituara u bënë pasuri e të gjithë myslimaneve. Po ashtu, vendimi i tij për të mbledhur Kherajin (taksë) dhe për të shpërndarë të ardhurat ndërmjet myslimanëve, përveç shpenzimit për mbrojtjen e shtetit, ishte një masë fiskale për të shpërndarë pasurinë.

Së fundmi, shumë vende në zhvillim ekonomik kanë sakrifikuar qëllimin e shpërndarjes së drejtë të të ardhurave në emër të rritjes ekonomike dhe shumë vende myslimane iu bashkuan këtij trendi. Pabarazia është gjetur të jetë më e madhe në këto vende sesa në ato më të zhvilluara ekonomikisht. Kjo pabarazi mund të lidhet me shumë faktorë. Më të rëndësishmit prej tyre diskutohen më poshtë.

Në vendet në zhvillim, sistemet tatimore janë të paekuilibruara për shkak të taksave të lehta mbi konsumin dhe mbi klasën e punëtore, paaftësisë së sistemeve tatimore dhe pasigurisë për të arritur fitimet e papritura, si dhe dominimin e sektorit bujqësor. Këta faktorë e bëjnë sistemin tatimor regresiv, duke shkelur kështu kriterin e barazisë. Sistemet e sigurisë shoqërore, në shumë raste, ose nuk ekzistojnë, ose janë të kufizuara në mbulimin e një sektori të privilegjuar të popullsisë. Përveç kësaj, shumë nga këto vende kanë miratuar politika zhvillimi të orientuara drejt zëvendësimit të importeve, teknologjive intensive të kapitalit në sektorin industrial, programe zhvillimi të përqendruara në zona urbane dhe kanë përdorur vazhdimisht financimin e deficitit, duke krijuar kështu situata inflacioni dhe hiper-inflacioni.

Tani është bërë më e lehtë të përcaktohet nëse ekziston pabarazi e theksuar përmes teknikave të ndryshme. Është e domosdoshme që vendet myslimane të shqyrtojnë kohë pas kohe pozitat e shpërndarjes së të ardhurave për të parandaluar pabarazitë e theksuara, të cilat janë në kundërshtim me mësimet e Islamit. Po ashtu, kur një përqindje e vogël e popullsisë zotëron një përqindje të konsiderueshme të të ardhurave, ky grup bëhet shpërfillës dhe, siç e ka thënë Ibn Halduni, masat ndjekin shembullin, ose në gjuhën e sotme, vepron efekti in demonstrimit, i cili çon në rënien e shtetit mysliman. Një shtet mysliman duhet të sigurojë të paktën një standard minimal jetese për të gjithë qytetarët e tij, pas të cilit njerëzit do të lejohet të konkurrojnë lirshëm. Megjithatë, duhet siguruar barazi mundësish. Në të kaluarën, sistemi kishte mekanizma të integruar të shpërndarjes, siç është Zekati, rregullat e trashëgimisë, ndihmat e paguara myslimanëve dhe jo-myslimanëve të nevojshëm nga Baitul-Mal. Masat fiskale që janë në dispozicion të një shteti mysliman sot, përveç masave të mësipërme, janë të shumta, për shembull, shpenzimet shpërndarëse, taksat progresive mbi të ardhurat, taksat mbi fitimet e kapitalit, tatimi mbi tokën dhe taksat mbi konsumin e luksit.

Një veçori e spikatur e sistemit fiskal islam është ekzistenca e Zekatit si një mekanizëm i veçantë shpërndarës. Ajo është një taksë e caktuar me tarifa të fiksuara dhe buxheti nuk ka kontroll mbi normat e saj ose kategoritë e përfituesve. Nëse aplikohet siç duhet, do të arrihet shpërndarja e drejtë e të ardhurave. Prandaj, buxheti mund të përqendrojë përpjekjet e tij në arritjen e grupeve të tjera të objektivave. Për mendimin tim, avantazhi i një sistemi të tillë është të reduktojë konfliktet që ekzistojnë në arritjen e stabilitetit ekonomik, rritjes, shpërndarjes së burimeve dhe shpërndarjes së të ardhurave njëkohësisht. Për shembull, mund të ekzistojë një konflikt midis objektivave të rritjes ekonomike dhe atyre të shpërndarjes. Ekzistenca e Zekatit në një shtet islam zvogëlon ndjeshëm këtë konflikt. Por kjo nuk e pengon përdorimin buxhetit për të shpërndarë të ardhurat përmes taksave progresive. Shpenzimet shpërndarëse të qeverisë dhe mjetet jo-fiskale mund të përdoren gjithashtu për të parandaluar rritjen e pabarazisë së të ardhurave dhe pasurisë.

Qëllimet e vendosura më sipër për politikat fiskale në një shtet mysliman kërkojnë mjete fiskale. Në të kaluarën, shtetet myslimane kan përdorur Zekatin dhe Kheraj, si dhe burime të tjera të të ardhurave. Këto u përdorën për të siguruar të mira publike siç janë mbrojtja, arsimi, shërbimet postare dhe shumë shërbime të tjera që janë mirë të dokumentuara në literaturë. Zekati mblidhej nga shteti. Kheraj gjithashtu ishte një mjet i rëndësishëm fiskal për të arritur rritje ekonomike, shpërndarje burimesh dhe stabilitet ekonomik. Sot, me zhvillimin e sistemeve fiskale në Perëndim (të cilat pa dyshim kanë disa rrënjë në civilizimin islam), një shtet mysliman mund të shfrytëzojë teknikat e zhvilluara në formulimin e politikës së tij fiskale. Seksioni i mëposhtëm pasqyron përvojën e kaluar të mjeteve fiskale në shtetet myslimane, shqyrton zhvillimet e reja dhe përpiqet të formulojë një kornizë për politikat fiskale në shtetet myslimane të sotme.

Politika fiskale dhe stabiliteti ekonomik

Në vitet e fundit, politika fiskale ka luajtur një rol të rëndësishëm në stabilizimin e ekonomive të Perëndimit, veçanërisht pas depresionit të madh të viteve 1930. Në një ekonomi ku kapaciteti prodhues është mirë i zhvilluar, politika fiskale mund të luajë një rol të rëndësishëm në rregullimin e kërkesës agregate. Në vende të tilla, sistemet e zhvilluara të taksave dhe të mirëqenies sociale i lejojnë politikës fiskale të funksionojë në mënyrë fleksibile në luftimin e inflacionit ose deflacionit.

Në një shtet islam, stabiliteti i vlerës reale të parasë konsiderohet si detyrim dhe është thelbësor që një ekonomi e tillë të ecë normalisht në rrugën e zhvillimit. Inflacioni mund të gjenerojë një shpërndarje të të ardhurave dhe pasurisë që, duke përqendruar pasurinë dhe të ardhurat në duart e të pasurve, mund të jetë i dëmshëm për mirëqenien e njerëzve. Gjendjet deflacionare janë gjithashtu të dëmshme. Ibn Halduni e vuri re shumë kohë më parë se nëse Sulltani ndalon rrjedhjen e financave drejt publikut, kjo do të gjenerojë recesion. Së fundmi, financimi kompenzues është zbuluar të jetë i domosdoshëm për të parandaluar një rënie në kërkesën dhe ofertën agregate. Politikat fiskale për të ulur kërkesën agregate dhe për të rritur produktivitetin do të jenë të nevojshme kur ekonomia është në kushte inflacionare. Për të arritur stabilizimin ekonomik në mënyrë efikase, një shtet mysliman, si çdo shtet tjetër, ka nevojë për sisteme fleksibile dhe elastike të të ardhurave dhe shpenzimeve. Taksat progresive mbi të ardhurat dhe shpenzimet, si dhe pagesat e sigurimeve shoqërore, mund të veprojnë si stabilizues automatikë për ekonominë. Masa diskrecionale gjithashtu mund të merren për sa kohë ato nuk shkaktojnë efekte negative për ekonominë.

Politika fiskale dhe alokimi i burimeve

Politika fiskale në një shtet laik synon të arrijë një alokim efikas të burimeve që sjell përfitime maksimale materiale për shoqërinë. Në një shtet islam, koncepti i efikasitetit mund të interpretohet duke përfshirë harmoninë midis dëshirave shpirtërore dhe materiale. Burimet duhet të përdoren vetëm në mënyrën që siguron mirëqenien e njeriut në këtë botë dhe në botën tjetër. Burimet duhet të shfrytëzohen në mënyrë optimale, pra pa e tepruar dhe duke marrë parasysh nevojat e brezave të ardhshëm. Duhet të prodhohen vetëm ato mallra, qoftë nga sektori privat apo ai publik, të cilat janë të lejuara nga Sheriati Islam.

Sektori publik duhet të prodhojë mallra që i shërbejnë interesit të përgjithshëm publik. Këto mallra zakonisht janë të pandashme dhe gjithashtu krijojnë efekte anësore. Shumë juristë myslimanë kanë përmendur mallrat që një shtet mysliman duhet të sigurojë. Ibn Tejmije, për shembull, mendonte se një shtet mysliman duhet të kujdesej për mbrojtjen kombëtare, sigurinë e brendshme, rrugët, urat, kanalet, rrugët ujore dhe arsimin. Sot mund t’i shtojmë kësaj liste mallrat që sigurojnë fuqinë ushtarake, e cila nga ana tjetër varet nga zhvillimi ekonomik.

Mallrat publike që duhet të ofrojë një shtet bashkëkohor mysliman përfshijnë mbrojtjen dhe sigurinë kombëtare (të cilat duhet të jenë të orientuara drejt mbrojtjes së kombit në tërësi dhe jo të grupeve të veçanta të interesit brenda shoqërisë), sigurimin e infrastrukturës si rrugët, telekomunikacionet si dhe lehtësira të tjera të nevojshme për të gjitha sektorët e ekonomisë. Kapitali shoqëror duhet të zhvillohet gjithashtu përmes sigurimit të arsimit, lehtësirave sportive, shëndetit publik, objekteve mjekësore, lehtësirave mjedisore, furnizimit me ujë të pijshëm, kanalizimeve dhe strehimit. Sektori publik duhet gjithashtu të kujdeset për vlerat morale të shoqërisë. Qeveria duhet të sigurohet që të ketë mjaftueshëm burime për arritjen e këtij qëllimi. Nuk ka dyshim se funksionimi i lirë i sistemit të tregut, brenda rregullave të vendosura nga Sheriati, është theksuar nga shumë juristë myslimanë. Megjithatë, duhet kujtuar se politika në një shtet mysliman nuk është e lirë nga vlerat. Qeveria duhet të rregullojë sistemin e tregut për të siguruar mirëqenien e njerëzve në këtë botë dhe në botën tjetër. Sektori privat dhe ai publik duhet të punojnë së bashku për arritjen e këtij objektivi. Ibn Halduni mendonte se veprimet e sektorit publik mund të jenë burim suksesi ose dështimi për sistemin e tregut përmes frenimit të konsumit të panevojshëm në sektorin privat dhe racionalizimit të shpenzimeve qeveritare. Kjo e fundit do të arrihet përmes vlerësimit rigoroz të shpenzimeve qeveritare si para ashtu edhe pas fillimit të një projekti të sektorit publik. Projektet që sjellin përfitime maksimale për një shoqëri myslimane dhe shkaktojnë dëmin më të vogël në stabilitetin ekonomik, politik dhe social, duhet të preferohen ndaj të tjerave. Për shembull, duhet të preferohen projektet që çojnë në më pak emigrim të fuqisë punëtore krahasuar me ato që nxisin emigrim masiv dhe shkatërrim të jetës rurale. Pasi të jenë përcaktuar projektet që i shërbejnë objektivave të një shteti mysliman, këto mallra duhet të ofrohen me kosto sa më të ulët pa dëmtuar efikasitetin.

Financimi i transaksioneve të qeverisë në një ekonomi pa interes: rasti i Pakistanit

Eliminimi i interesit nga ekonomia në përputhje me parimet e Sheriatit do të kërkonte që transaksionet qeveritare që përfshijnë interesin të realizohen gjithashtu nëpërmjet disa aranzhimeve alternative. Ky artikull përpiqet të shqyrtojë natyrën dhe madhësinë e këtyre transaksioneve në rastin e Pakistanit dhe të vlerësojë propozime të ndryshme për t’i bërë ato në përputhje me Sheriatin. Transaksionet qeveritare kanë si dimensione të brendshme ashtu edhe ndërkombëtare. Megjithatë, në këtë punim, ne planifikojmë të fokusohemi kryesisht (por jo ekskluzivisht) në transaksionet e brendshme, pasi marrëdhëniet ndërkombëtare përfshijnë disa çështje specifike që duhet të bëhen objekt i një punimi të veçantë.

Transaksionet qeveritare të bazuara në interes në Pakistan

Përpara se të diskutojmë eliminimin e interesit nga transaksionet qeveritare, është e rëndësishme të njohim natyrën dhe madhësinë e këtyre transaksioneve në aktivitetet ekonomike të përgjithshme. Vetëm pas një analize të këtij lloji mund të vlerësohet siç duhet ndikimi i çdo ndryshimi në këto transaksione në ekonomi.

Natyrën dhe madhësinë e transaksioneve qeveritare, qoftë ato të bazuara në interes ose jo, i përcakton roli i shtetit në një shoqëri. Tradicionalisht, ky rol ishte asgjë më shumë se ofrimi i shërbimeve të mbrojtjes, ruajtja e rendit dhe ligjit, ofrimi i drejtësisë, drejtimi i administratës civile dhe kryerja e aktiviteteve ekonomike vetëm ato që i gjenin të pakundërshueshme ndërmarrjet private. Megjithatë, shumica e vendeve në zhvillim në vitet 1950 dhe 1960 vendosën për zhvillim të planifikuar dhe miratuan modelin e ekonomisë së përzierë. Si pasojë, sektorit publik iu dha një rol i drejtpërdrejtë në zhvillimin e infrastrukturës, aftësive dhe teknologjisë. Kjo kërkonte më shumë kapital sesa mund të akumulohej përmes mjeteve tradicionale të taksave që ishin në dispozicion të qeverisë. Si rezultat, masa të tilla si financimi i deficitit, huamarrja publike dhe huatë nga jashtë u përdorën më shpesh.

Në rastin e Pakistanit, dekada e viteve ’70s përjetoi një periudhë të re të rritjes së madhësisë së aktivitetit qeveritar si rezultat i nacionalizimit të industrive të rënda, bankave dhe aktiviteteve të sigurimeve në vitin 1972. Ky proces vazhdoi pa ndërprerje edhe në vitet ’80, dhe tani gjejmë përfshirje të sektorit publik në pothuajse çdo lloj aktiviteti biznesi që zhvillohet në ekonominë tonë. Megjithatë, disa përpjekje janë bërë vitet e fundit për të kundërshtuar këtë trend dhe për të zvogëluar madhësinë e aktivitetit qeveritar në ekonomi.

Tani, sa i përket transaksioneve qeveritare të bazuara në interes, ato mund të ndodhin për këto llogari:

Llojet e ndryshme të huave të dhëna nga çdo agjenci qeveritare për agjenci të tjera ose individë.
Operacionet qeveritare të mallrave (përfshirë importet dhe eksportet e materialeve dhe pajisjeve) që përfshijnë pagesa të shtyra ose pranime të shtyra.
Huamarrja e qeverisë për të financuar mallra publike.
Huamarrja për projekte të cilat mund të çojnë në prodhime që mund të vlerësohen në një mënyrë apo tjetër për të përcaktuar fitimin e tyre privat.
Huamarrja nga Banka e Shtetit të Pakistanit (e cila është pjesë e qeverisë) ose nga institucione të tjera financiare në sektorin publik.

Fatkeqësisht, jo të gjitha transaksionet e përmendura më sipër mund të kategorizohen në mënyrë sistematike për të identifikuar natyrën e pagesave ose pranimeve të interesit të përfshira. Të dhënat e disponueshme gjithashtu nuk mund të përdoren për të klasifikuar transaksionet në bazë të burimeve të financimit të tyre. Në disa raste, interesi llogaritet vetëm si një hyrje në libër dhe mund të mos përfshijë ndonjë transaksion të vërtetë. Prandaj, për të mundësuar vlerësimin e natyrës dhe madhësisë së transaksioneve qeveritare të bazuara në interes, mund të jetë e nevojshme të përdoren më shumë se një tregues. Megjithatë, ne kemi përdorur vetëm ato tregues për të cilët të dhënat nga burimet sekondare ishin të dobishme për të bërë llogaritjet e nevojshme. Si pasojë, ne përpiqemi të analizojmë sa më poshtë:

Madhësia e pranimeve dhe pagesave të interesit në buxhetet federale.
Deficiti i përgjithshëm fiskal dhe ndikimi i tij në transaksionet qeveritare të bazuara në interes.
Madhësia e borxhit publik me referencë të veçantë në huamarrjen nga burimet e brendshme.
Madhësia e transaksioneve ndërqeveritare dhe pagesat e interesit.

Dr. Faiz Muhammad

Financimi i transaksioneve qeveritare në një ekonomi pa interes

Pa dyshim, zgjerimi i masës monetare ka të bëjë me fenomenin e inflacionit dhe deflacionit. Të gjithë kritikojnë qeverinë për deficitin buxhetor. A është kritika vërtet e drejtë? Ekziston një koncept i një niveli të sigurt të zgjerimit monetar. Nëse zgjerimi i kreditit në sektorin privat dhe sektorin qeveritar mund të akomodohen brenda nivelit të sigurt, nuk ka asnjë kundërshtim ndaj financimit të deficitit. Në vendin tonë, niveli i sigurt përcaktohet në lidhje me normën e mundshme të rritjes në ekonomi dhe ndryshimet e mundshme në shpejtësinë e të ardhurave të parave. Në përcaktimin e nivelit të sigurt të zgjerimit monetar, merren parasysh tre variabla. Përpiqeni të parashikoni se cila është kërkesa e mundshme për kredi në sektorin privat dhe pastaj shuma e mbetur zakonisht ruhet si financim i deficitit në sektorin qeveritar. Brenda konceptit të nivelit të sigurt, mund të ketë gjithmonë mundësi për financim të deficitit.

Kam disa pikëpamje jo të zakonshme në lidhje me meritat relative, ose mangësitë, të krijimit të kreditit në sektorin privat krahas financimit të deficitit në sektorin qeveritar përmes ndihmës dhe stimulimit të rritjes së ekonomisë. Shumica e studiuesve e kritikojnë ashpër financimin e deficitit nga qeveria sepse ata mendojnë se ai është gjithmonë inflacionist, krahasuar me krijimin e kredisë në sektorin privat. Ky mendim ka një supozim të përfshirë se pasi kredia e krijuar është për përparimin e prodhimit, ajo nuk është inflacioniste.Unë kam një pikëpamje pak më të ndryshme në lidhje me këtë.

Zgjerimi i kreditit në sektorin privat, nëse është i tepruar, mund të jetë po aq i dëmshëm për ekonominë sa financimi i deficitit nga qeveria. Sidomos në Pakistan, ne shohim se gjatë viteve, ndonëse bankat komerciale janë depozituesit më të mëdhenj të kursimeve të komunitetit, një pjesë e konsiderueshme e burimeve bankare është përdorur gjithmonë për financimin e inventarëve. Financimi i inventarëve në një situatë mungese mund të krijojë gjithmonë një situatë shumë inflacioniste. Nuk ka asnjë virtyt të veçantë në krijimin e kreditit në sektorin privat si i tillë, duhet të shihet nëse ai është vërtet brenda kufirit dhe absolutisht i nevojshëm për të përmbushur kërkesat prodhuese të ekonomisë, apo po keqpërdoret krijimi i kreditit në sektorin privat.

Dua të theksoj këtë pikë sepse jemi përballë vendimit të Gjykatës Federale të Sheriatit, e cila kërkon që varësia e qeverisë nga paratë me interes të eliminohet. Ne duhet të gjejmë ndonjë mundësi për financimin e deficitit brenda kufijve të sigurt të zgjerimit monetar. Kjo për arsyje se nëse nuk mund të huazohet mbi bazën e interesit, duhet të mund të huazohet pa interes nga banka qendrore. Pra, dua të ruaj disa mundësi për financimin e deficitit në kontekstin e ri, kur mënyrat e financimit të bazuara në interes nuk do të jenë të disponueshme për qeverinë. Prandaj, do të nxisja fuqimisht që të merret parasysh nga Banka e Shtetit të Pakistanit nëse i gjithë zgjerimi përmes krijimit të kreditit në sektorin privat është vërtet i justifikuar nga kërkesat prodhuese të ekonomisë, apo nëse një pjesë e tij mund të hiqet, në mënyrë që të rritet hapësira për financimin e deficitit nga qeveria brenda kufijve të sigurt të zgjerimit monetar.

Hapësira për financimin e deficitit

Duke marrë parasysh normën e rritjes së ekonomisë sonë dhe variablat e tjerë që veprojnë ashtu si janë dhe sidomos në një situatë inflacioniste, shpejtësia e qarkullimit të parave do të rritet duke reduktuar hapësirën për financimin e deficitit. Qëllimi i vërtetë është të shikohet se si mund të plotësohen nevojat e qeverisë. Ka një deficit të madh në buxhetin e qeverisë. Gjatë viteve, qeveria nuk ka arritur të financojë as kërkesat e saj aktuale përmes taksave. Madje disa pjesë të kërkesave aktuale financohen përmes huamarrjes brenda dhe jashtë vendit. Pothuajse të gjitha shpenzimet zhvillimore financohen përmes huamarrjes. Në këtë situatë, nëse papritur qeveria do të dëshironte të balancojë buxhetin e saj dhe të heqë dorë plotësisht nga varësia e financimit të bazuar në interes, shumë probleme mund të lindin. Prandaj, do të duhet të kemi një qasje të shumëfishtë që ofron zgjidhje praktike për të përballuar situatën.

Sa i përket çështjes së eliminimit të interesit nga transaksionet e qeverisë në kontekstin e vendimit të Gjykatës Federale të Sheriatit, kemi dy gjëra. Njëra është se çfarë do të ndodhë me transaksionet e ardhshme pas datës 1 korrik 1992, që është afati i caktuar nga gjykata? Dyta, çfarë do të ndodhë me detyrimet e papaguara të borxhit të qeverisë?

Katër kategori të transaksioneve

Transaksionet e qeverisë mund të kategorizohen në katër grupe të gjera. E para është transaksionet ndërqeveritare mes qeverisë federale dhe qeverive provinciale dhe mes qeverive provinciale dhe autoriteteve lokale. E dyta është qeveria dhe sistemi bankar, në sistemin tonë, ato janë bankat komerciale dhe Banka e Shtetit. E treta është qeveria dhe publiku i përgjithshëm. E katërta është qeveria dhe huadhënësit e huaj. Sa i përket qeverisë dhe huadhënësve të huaj, kjo është diskutuar veçmas.

Le të shohim se çfarë duhet të bëhet pas datës 1 korrik për tri kategoritë e tjera të huave nga qeveria. Transaksionet ndërqeveritare janë thjesht rregullime të dokumenteve, sepse një qeveri është përfituese dhe qeveria tjetër është duke i dhënë ato para. Ky është një lloj rregullimi që duhet të ndodhë ndërmjet agjencive të ndryshme qeveritare të qeverisë federale dhe atyre provinciale dhe autoriteteve lokale. Por disa probleme mund të lindin dhe burimet mund të mungojnë në disa raste. Ky problem duhet të zgjidhet në mënyrë ad hoc. E gjithë situata do të varet nga një qasje e plotë, pragmatike ndaj situatës, por nuk do të ketë vështirësi në eliminimin e interesit nga transaksionet ndërqeveritare.

Për qeverinë dhe sistemin bankar, propozimi im është që nga 1 korriku, të gjitha huat për qeverinë nga sistemi bankar të jepen pa interes. Si Banka e Shtetit ashtu edhe bankat komerciale duhet të sigurojnë huatë e nevojshme, brenda kufijve të sigurt të zgjerimit monetar, pa interes. Justifikimi për këtë propozim është se ndërmjet Bankës së Shtetit dhe qeverisë, kjo gjithashtu është një lloj rregullimi i brendshëm. Fitimet e Bankës së Shtetit kalojnë tek qeveria federale. Në të njëjtën kohë, qeveria federale po paguan interes për detyrimet e borxhit që blihen nga Banka e Shtetit. Ky është një trafik në dy drejtime. Interesi po paguhet nga qeveria për titujt e borxhit të qeverisë të mbajtur nga Banka e Shtetit dhe Banka e Shtetit po paguan fitimet e saj të mbetura pas shpenzimeve tek qeveria.

Përfitimi duhet të shkojë tek komuniteti në përgjithësi, dhe jo tek një grup aksionarësh të bankës. Këto janë dy argumente themelore, ndërkohë që bankat në situatën e re mund t’u kërkohet të sigurojnë fonde pa interes për qeverinë, ato duhet të mbajnë një pjesë të burimeve të depozitave të tyre si pjesë e kërkesës për rezerva. Si një kërkesë ligjore, bankat duhet të mbajnë disa para në titujt e borxhit të qeverisë dhe këta duhet të jenë tituj pa interes.

Marrëdhëniet mes qeverisë dhe qytetarëve

Çfarë ndodh me marrëdhënien ndërmjet qeverisë dhe qytetarëve? Qeveria duhet të ndaloj plotësisht nga lëshimi i obligacioneve me kamatë ose certifikate kursimi me interes. Në këtë rast, e vetmja mundësi që mbetet për qeverinë do të ishte mobilizimi i fondeve nga qytetarët përmes bonove mukarza, siç bëhet në Jordan. Shuma e kryesore e kësaj mund të garantohet. Mukarza dhe mudarba janë të njëjta. Disa projekte të qeverisë mund të jenë me fitim të lartë, ndërsa të tjerë mund të kenë fitim të ulët dhe disa mund të jenë edhe në humbje. Qeveria mund të bëjë, një marrëveshje të ngjashme me fondet e përbashkëta, ku mund t’u kërkojë njerëzve të kontribuojnë dhe qytetarët mund të ndajë fitimet.

Disa propozime të tjera janë diskutuar gjithashtu në qarqe të ndryshme. Nëse qeveria nuk mund të lëshojë asnjë para përmes instrumenteve me interes, a ka ndonjë mundësi që qeveria të lëshojë disa bono të indeksuara? Me një referencë të veçantë për indeksimin e bonove të qeverisë, do të lindin të njëjtat pyetje të sheriatit dhe deri tani shumica e ekspertëve duket se janë të mendimit se indeksimi, madje edhe i boneve të qeverisë, nuk miratohet nga sheriati.

Përfitimi nga bonot e qeverisë

Një sugjerim tjetër u diskutua veçanërisht në vitet 1984-85, kur po shqyrtohej çështja e eliminimit të interesit nga transaksionet e qeverisë. Ministri i Financave kishte kërkuar mendimet e dijetarëve myslimanë mbi disa nga propozimet specifike që ishin bërë për qeverinë për të provuar të mobilizonte fonde përmes mënyrave të financimit që nuk kishin interes. Ministri në atë kohë kishte kërkuar në mënyrë të veçantë nëse kishte mundësi për të lëshuar disa bono qeveritare mbi të cilat kthimi do të ishte i lidhur me produktin bruto kombëtar. Instituti i ekonomisë islame, në përgjigje të pyetjeve të bëra nga ministri i financave, studioi çështjen në një workshop dhe lëshoi këtë raport.

Në lidhje me pyetjen se nëse një kthim i caktuar mbi skemat e kursimeve qeveritare konsiderohet i papajtueshëm me Sheriatin, a do të ishte e pranueshme nëse kursimtarët do të paguanin një kthim të lidhur me rritjen nominale të ekonomisë si tërësi, kjo gjithashtu do të ishte e papajtueshme me Sheriatin.? [Përgjigjja është] kjo gjithashtu do të ishte e papajtueshme me Sheriatin. Është e vërtetë që nëse kthimi lidhet me normën e rritjes nominale të ekonomisë, kthimi do të bëhet i ndryshueshëm. Megjithatë, variabiliteti në normën e kthimit të kapitalit nuk e bën kthimin legjitim në mënyrë islame nëse kapitali është dhënë mbi bazën e huasë, pra çdo kthim i paracaktuar mbi hua, qoftë ai i fiksuar apo i ndryshueshëm, është interes. Thjesht duke e bërë të ndryshueshëm nuk e nxjerr atë nga të qenit interes Edhe nëse kapitali nuk garantohet, nuk do të jetë e ligjshme nga ana islame të jepet një kthim mbi skemat e kursimeve qeveritare në lidhje me rritjen nominale të regjistruar nga ekonomia.

Idetë për lidhjen e kthimit nga skemat e kursimeve me normën e rritjes nominale të ekonomisë duket se janë të bazuara në premisën se të ardhurat nga skemat e kursimeve përdoren nga qeveria për investime në projekte zhvillimi që ndihmojnë në rritjen e të ardhurave kombëtare. Pa mohuar faktin që kursimet nga çdo burim ndihmojnë në ngritjen e nivelit të investimeve të ekonomisë, ka pak arsye për të besuar se kontribuesit në skemat e kursimeve mund të justifikohen në këtë bazë për t’u dhënë një kthim të lidhur me normën e rritjes nominale të ekonomisë. Kjo është kështu për arsyet e mëposhtme:

Kursimet e mobilizuara përmes skemave të kursimeve të qeverisë bëjnë pjesë në tërë fondin e të ardhurave të qeverisë dhe nuk përdoren ekskluzivisht për investime.
Norma e rritjes së PBB-së përcaktohet nga një sërë faktorësh, duke përfshirë kushte klimatike dhe situatën ekonomike ndërkombëtare, dhe jo thjesht nga niveli i investimeve.
Norma e rritjes së PBB-së nuk mund të konsiderohet, si një fenomen i lidhur me fitimet e një aktiviteti biznesi si musharakah. Fitimi është diferenca midis shpenzimeve totale dhe të ardhurave totale të një ndërmarrjeje biznesi, ndërsa norma e rritjes së PBB-së paraqet thjesht një rritje të vlerës së mallrave dhe shërbimeve të prodhuara në ekonomi.
Rritja nominale është e përbërë nga dy komponentë: rritja reale dhe rritja e nivelit të çmimeve. Nëse çmimet rriten përmes, financimit të tepruar të deficitit nga qeveria, kursimtarët që kontribuojnë në skemat e qeverisë do të marrin një kthim të lartë në terma monetarë, ndërsa pjesë të mëdha të komunitetit, që gjithashtu kanë kontribuar në rritjen reale të ekonomisë, do të vuajnë nga inflacioni. Kështu, ky rregullim do të ishte shumë i padrejtë.

Këto janë arsyet e ndryshme që pjesëmarrësit e seminarit dhanë kundër lidhjes së kthimit të obligacioneve të qeverisë me normën nominale të rritjes së PBB-së.

Çështja nëse mund të jepen disa lehtësira tatimore për obligacionet qeveritare pa interes u diskutua gjithashtu. Studiuesit islam thanë se kjo është në përputhje me Sheriatin dhe mund të miratohet nga qeveria. Lehtësirat tatimore duhet të jepen për njerëzit që po i japin kursimet e tyre pa interes qeverisë.

Si të trajtohet borxhi i papaguar?

Gjykata Federale e Sheriatit nuk ka prekur çështjen e detyrimeve të papaguara. Megjithatë, mendimet e mia janë:

Ne kemi kategori të ndryshme borxhesh. Sa i përket borxhit të papaguar që mbahet nga sistemi bankar, ai duhet të ndalojë të marrë çdo interes nga data 1 korrik 1992. Për Bankën e Shtetit, kjo është vetëm një rregullim në librat e llogarive. Për bankat komerciale, kjo do të ketë disa pasoja për kthimin që ato do të japin për depozitat me fitim- humbje. Mund të nënkuptojë një ulje në nivelin e fitimeve që njerëzit do të marrin nga depozitat e tyre me fitim- humbje, por ne duhet të pranojmë disa kosto të procesit të islamizimit. Duke qenë se qeveria do të përpiqet të stabilizojë situatën inflacioniste, një ulje në kthimin nga depozitat me fitim- humbje duhet të pranohet, sepse njerëzit janë të interesuar në kthimin real dhe jo në kthimin nominal.

Nëse dëshironi një ekonomi islame, duhet të veproni në një front të gjerë. Islami i kushton shumë rëndësi stabilitetit monetar. Nëse paralelisht me eliminimin e interesit, mbahen parasysh edhe komponentët e tjerë të ekonomisë islame dhe përpiqemi të krijojmë një situatë ku norma e inflacionit është nominale, thënë rreth 4 deri në 5 përqind, atëherë edhe një ulje e normave të depozitave me fitim-humbje do të jetë e pranueshme dhe nuk do të çojë në largim të burimeve nga sistemi bankar. Por edhe nëse ndodhin disa largime, nuk jam tepër i shqetësuar për këtë. E rëndësishme është të shikohet i gjithë grumbulli i kursimeve në ekonomi dhe lidhja e kursimeve me PBB-në, përpara lidhjes së depozitave bankare me PBB-në. Të gjitha llojet e kursimeve dhe mundësive të investimit kontribuojnë në rritjen e ekonomisë. Në një moment të caktuar, njerëzit po investojnë përmes mënyrave të ndryshme si bankat, fonde investimesh, fondet e përbashkëta, leasingu dhe kompanitë mudarba.

Drejtimi i rrjedhave të institucioneve të ndryshme do të varet nga efikasiteti i institucioneve përkatëse, besimi që populli ka në to dhe kthimet që ato ofrojnë. Pra, edhe nëse ndodh ndonjë devijim nga bankat në trustet e investimeve ose në mudarba, nuk duhet të shkaktojë shqetësim, sepse kursimet në ekonomi nuk përcaktohen aq shumë nga norma e kthimit të disponueshëm për kursimet, sa nga norma e rritjes. Kursimet janë një funksion i normës së rritjes së ekonomisë dhe jo i normës së kthimit. Mund të ruani ritmin e ekonomisë.

Si do të trajtohet borxhi i papaguar? Sa i përket qytetarëve, është çështje për ekspertët e sheriatit që të gjykojnë. Borxhi i papaguar aktualisht është një shifër e frikshme prej 13,255 milionë rupi më 30 qershor 1991. Gjatë 10 viteve të fundit, varësia nga borxhi është rritur. Si pasojë, problemi ka ardhur duke u bërë më i ndërlikuar.

A ka hapësirë për obligime kontraktuale për borxhin e papaguar? Instrumentet, çertifikatat e kursimit dhe llojet e ndryshme të obligacioneve të lëshuara me një premtim të veçantë për të paguar një shumë të caktuar si një fitim (por që është në të vërtetë interes), mund të nderohen dhe të lejohet të arrijnë në maturim. Përndryshe, është shumë e vështirë të shlyhen të gjitha këto, sepse vetëm shuma e kryesore është një shifër shumë e madhe. Megjithatë, nuk duhet të lëshohen instrumente të reja kursimi me karakteristika interesi pas datës 1 korrik 1992. Instrumentet e borxhit të papaguar nuk duhet të rinovohen në asnjë rast.

Dr. Ziauddin Ahmad

Përballë globalizimit: Konfigurimi i mentalitetit mysliman

Fenomeni i globalizimit ka transformuar jo vetëm tregtinë botërore, komunikimet dhe marrëdhëniet ekonomike në pjesën e dytë të shekullit të kaluar, por ka një ndikim të thellë në arsimimin në fillim të këtij mijëvjeçi të tretë. Arsimi i lartë tani është pjesë e ‘tregut global.’ Përparimi në teknologjinë e informacionit po krijon një revolucion në arsimin e lartë përmes formave krejt të reja të të mësuarit dhe mësimdhënies. Një kurikulum arsimimi i lartë i drejtuar nga tregu, i bazuar në idenë e arsimit si një produkt ose mall dhe studentët si klientë ose konsumatorë, kërkon mënyra të reja për ofrimin e njohurive dhe aftësive dhe vlerësimin e cilësisë së kurseve dhe programeve në universitetet publike.

Pasi Malajzia përpiqet të tërheqë studentë të huaj për të studiuar në institucionet e saj të arsimit të lartë, profesorët dhe lektorët duhet të jenë të përgatitur për të përballuar një grup më të diversifikuar studentësh dhe të jenë të nënshtruar ndaj vlerësimit nga studentët ndërkombëtarë që duan të sigurohen për cilësinë e arsimit që po paguajnë. Kthimi i arsimit të lartë në një produkt, pa dyshim, do të ndikojë në mënyrën se si mësuesit/instruktorët e perceptojnë rolin e tyre. Do të ketë tension ose konflikt midis qëllimeve humaniste të arsimit dhe etosit materialist që përfshihet në këtë ndërmarrje të re arsimore.

Disa përkufizime të globalizimit

Fundi i Luftës së Ftohtë dhe dalja në pah e një sistemi të ri unipolar global, të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, po sjellë rritjen e proceseve të globalizimit që përfshijnë standardizimin global ekonomik, teknologjik, politik dhe kulturor të diktuar nga fuqitë perëndimore fituese. Integrimi i teknologjisë së informacionit në tregti, banka, media dhe telekomunikacion ka përshpejtuar procesin e globalizimit me një ritëm dhe shpejtësi të pabesueshme. Disa përkufizime dhe perspektiva të globalizimit janë dhënë më poshtë:

Një koalicion i proceseve të ndryshme transnacionaliste dhe strukturave vendore, duke lejuar që ekonomia, politika, kultura dhe ideologjia e një vendi të depërtojnë në një tjetër. Zinxhiri shkak-pasojë shtrihet nga riorganizimi hapësinor i prodhimit në tregtinë ndërkombëtare dhe në integrimin e tregjeve financiare.
Integrimi i pakthyeshëm i tregjeve, shteteve-komb dhe teknologjive në një shkallë që nuk është parë kurrë më parë – në një mënyrë që i mundëson individëve, korporatave dhe shteteve-komb të arrijnë më shpejt, më thellë dhe më lirë se kurrë më parë përhapjen e kapitalizmit të tregut të lirë në pothuajse çdo vend të botës.
Procesi i globalizimit ka prodhuar shumë gjëra të reja në ekonominë dhe politikën botërore, por nuk ka ndryshuar mënyrat bazë se si funksionon kapitalizmi. Për më tepër, ai ka bërë pak për të ndihmuar kauzën e paqes ose prosperitetit.
Edhe pse mund të argumentohet se [procesi i globalizimit] nuk është i ri, pasi njerëzit gjithmonë kanë qenë të angazhuar në një proces ndërveprimi gjatë historisë, globalizimi i sotëm është ndryshe, kryesisht për shkak të shpejtësisë me të cilën po ndodh. Ai është i drejtuar nga forma të reja lidhjeje, si interneti, dhe drejtohet nga rregulla të ndryshme, ose në shumë raste, nga asnjë rregull fare.
Siç sugjeron Ilobsbawm (1999), “globalizimi do të thotë akses më të gjerë, por jo domosdoshmërisht të barabartë për të gjithë dhe do të çojë në një rritje të pabarazisë mes ‘ata që kanë dhe ata që nuk kanë.’ “Megjithatë, miliona njerëz në mbarë botën e përjetojnë globalizimin jo si një agjent të progresit… por si një forcë shqetësuese, pothuajse si një uragan në aftësinë e tij për të shkatërruar jetë, punë dhe tradita.”

Pasojat e globalizimit

Përkrahësit e globalizimit theksojnë aspektet pozitive të globalizimit si më poshtë:

Investimet e huaja direkte (IHD) kanë ndihmuar në uljen e varfërisë duke krijuar vende pune dhe përmirësuar të ardhurat.
Zgjerimi i tregtisë dhe investimeve të huaja ka përshpejtuar mobilitetin social dhe ka forcuar klasën e mesme.
Teknologjitë e reja të komunikimit dhe informacionit kanë ndihmuar në shpërndarjen e njohurive në shumë fusha studimi dhe disiplina.
Komunikimi është më i lirë dhe më i lehtë. Kostot e telefonatave dhe udhëtimit janë ulur.
Kjo e bën më të lehtë të kuptuarit mes njeri-tjetrit. Komunitetet, megjithëse të larmishme, mund të jenë më bashkëpunuese tani që ka më shumë mundësi për t’u kuptuar njëri-tjetrin.
Globalizimi e bën të mundur që njerëzimi të ketë më shumë dhembshuri për njëri-tjetrin kur fatkeqësitë – natyrore apo të shkaktuara nga njeriu – prekin të tjerët. Çështje si të drejtat e njeriut, përgjegjshmëria publike dhe problemet që hasin gratë janë sjellë në dritë dhe adresohen.

Pasojat negative dhe pasojat e globalizimit, veçanërisht për vendet e varfra dhe të dobëta në Botën e Tretë, janë shumë më të mëdha se ndikimi pozitiv. Më poshtë janë disa prej tyre:

Degradimi mjedisor për shkak të aktiviteteve të pakontrolluara të prerjes së pyjeve nga korporatat transnacionale, të cilat kanë si qëllim të vetëm rritjen e fitimeve.
Edhe pse varfëria është ulur në një farë shkalle, janë krijuar pabarazi të reja ekonomike. Ka dallime të theksuara rajonale në varfëri.
Nevojat themelore të jetës lihen pas dore në favor të fitimeve. Shumë shtete në Jug janë përfshirë në lehtësimin e investimeve të huaja në industri që janë të shtrenjta për tregjet e huaja, duke lënë mënjanë nevojat më themelore të popullsisë.
Globalizimi ndihmon në heqjen e kontrollit kombëtar mbi fluksin ndërkufitar të financave. Shpërthimet dramatike të kapitalit nga një vend në një tjetër kanë shkaktuar kaos në disa monedha, veçanërisht në Azinë Juglindore.
Përparimet në teknologji, të rënduara nga rrjedhja e kapitalit në zona me kosto të ulëta prodhimi në Jug, kanë shkaktuar rritje të papunësisë në Veri, që është një fyerje për dinjitetin njerëzor.
Globalizimi ka sjellë në dukje kulturën e konsumatore. Konsumi ka sjellë lindjen e materializmit, ku njerëzit janë më të interesuar për atë që kanë sesa për aspektet thelbësore të njeriut.
Konsumi global po formon tani një kulturë homogjene globale, ku kulturat autoktone të Jugut po zëvendësohen nga kulturat Perëndimore.

Industria globale e argëtimit po përhap një kulturë pop-amerikane të sipërfaqësore, e cila kënaq shqisat por bën që shpirti të ndjehet i zbrazët.
Sistemet formale të arsimit po theksojnë aftësitë teknike dhe menaxheriale në përgjigje të kërkesave të tregut dhe po lënë mënjanë lëndët tradicionale akademike. Kjo do të thotë se arsimi është thjesht një çështje e përvetësimit të aftësive dhe teknikave të veçanta, duke e lënë mënjanë edukimin moral.
Edhe pse bum-i i teknologjisë së informacionit ka sjellë një zgjerim të informacionit, ka shumë informacion që është i padobishëm dhe i pa kuptim, duke i bërë njerëzit të përqendrohen në gjëra të pavlera.
Standarde të dyfishta janë të pranishme në aspektin e të drejtave të njeriut në botën e tanishme, ku ato përdoren si pjesë e politikës së jashtme të qeverive perëndimore, por vetëm kur i përshtaten.
Globalizimi ka internacionalizuar krimin e çdo lloji.
Ashtu si krimi, sëmundjet janë më të përhapura nëpër botë, duke bërë që përhapja e tyre të jetë e vështirë për t’u kontrolluar.

Është e qartë se globalizimi është një mjet i fuqishëm për zgjerimin ekonomik të atyre që kanë, por gjithashtu përbën një sulm ndaj sovranitetit kombëtar, kulturave lokale dhe stabilitetit sociopolitik. Sipas Ali Mohammadi dhe Muhammad Ahsan, të dy nga Universiteti Nottingham Trent, globalizimi bashkëkohor është një tjetër agjendë e rikolonizimit Perëndimor dhe bota myslimane duhet të zgjohet në këtë fakt. Një rast i fortë kundër ‘ekonomisë globale’, që thekson rreziqet e globalizimit korporativ dhe kapitalist, përfaqësohet në një vëllim të vetëm të redaktuar nga Jerry Mander dhe Edward Goldsmith, në të cilin Mander thotë:

“Globalizimi ekonomik përfshin ndoshta rishtas rishikimin më themelor të rregullimeve politike dhe ekonomike të planetit që nga revolucioni industrial…”

“Na kërkohet të besojmë se proceset e zhvillimit që kanë varfëruar më shumë njerëzit dhe kanë shkatërruar planetin do të çojnë në rezultate të kundërta dhe shumë të dobishme, nëse vetëm ato mund të shpejtohen dhe zbatohen kudo, lirisht, pa kufizime, kjo është, kur ato bëhen globale.”

“Ky është lajmi i keq. Lajmi i mirë është se nuk është shumë vonë për të ndaluar këtë që po ndodh.”

David C. Korten, autor i librit When Corporations Rule the World (1995), shpjegoi se Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN), të cilat u themeluan nga konferenca e Bretton Woods në 1944, kanë qëndruar besnikë ndaj mandatit të tyre për të promovuar rritjen ekonomike dhe globalizimin. Para kësaj, Këshilli për Marrëdhëniet e Jashtme i SHBA-ve, i drejtuar nga vizioni i njëjtë i anëtarëve për një ekonomi globale të dominuar nga interesat korporative të SHBA, kishte kërkuar krijimin e institucioneve financiare globale për “përpjekje konstruktive në rajone të prapambetura dhe të pazhvilluara”. Korten përfundoi se, “tragjikisht, ndërsa këto institucione kanë arritur qëllimet e tyre [rritjen ekonomike, zgjerimin e tregtisë ndërkombëtare dhe investimet e huaja direkte], ato kanë dështuar në qëllimin e tyre.” Ai tha:

“Bota ka më shumë njerëz të varfër sot se kurrë më parë. Kemi një hendek në rritje midis të pasurve dhe të varfërve. Dhuna e përhapur po copëton familjet dhe komunitetet pothuajse kudo. Dhe ekosistemet e planetit janë duke u përkeqësuar me një ritëm shqetësues.”

Alan Duming e ndau botën në tri klasa konsumimi: ‘mbikonsumuesit’, ‘konsumatoret e qëndrueshëm’ dhe ‘margjinalët’. 20 për qind e popullsisë botërore që konsumojnë rreth 80 për qind të burimeve botërore janë mbikonsumuesit, ndërsa 20 për qind e tjerë që jetojnë në varfëri ekstreme janë margjinalët. Është e rëndësishme të theksohet se Raporti i Zhvillimit të Njeriut i vitit 1992 nga UNDP prezantoi “gotën e shampanjës” si një metaforë grafike për një botë të padrejtë ekonomike. Korten shpjegoi:

“Kupa e gotës së shampanjës përfaqëson pasurinë që gëzojnë 20 për qind e njerëzve që jetojnë në vendet më të pasura të botës dhe që marrin 82.7 për qind të të ardhurave të botës. Në fund të këmbës së gotës, ku grumbullohen mbetjet, gjejmë të varfrit, që mbijetojnë me 1.4 për qind të të ardhurave totale. Të ardhurat e kombinuara të 20 për qind të sipërm janë pothuajse gati shtatëdhjetë herë më të mëdha se ato të 20 për qind të poshtme. Për më tepër, ky hendek është dyfishuar që nga viti 1950, kur 20 për qind e sipërm gëzonin vetëm tridhjetë herë më shumë të ardhura se 20 për qind e poshtme. Dhe hendeku vazhdon të rritet.”

Trendet shumë shqetësuese të pasigurisë ekonomike janë raportuar nga Raporti i Tregtisë dhe Zhvillimit i UNCTAD 1997, i cili theksoi se këto tendenca ishin ‘të rrënjosura në një grup forcash të lëshuara nga liberalizimi i shpejtë që favorizojnë disa grupe të ardhurash mbi të tjerët’, dhe Raporti i Zhvillimit të Njeriut i vitit 1999 që theksoi se ‘integrimi ekonomik po ndan kështu ekonomitë në zhvillim dhe ato në tranzicion në ato që po përfitojnë nga mundësitë globale dhe ato që nuk po përfitojnë.’ Edhe Banka Botërore pranon në Raportin e Zhvillimit Botëror 2000/2001 se ‘bota ka varfëri të thellë mes pasurisë’.

“Prej 6 miliardë njerëzve të botës, 2.8 miliardë pothuajse gjysma jetojnë me më pak se 2 dollarë në ditë dhe 1.2 miliardë një e pesta jetojnë në varfëri ekstreme, pra më pak se 1 dollar në ditë. Në vitin 1998, pjesa e të ardhurave të 20% më të pasur ishte 135 herë më shumë se pjesa e të ardhurave të 20% më të varfër. Pabarazia aktuale e të ardhurave midis 20% të sipërm dhe 20% të poshtme vlerësohet të jetë rreth 150 me 1.”

Duke pasur parasysh se globalizimi aktual ka dalë nga aspekti transnacional i agjendës kapitaliste të ‘zhvillimit-modernizimit’ dhe për këtë arsye është ‘një fazë tjetër e zhvillimit kapitalist’, zgjerimi i pabarazive mund të kuptohet lehtësisht. Samir Amin (1997) identifikoi pesë baza të sistemit të padrejtë botëror:

Monopoli teknologjik i disa shteteve të pasura perëndimore.
Tregjet e aksioneve në New York, Londër, Frankfurt dhe Tokio, të cilat kontrollojnë tregun global.
Qasja dhe kontrolli monopolistik i burimeve natyrore të planetit nga një elitë globale.
Monopoli i medias dhe komunikimit si pjesë e ekonomisë së tregut dhe kapitalizmit global.
Monopoli mbi armët e shkatërrimit në masë.

Faktori i gjashtë që mundësoi kalimin dhe transformimin e shpejtë global të ekonomisë botërore, të cilin Samir Amin nuk e përmendi, janë inovacionet e jashtëzakonshme në Teknologjinë e Informacionit dhe Komunikimit (ICT). Nëse globalizimi kapitalist është i pandalshëm, siç pretendojnë mbështetësit e tij të zjarrtë, atëherë mund të supozohet se situata e të varfërve dhe e kombeve të dobëta të botës do të bëhet edhe më e keqe. Prandaj, ne mund të ndajmë shqetësimet etike të Papa Gjon Palit kur tha:

“Realitetet e reja, të cilat po ndikojnë fuqishëm në procesin e prodhimit, si globalizimi i financave, ekonomisë, tregtisë dhe punës, nuk duhet të lejohet kurrë të shkelin dinjitetin dhe thelbin e qenieve njerëzve. Ndihem shumë i afërt me shpirt ata që janë të detyruar të jetojnë në varfëri, që ofendon dinjitetin e tyre dhe i pengon ata të ndajnë pasuritë e tokës dhe i detyron ata të ushqehen me atë që bie nga tavolina e të pasurve.”

Frika e intelektualëve myslimanë në lidhje me globalizimin, kjo nuk ka të bëjë vetëm me pasojat e tij negative ekonomike ose ekologjike, por gjithashtu lidhet me shpejtësinë, totalitetin dhe misionin e tij jofetar. Ky shqetësim shprehet nga Dr. Murad Wilfried Hofmann (një diplomat gjerman që u konvertua në Islam) kështu:

“[Globalizimi] është gjithëpërfshirëes sepse ai përçon gjithashtu botëkuptimin perëndimor: filozofinë pozitive perendimore të jetës, paradigmat e saj materialiste dhe ideologjinë sekulare… Globalizimi i sotëm ndodh në një situatë në të cilën progresi material është në duar të një civilizimi që në fakt është ateist. Si pasojë, edhe ateizmi po eksportohet gjithashtu…

Globalizimi duket se po rikrijon kolonizimin, jo ushtarakisht ose politikisht, por kulturalisht.”

Ish-kryeministri malajzian, Dr. Mahathir Mohamad, ka qenë një nga kritikët më të zëshëm, të sinqertë dhe të qëndrueshëm të globalizimit ndër liderët botërorë, sepse sipas tij, ai është një simbol i neo-imperializmit perëndimor, unilateralizmit të superfuqive, shkatërrimit të sovranitetit kombëtar, skllavërimit të vendeve ndaj FMN-së dhe Bankës Botërore, spekulimeve grabitqarëve të monedhës, bashkimit të bankave dhe korporatave gjigante për të thithur bizneset lokale, një kërcënim për vendet myslimane dhe Islamin, ‘një fe që nuk toleron herezin’ dhe një ideologji që synon të mashtrojë Botën e Tretë. Ai e sheh globalizimin siç interpretohet aktualisht si “produkt i kapitalizmit absolut. Objektivi i tij është të zgjeroj fushën e aktiviteteve kapitaliste në të gjithë botën.” Sipas tij:

“Fundamentalistët e tregut dhe teologët e globalizimit kanë ngritur atë që ata e quajnë ‘mbijetesa e më të fortëve’ dhe ‘efikasitetin ekonomik’, maksimizimin e fitimeve, bërjen e parave si bazën më të rëndësishme morale të fesë së tyre.”

Ai bën thirrje për ‘një globalizim të ri që të funksionojë më shumë në shërbim të të varfërve dhe më pak në shërbim të të pasurve.’ Sipas tij, ‘një botë e globalizuar do të ishte pa kuptim nëse nuk do të ishte një botë e pasuruar dhe e barabartë’. Ai mbështet nevojën për partneritete të mençura, qasjen “prospero fqinjin tënd” dhe lehtësimin e zhvillimit të vendeve të Botës së Tretë në ritmin dhe sipas formulës së tyre. Globalizimi i pakontrolluar dhe i pa kufizuar “duhet të vihet në dyshim dhe nuk duhet të lihet në dorë të vendeve të pasura për ta përcaktuar. Dhe vendet në zhvillim duhet të veprojnë së bashku për të kërkuar një fjalë në vendimmarrjet që formojnë globalizimin. Globalizimi duhet të udhëhiqet nga rregulla dhe praktika që mbrojnë vendet nga tronditjet ekonomike të përsëritura.”

Kamal Hassan

Vlerësimi i propozimeve për eliminimin e interesit nga transaksionet e qeverisë

Disa nga përfundimet kryesore që mund të nxirren nga analiza jonë janë si më poshtë:

Shkaku kryesor i rritjes së transaksioneve të qeverisë që bazohen në interes është deficiti buxhetor. Sistemi ynë i taksave dhe burimet e tjera të të ardhurave nuk janë të mjaftueshme për të përmbushur nevojat tona aktuale dhe zhvillimore.
Një nga faktorët kryesorë që ka kontribuar në rritjen e deficitit të buxhetit është pagesa e interesit nga qeveria për huatë e brendshme dhe të huaja. Prandaj, nëse ndonjëherë këto pagesa mund të eliminohen, pozita jonë buxhetore mund të përmirësohet ndjeshëm dhe procesi i huamarrjes mund të kthehet në kundër.
Qeveria, nga njëra anë, paguan interes për fondet që merr hua dhe nga ana tjetër merr interes nga ata të cilëve ua jep hua (huamarrësve). Po ashtu, ajo jep grante për provincat nga të cilat gjithashtu merr interes.
Nuk është e qartë nga burimet e huamarrjes së qeverisë se si përdoren pikërisht ato burime në një periudhë të caktuar. Më së shumti, fondet janë bërë pjesë e fondit të përgjithshëm të konsoliduar në buxhet dhe janë shpërndarë për nevojat zhvillimore dhe jo-zhvillimore nga kjo llogari. Në këtë mënyrë, nuk ka asnjë informacion për kthimin që gjeneron një fond i caktuar pas përdorimit të tij.
Qeveria gjeneron një shumë të madhe fondesh duke shitur bonot e thesarit të llojeve të ndryshme te Banka Shtetërore dhe paguan interes për to. Duke qenë aksionari kryesor në asetet e Bankës Shtetërore, ajo gjithashtu përfiton nga fitimi i këtij institucioni.
Duke pasur parasysh pikat e mësipërme, tani mund të shqyrtojmë propozimet që janë bërë për të financuar transaksionet e qeverisë në bazë pa interes.