Tregtia dhe ndërtimi, sektorët kryesorë për punësimin në Kosovë

Tregtia dhe ndërtimi janë dy sektorët me numrin më të madh të të punësuarve në Kosovë.

Sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK), në sektorin e tregtisë janë të punësuar 17.1 për qind, ndërsa në ndërtimtari 12.1 për qind.

Arsimi po ashtu ka numër të lartë të të punësuarve, me 9.3 për qind dhe prodhimi me 9.2 për qind. Ndërsa, sektorët e tjerë marrin pjesë me përqindje më të vogël në punësim.

Sipas rezultateve, dy të tretat e popullsisë në Kosovë janë popullsi në moshë pune. Në popullsinë e moshës së punës përfshihen moshat 15-64 vjeçare. Në kuadër të popullsisë në moshë të punës, shkalla e pjesëmarrjes në fuqinë punëtore është 40.6 për qind.

Shkalla e punësimit në Anketën e Fuqisë Punëtore (AFP) për tremujorin e tretë (TM3) 2021 është 33.4 për qind.

Punësimi me i lartë është te meshkujt 49.9 për qind, ndërsa punësimi te femrat është 17.1 për qind.

Femrat janë të punësuara, kryesisht në sektorët e arsimit, tregtisë dhe kujdesit shëndetësor, me 51.8 për qind të tyre, ndërsa meshkujt janë kryesisht të punësuar në sektorët e tregtisë, ndërtimtarisë dhe prodhimit me 42.3 për qind.

Sa i përket të të punësuarve me kontrata, del se 42.8 për qind e personave të punësuar kanë kontratë të përhershme në punën e tyre kryesore, ndërkohë që 57.2 për qind kanë kontratë të përkohshme.

Sipas rezultateve të AFP-së, në TM3 2021, shkalla e papunësisë është 17.7 për qind.

Papunësia më e theksuar ishte te femrat me 23.9 për qind, krahasuar me meshkujt, 15.3 për qind. Shkalla më e theksuar e papunësisë është te grupmoshat 15-24 vjeçare me 29.0 për qind.

Sipas rezultateve të AFP-së, në TM3 2021, fuqia joaktive është mjaft e lartë me 59.4 për qind, me fokus të veçantë te femrat me 77.5 për qind, krahasuar me meshkujt, 41.1 për qind./monitor/

Nga rrjedh fjala ‘taksi’ dhe pse i quajmë kështu ende edhe sot?!

Ekzistojnë disa versione të origjinës së termit taksi. Ekziston një hipotezë e natyrës historike, e lidhur me sistemin e shpërndarjes së postës, e cila sheh si protagoniste familjen fisnike gjermane Thurn und Taxis (nga e cila rrjedh fjala “taksi”).

Familja, me prejardhje nga princat e Perandorisë së Shenjtë Romake, që nga shekulli i pesëmbëdhjetë, kishte për detyrë të përhapte dhe menaxhonte sistemin postar në Europë dhe ruajti monopolin e saj deri në vitin 1866.

Por çfarë lidhje ka postimi me transportin privat të pasagjerëve? Para lindjes së mjeteve motorike, ata që kishin nevojë urgjente për të udhëtuar përdornin një karrocë me kuaj. Në fund të shekullit të 18-të, familja Thurn und Taxis, e cila menaxhonte mijëra karroca dhe kuaj me të cilët shpërndanin postën, e diversifikuan biznesin e tyre, duke i përdorur edhe për transportin e pasagjerëve.

Pak njerëz e dinë që familja fisnike, pioniere në sektorin e shpërndarjes së postës, ishte me origjinë italiane. Në fakt, në 1504 dy vëllezërit nga Bergamo Zanetto dhe Francesco Tasso morën monopolin e shërbimit postar në të gjithë perandorinë nga perandori Maximilian I i Habsburgut. Në fund të shekullit të 18-të, familja Tasso (e gjermanizuar në Thurn und Taxis) menaxhoi 20 mijë “mjeshtër poste”, mijëra kuaj dhe kështjella dhe ishte një nga më të pasurat në Europë.

Një version i dytë, më filologjik i termit, nga ana tjetër, do të gjurmonte fjalën “taksi” nga taksa (kosto), që përmban fjala taksimetër, një shpikje e vitit 1891 nga gjermani Wilhelm Bruhn (1869-1951) e cila u përhap në të gjithë botën dhe është ende në përdorim sot.

Një hipotezë e tretë ia atribuon origjinën e “taksisë” mbiemrit grek tachus që do të thotë “i shpejtë”, duke iu referuar karakteristikës së të qenit një mënyrë e shpejtë për të lëvizur./scan/

WhatsApp rrit numrin e anëtarëve brenda një grupi

WhatsApp ka qenë gjithmonë i kufizuar kur bëhet fjalë për madhësinë e bisedës në grup, por tani ka lëvizje të tjera në atë drejtim. Në maj, kompania rriti madhësinë e grupit në 512 persona dhe shtoi mundësinë për të ndarë dokumente me madhësi deri në 2GB, dhe tani, madhësia e grupit është dyfishuar përsëri.

Në versionin beta më të fundit të WhatsApp për Android dhe iOS, përdoruesit mund të shtojnë deri në 1023 pjesëmarrës të tjerë në një grup. Funksioni është aktualisht i disponueshëm vetëm për një numër të kufizuar testues beta, por është e sigurt të supozohet se do të dalë më gjerësisht së shpejti. Me këtë ndryshim në dukje të vogël, WhatsApp vjen një hap më afër Telegramit, i cili lejon grupe masive prej disa qindra mijëra njerëzve.

Sigurisht, grupe të tilla të mëdha janë pak të dobishme nëse nuk mund t’i menaxhoni siç duhet, por ka lajme të mira edhe në këtë pjesë. WhatsApp është duke punuar në mjete të reja që duhet t’u japin administratorëve më shumë mënyra për të trajtuar grupe të mëdha. Këto përfshijnë një sistem miratimi të anëtarësimit si dhe një listë të pjesëmarrësve të grupit në pritje, e cila lejon administratorët e grupit të shohin të gjithë njerëzit që kërkojnë t’i bashkohen grupit dhe t’i miratojnë të gjithë menjëherë. /BM/

Pse klienti ka gjithmonë të drejtë?

E vërteta është se fraza ‘klienti ka gjithmonë të drejtë”’nuk ka për qëllim të merret fjalë për fjalë. Më tepër një moto që ka synim që të vini primare shërbimin ndaj klientit. Kënaqësia e klientëve tuaj duhet të jetë përparësia juaj kryesore. Ju gjithashtu duhet të vendosni nëse klientët tuaj ia vlejnë. Për shembull, a është klienti juaj ideal një person që i bën punonjësit tuaj të ndihen të mjerë dhe të ofenduar?Sigurisht që jo! Një punëtor i mirë është më i çmuar se një klient i keq. Po kur kjo moto zbatohet saktë, ka përfitime të ndryshme. Pra, këtu janë pesë arsye të fuqishme pse klienti ka gjithmonë të drejtë:

1. Klientët ndërtojnë ose shkatërrojnë një biznes.

Arsyeja e parë pse klienti ka gjithmonë të drejtë është sepse pa ata biznesi është i vdekur. Për shembull, ankesat e klientëve mund të dëmtojnë biznesin tuaj. Ankesat, komentet dhe opinionet e tyre janë të çmueshme për të kuptuar tregun tuaj, për të kuptuar çfarë duan dhe çfarë kanë nevojë në shërbimin ose produktin tuaj. Nëse nuk e kuptoni konkurrenti juaj do ta kuptojë! Rrjedhimisht, mënyra më e mirë për t’u siguruar që po i merrni të gjitha komentet në bord është të vendosni disa strategji për marrjen dhe trajtimin e ankesave shpejt dhe me efikasitet.

2. Reagimi është i rrezikshëm.

Reagimi mund të jetë vdekja e një biznesi, veçanërisht nëse ndodh në internet. Vetëm një shkrim i keq mund të jetë një gabim shumë i kushtueshëm për t’u rregulluar.

3. Klientët e kënaqur shumohen.

Lumturia është ngjitëse, kështu që ofrimi i një shërbimi të shkëlqyer ndaj klientit dhe duke u fokusuar gjithmonë në faktin se klienti ka gjithmonë të drejtë, do të ndihmojë në shumëfishimin e zakonit tuaj. Përveç kësaj, baza juaj e klientëve do të rritet në mënyrë organike ndërsa klientët besnikë ju rekomandojnë familjes, miqve ose kolegëve të tyre duke ju lënë më shumë kohë për t’u fokusuar te klientët tuaj besnikë.

4. Është një pikë referimi për përsosmërinë e shërbimit ndaj klientit.

Përvoja e shërbimit ndaj klientit që ju ofroni është përgjegjëse për besnikërinë ose humbjen e klientit. Prandaj, çdo klient është i çmuar dhe duhet trajtuar si i tillë.Komunikimi është çelësi për të kuptuar sfidat e klientëve tuaj për të ofruar një zgjidhje. Për këtë arsye, klienti ka gjithmonë të drejtë dhe duhet të mbahet si pikë referimi për përsosmërinë e shërbimit ndaj klientit.

5. Rrugët e reja të të ardhurave.

E mbani mend atë arsyen e parë të përmendur në këtë artikull? Komentet dhe ankesat ju duhet t’i përdorni për të identifikuar pikat e dhimbjes së klientëve tuaj dhe për të gjetur zgjidhjen për të krijuar më shumë mundësi për klientët e ardhshëm. Në fund të fundit, bërja e klientëve të rinj mund të jetë një investim i madh kohe, parash dhe durimi, pse të mos të ruani klientët tuaj aktual, t’u jepni atyre zgjidhje dhe të hapni më shumë rrugë të ardhurash?/socoselling/

Nobeli për Ekonomi iu shkon tre amerikanëve

Tre ekonomistë amerikanë – Ben Bernanke, Douglas Diamond dhe Philip Dybvig – janë fituesit e çmimit Nobel të sivjetmë në ekonomi “për kërkime në bankat dhe krizat financiare”, njoftoi Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave.

Siç deklaroi Komiteti i Nobelit, hulumtimi i laureatëve të këtij viti në ekonomi zvogëlon rrezikun e krizave financiare që zhvillohen në depresione afatgjata me pasoja të rënda për shoqërinë, gjë që është e një rëndësie më të madhe për të gjithë ne.

Deklarata thoshte se puna për të cilën u shpërblyen Bernanke, Diamond dhe Dybvyg ishte thelbësore për kërkimet e mëvonshme që avancuan të kuptuarit tonë për bankat, rregulloret bankare, krizat bankare dhe se si mund të zgjidhen krizat financiare.

“Duke përdorur burime historike dhe metoda statistikore, analiza e Bernanke tregoi se cilët faktorë ishin të rëndësishëm në rënien e produktit të brendshëm bruto. Ai zbuloi se faktorët që lidhen drejtpërdrejt me dështimet e bankave përbënin pjesën e luanit të rënies”, u tha.

Shtohet se Bernanke analizoi Depresionin e Madh të viteve 1930, krizën më të keqe ekonomike në historinë moderne. Ndër të tjera, ai tregoi se falimentimi i bankave ishte i një rëndësie vendimtare për faktin se kriza u thellua dhe zgjati kaq shumë.

Një zgjidhje për cenueshmërinë e bankave

Diamanti tregoi gjithashtu se si bankat luajnë një rol të rëndësishëm social. Si ndërmjetës midis kursimtarëve dhe huamarrësve, ata janë më të përshtatshëm për të vlerësuar aftësinë kreditore të huamarrësve dhe për të siguruar që kreditë të investohen mirë, arsyetoi komiteti Nobel.

“Diamond dhe Dybvyg paraqitën një zgjidhje për cenueshmërinë e bankave, në formën e sigurimit të depozitave të qeverisë. Kur investitorët e dinë se shteti garanton paratë e tyre, ata nuk kanë më nevojë të vrapojnë në bankë sapo të fillojnë thashethemet për falimentim”, thuhet në deklaratë.

Ai shton se të dy kanë zhvilluar modele teorike që shpjegojnë pse ekzistojnë bankat, se si roli i tyre në shoqëri i bën ato të prekshme ndaj thashethemeve për zhdukjen e tyre eventuale dhe se si shoqëria mund ta zvogëlojë këtë cenueshmëri.

Çmimi, i njohur zyrtarisht si Çmimi Sveriges Riksbank për Shkencat Ekonomike në Kujtim të Alfred Nobelit, është i fundit i çmimeve Nobel të këtij viti dhe fituesit ndajnë një shumë prej dhjetë milionë korona suedeze. /tesheshi/

Çmimi i energjisë dhe tregu i veturave elektrike

Electric vehicle changing on street parking with graphical user interface, Future EV car concept

Kriza globale energjetike e shkaktuar nga sulmi rus ndaj Ukrainës po ndikon edhe tregun e veturave elektrike. Për shkak të rritjes së çmimeve të energjisë elektrike, kostoja e funksionimit të veturave elektrike po u afrohet atyre që operojnë me karburant. Sipas ekspertëve, kjo mund të vonojë tranzicionin nga veturat me karburant tek ato elektrike.

Një nga argumentet më të forta në favor të veturave elektrike ka qenë kostoja e ulët e operimit të tyre krahasuar me ato që funksionojnë me karburant. Deri më tani, mendohej se kostoja e mbushjes të veturave elektrike ishte shumë më e ulët se mbushja e atyre që operojnë me benzinë ose naftë.

Për shkak të krizës globale të energjisë, kostoja e energjisë elektrike në Britani është tetëfishuar që nga shkurti, thotë Zyra e Tregut të Karburantit dhe Energjisë Elektrike (Ofgem).

Si në pikat publike të mbushjes në rrugë, autostrada dhe qendra tregtare, ashtu edhe në shtëpi, mbushja e një veture elektrike ka qenë gjithnjë e më i shtrenjtë këtë vit.

Sipas kompanisë “RAC”, kostoja e mbushjes së veturave elektrike u rrit me 42 për qind që nga maji në Britani.

“Në disa nga pikat më të sofistikuara, mbushja me energji elektrike mund të kushtojë më shumë sesa mbushja e një veture me naftë ose benzinë. Një nga arsyet e rritjes eksponenciale të shitjeve të veturave elektrike ka qenë kostoja më e ulët e operimit të tyre”, thotë Jim Holder nga kompania Haymarket Automotive.

Ai thekson se mbushja e një veture elektrike në shtëpi do të vazhdojë të jetë më i lirë se mbushja me benzinë ose naftë, pavarësisht rritjes së kostos së energjisë.

“Çmimi i veturave elektrike është i lartë, por ju mund përfitoni nga masa të ndryshme stimuluese, si lehtësimet tatimore dhe kostoja me e ulët e funksionimit të tyre. Nëse e mbushni veturën elektrike në shtëpi, tani është pothuajse e sigurt që do të paguani më pak sesa për mbushjen e një veture që funksionon me benzinë ose naftë. Por sigurisht, nëse përdorni pikat publike të mbushjes me shpejtësi të lartë, atëherë kostoja do të jetë shumë më e lartë”, tha ai.

Problemet nuk ndalojnë këtu.

Për shkak se kriza e energjisë mund t’i shkurajojë njerëzit të blejnë vetura elektrike, kjo mund të ngadalësojë edhe tranzicionin e tregut drejt veturave elektrike.

“Mendoj se vështirësia reale është se kompanitë e prodhimit të veturave duhet të vazhdojnë të shesin vetura elektrike në shifra shumë të larta për të qenë në gjendje të krijojnë tregun e veturave të përdorura, që më pas do t’u krijonte mundësitë për blerje të këtyre llojeve të veturave edhe familjeve me të ardhura më të ulëta. Ky është rreziku real. Çdo pauzë tani nuk po vonon vetëm tranzicionin në një afat të shkurtër, por edhe krijimin e një inventari të veturave elektrike me çmime më të përballueshme”, theksoi Holder.

Sipas një sondazhi të organizatës “AA”, 63 për qind e 12,500 shoferëve të pyetur thanë se rritja e çmimeve të energjisë do t’i pengonte ata nga blerja e një veture elektrike./VOA

Fluturimi i parë publik në botë i makinës fluturuese kineze testohet në Dubai

Fluturimi i parë publik në botë i makinës fluturuese eVTOL (ngritje dhe ulje vertikale elektrike) X2 me dy vende, u ngrit në Dubai.

Pas nisjes nga Dubai Marina, makina fluturuese X2 përfundoi fluturimin e saj testues 90-minutësh, duke shënuar një epokë fluturimesh me distanca të shkurtra dhe zgjidhje inteligjente të lëvizshmërisë.

Dhoma Ndërkombëtare e Dubait, një nga tre dhomat që operojnë nën Dhomat e Dubait, priti fluturimin testues, të projektuar nga prodhuesi kinez i automjeteve elektrike XPeng,

Makina fluturuese eVTOL X2 me dy vende është e pajisur me një sistem inteligjent kontrolli fluturimi dhe aftësi fluturimi autonome, dhe është zhvilluar nga filiali i XPENG AEROHT. X2 lëshon zero dioksid karboni dhe është projektuar me aftësitë në lartësi të ulët, me një shpejtësi maksimale fluturimi prej 130 kilometrash në orë.

Aktiviteti u ndoq nga Li Xuhang, Konsull i Përgjithshëm i Kinës në Dubai; Hassan Al Hashemi, ushtrues detyre i presidentit dhe themelues i Dubai Chambers, dr. Brian Gu, nënkryetar dhe president i XPeng, Mohammad Al Kamali, zëvendës themelues, Dubai Industries and Exports dhe zyrtarë të tjerë qeveritarë dhe anëtarë të komunitetit të biznesit.

Dubai ka qenë në pararojë të prezantimit të iniciativave të mbështetura nga teknologjia për të inkurajuar përdorimin e transportit autonom. Strategjia e transportit vetëdrejtues të Emirateve synon të shndërrojë 25 për qind të udhëtimeve totale të lëvizshmërisë në udhëtime pa shofer deri në vitin 2030.

Një program i ri për të mundësuar transportin me dron në Dubai është nisur, për të eksploruar përdorimin e dronëve në disa sektorë, duke përfshirë shëndetin, sigurinë, transportin dhe ushqimin./Motilokal

Zekati në të korrura dhe të vjela

Vëllezër të dashur!

Zekati është shtylla e tretë në Islam, pas dëshmisë dhe namazit, e që njëherazi është prej pesë themeleve të Islamit, bazuar në hadithin ku thuhet: “Islami është ngritur mbi pesë shtylla; dëshmia se nuk ka Zot tjetër përveç Allahut dhe se Muhamedi është i dërguari i Tij, falja e namazit, dhënia e zekatit, shkuarja në haxh dhe agjërimi i ramazanit.”
Obligimi i zekatit është i ngjashëm me obligimet tjera, si fjala vjen namazi, agjërimi apo haxhi, ndaj roli dhe pozita e tij është e njëjtë me adhurimet tjera, ndonëse në praktikë zekati
Zekati krahas namazit ka ardhur në Kur’an i përsëritur hiq më pak se 82 herë, saqë nganjëherë lë përshtypjen se sikur këto dy obligime të rëndësishme të jenë një tërësi. Allahu i Madhërishëm thotë:
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ …
“Kryeni faljen (namazin) dhe jepeni zeqatin…”
Përderisa është obligim i domosdoshëm, ai që e mohon me qëllim, del nga Islami, e ai që i ka mundësitë dhe nuk e jep zekatin është një gjynahqyr i madh.
Pejgamberit s.a.v.s. tha: “Një popull që nuk e jep zekatin, ata do t’i dënojë Allahu me thatësira. Sikur të mos ishin kafshët, nuk do të reshte asnjë pikë shiu.”
Zekati është obligim të jepet prej pesë llojeve të pasurive:

1- Zekati i kullotave apo bagëtive, ku hyjnë devetë, lopët, dhentë e dhitë

Në lidhje me këtë i Dërguari i Allahut ka thënë: “Secili pronar i deveve, lopëve dhe dhenve që nuk e ka dhënë zekatin e tyre, do të dalë në Ditën e Gjykimit dhe do t’i vinë ato më të mëdha e më të majme sesa kanë qenë dhe do ta godasin me brinjët e do ta shkelin me këmbët e tyre. Sa herë që kalon e fundit, kthehet e para dhe kështu vazhdon deri sa të mbarojë gjykimi mes njerëzve.” (Muslimi nr. 987.)

2- Ari, argjendi dhe valutat bashkëkohore, ku hyjnë ari dhe argjendi dhe çdo gjë që e zë vendin e tyre, siç janë valutat në letër që përdorën në kohën aktuale.

I Dërguari i Allahut në këtë kontekst thoshte: “Secili pronar i arit dhe argjendit që nuk e jep të drejtën e tyre që kërkohet, kur të vijë në Ditën e Gjykimit atij do t’i bëhen pllaka prej zjarri të cilat do të nxehen në zjarrin e Xhehenemit dhe me to do t’i fërgohen balli, shpina dhe krahët. Sa herë që ftohen nxehen përsëri. Kjo i ndodh në një ditë që është sa pesëdhjetëmijë vite.” (Muslimi nr. 987.)

3- Malli i tregtisë, që konsiderohet secili send që është bërë gati për shitblerje me qëllim përfitimi.

4- Të vjelat dhe të korrurat, ku është për qëllim produktet që vjelën dhe që korren, e që për to Kur’ani thotë: “Jepni atë që është detyrë (zekatin) në ditën e vjeljes së tyre!” (En’am: 141).

5- Pasuritë nëntokësore dhe thesaret e fshehura, ku është për qëllim mineralet xeherore, pasuritë e ndryshme që gjendet në brendësi të tokës dhe thesaret e ndryshme, si ari, argjendi, bakri e të ngjashme.

Nisabi në të korrura dhe në të vjela
Përderisa jemi në kohën e të korrurave, është me rëndësi të përmendim se për grurin, elbin, rrushin, pemët dhe produktet tjera që ne i mbjellim, duhet ta ndajmë zekatin e tyre nëse kemi më tepër se 653 kg. Kurdo që dikush e posedon atë sasi duhet të ndajë 10% prej asaj shume nëse ujitja është bërë nga shiu. E nëse ujitja e tyre është bërë me spërkatje (ujitje artificiale), atëherë gjysma e një të dhjetës (5%).

Koha e nxjerrjes së zekatit
Koha e nxjerrjes së zekatit bëhet atëherë kur të mbjellat dhe frutat vjelën, që nënkupton se ai që ka grurë, zekatin e tij e jep atë ditë që bëhet korrja e grurit, apo ai që ka pemë e jep zekatin ditën kur i vjelë ato. Allahu i Madhëruar ne lidhje me këtë thotë:
… كُلُوا مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ ۖ … ‎﴿١٤١﴾‏
“…Hani frutat e tyre kur të piqen dhe ditën e korrjes (të vjeljes) së frutave jepeni atë pjesë që është obligim (të varfërve e nevojlive)…”

Të dashur besimtarë!
Jemi në kohën e të korrurave dhe të vjelurave, andaj ta kryejmë këtë obligim, sepse nëse nuk e ndajmë zekatin e tyre, do të dalim para Allahut si gjynahqarë dhe rebelues ndaj urdhrave dhe dispozitave të Allahut. Allahu e shton bereqetin nëse ne e ndajmë zekatin dhe se dhënia e zekatit e pastron pasurinë dhe sjell mirësi e hajr të madh. Mos të bëhemi koprrac, por ta qojmë në vend urdhin e Allahut!
U bëjmë me dije se ka disa vite që ne si Këshill i Bashkësisë Islame të Kosovës, bëjmë grumbullimin e grurit të cilin e shndërrojmë në miell dhe atë miell e shpërndajmë për familjet në nevojë. Vlen të përmendet se aktivitetin humanitar që e kemi nisur tash e një kohë të gjatë jemi duke e vazhduar. Çdo muaj i ndihmojmë 70 familje në Komunën e Vushtrrisë me gjëra esenciale e të nevojshme. Tashmë Këshilli ynë është bërë adresë serioze për ndihmë ndaj familjeve nevojtare. Kontributi juaj është ndihmë direkte ndaj atyre që kanë nevojë.

Demografia dhe kostoja e kapitalit

Nga Les Nemethy, CEO Euro-Phoenix Financial Advisors Ltd, ish- bankier në Bankën Botërore dhe Margaux Plassard, praktikante

Megjithëse ka luhatje afatshkurtra në normat e interesit, të shkaktuara nga rrethanat ekonomike dhe politikat e bankës qendrore, ka edhe prirje strukturore afatgjata që ndikojnë në këto norma. Ky artikull do të shqyrtojë më në hollësi një nga më të rëndësishmet prej tyre, demografia.

Argumenti kryesor i këtij artikulli është se demografia globale ka të ngjarë ta bëjë koston e kapitalit më të shtrenjtë gjatë dekadave të ardhshme, duke ndikuar negativisht në çmimet e aksioneve dhe aseteve. Më lejoni t’ju paraqes analizën.

Teoria e ciklit të jetës, e krijuar nga fituesit e Çmimit Nobel, Franco Modigliani dhe Milton Friedman, është me rëndësi kyçe për të kuptuar marrëdhënien midis demografisë dhe plakjes. Personat në të 20-at dhe të 30-at, marrin hua për të blerë dhe për të mobiluar shtëpinë, për të sjellë në jetë fëmijë, etj.

Duke filluar nga të dyzetat deri në daljen në pension, ata kursejnë për të shlyer huatë e mëparshme dhe për të financuar pensionin. Pas daljes në pension, ata kalojnë papritur nga kursimi, në likuidimin e aseteve për të financuar pensionin. Kurba e ciklit të jetës, duket si më poshtë:

Forma e kësaj kurbe shpjegohet nga dëshira e njerëzve për të ruajtur cilësi të qëndrueshme jetese, me kalimin e kohës.

Pra, dy prirjet kryesore demografike që vëmë re në ditët e sotme janë: (a) çiftet po lindin më pak fëmijë; (b) një “rrëpirë” demografike, ku brezi “baby boomer” (personat e moshës 55-75 vjeç), po del papritmas në pension. Brezi “baby boomer” është ekuivalenti demografik i një derri që kalon brenda një pitoni.

Pas Luftës së Dytë Botërore, formimi i familjeve të reja dhe lindjet, arritën një kulm të paparë. Në dekadat e fundit, kjo grupmoshë u bë jashtëzakonisht produktive dhe kurseu shuma të mëdha parash. Gjatë viteve të ardhshme, ata do të dalin në pension.

Nga pikëpamja e kursimeve, ky është një ndryshim i beftë. Njerëzit që kanë kursyer si të çmendur nga një ditë në tjetrën, për të grumbulluar sa më shumë para për pensionin, fillojnë t’i shpenzojnë këto kursime. Duke pasur parasysh numrin e madh të njerëzve që do të dalin në pension në vitet e ardhshme, kjo ka të ngjarë të krijojë valë të mëdha në kursime dhe rrjedhimisht, në ofertën e kapitalit.

Kjo është një prirje globale. Për shembull, ajo është edhe më e fortë në Kinë se në Shtetet e Bashkuara, së pari sepse ka më shumë njerëz që dalin në pension, si në terma absolutë ashtu edhe në raport me madhësinë e popullsisë, por edhe sepse kinezët kanë qenë kursimtarë shumë më të mëdhenj se amerikanët apo europianët, për shkak të politikës që lejonte vetëm lindjen e një fëmije për familje dhe mungesës së rrjetit të sigurimeve shoqërore në vend. Ekonomistët kanë folur për një “tepricë kursimesh” në Kinë, e cila mund të shkojë shumë shpejt në skajin e kundërt.

Një numër ekonomistësh (p.sh. Carvalho et al) besojnë se kjo prirje demografike gjatë dekadave të fundit, ka kontribuar në një normë interesi prej afërsisht 1.5-2% më të ulët se sa do të ishte ndryshe. Kjo prirje demografike mund të zhduket së shpejti; madje, lavjerrësi mund të lëkundet në anën tjetër.

Nëse e pranojmë se prirja mund të marrë drejtim të kundërt dhe se do të përballemi me norma interesi dhe kosto më të larta të kapitalit gjatë dekadave të ardhshme, si do të ndikojë kjo te çmimet e aksioneve dhe aseteve? Çmimi i çdo aseti bazohet në koston pa rrezik të kapitalit dhe në primin e rrezikut të lidhur me asetin në fjalë.

Për shkak të kursimeve të reduktuara (për shembull, oferta e reduktuar e kapitalit), kostoja e kapitalit pa rrezik, do të rritet. Dhe për shkak se shumica e këtyre kursimeve mbahen ende nga pensionistët, mund të kërkohet një prim rreziku më i lartë, për të financuar investime më të rrezikshme. Çmimi i të gjitha aseteve ka të ngjarë të ndikohet, por më shumë të cenuara janë asetet më të rrezikshme.

Sigurisht, prirjet e diskutuara më sipër do të jenë të favorshme për kursimtarët. Bonot ka të ngjarë të kenë yield-e më të larta. Në fakt, personat e brezit “baby boomer” nuk dëshirojnë të ndërmarrin rreziqe, ndërkohë që u afrohen dhe arrijnë moshën e pensionit, prandaj ka të ngjarë që ata të zhvendosin portofolin e tyre nga aksione në bono.

Kjo do të veprojë si një pengesë në vlerësimet e kapitalit dhe mund të rrisë vlerën e bonove (duke kompensuar pjesërisht për yield-et më të larta të shkaktuara nga disponueshmëria më e ulët e kursimeve dhe e kapitalit).

Cilat janë prirjet që mund të frenojnë koston në rritje të kapitalit?

Së pari, inovacioni teknologjik zakonisht e përmirëson produktivitetin dhe rrjedhimisht, edhe normat e të ardhurave dhe kursimeve. Ekonomitë mund të jenë në gjendje të prodhojnë më shumë me më pak punë, duke gjeneruar fitime dhe kursime më të larta.

Së dyti, nëse rritja e jetëgjatësisë dhe e periudhës së gjendjes së mirë shëndetësore, e shtyn moshën e daljes në pension, ne mund të shohim një zvogëlim të efekteve për të cilat flet ky artikull. Deri tani, për shkak të Covid-19, prirja duket se ka qenë drejt pensionit të parakohshëm.

Megjithatë, nëse Covid-19 do të bëhet një kujtim i largët, kjo teorikisht mund të ndryshojë.

Megjithatë, nuk ka gjasa që asnjë nga këto prirje të ndalojë rritjen e kostos së kapitalit. Në tërësi, ka më shumë gjasa që kostoja e kapitalit të rritet, duke krijuar efekt të kundërt te çmimet e aksioneve dhe aseteve në dekadat e ardhshme./monitor/

Njeriu që bëri 2 milionë dollarë gjatë kulmit të pandemisë: “Tani është koha perfekte për të investuar”!

Themeluesi i Outspoken Barstool Sports, Dave Portnoy, mendon se investitorët mund të humbasin mundësitë për të investuar në bursë nëse dominohen nga frika. Ai shtoi, megjithatë, se “tani është një kohë e mrekullueshme për të investuar në bursë.”

Themeluesi i Barstool, i cili gëzoi një periudhë të shkurtër, por me sa duket fitimprurëse, si një tregtar ditor në fillimin e pandemisë dy vjet më parë i është referuar Buffett, si një prej investitorëve më të nderuar në Wall Street, por tashmë si “jashtë mode”. Edhe pse Portnoy huazon një fjalë të urtë që lidhet më së shumti me Warren Buffett: “Jini të frikësuar kur të tjerët janë të pangopur dhe jini të pangopur kur të tjerët kanë frikë”.

Ndërsa investitorët individualë kishin ngecur në shtëpi për shkak të protokolleve të shëndetit publik me pak për të bërë, Portnoy u bë një avatar i një kulture investitorësh me rrezik të lartë dhe me shpërblim të lartë, të cilët po bënin baste masive për një rikuperim të shpejtë nga thellësitë e pandemisë në vitin 2020.

Vrulli i investitorëve të rinj individualë është kredituar me shfaqjen e të ashtuquajturave aksione meme, të tilla si GameStop GME, -4,38% dhe AMC Entertainment AMC, -6,39%, të cilat priren të ndikohen nga ndjenja e mediave sociale dhe jo nga bazat fondamentale të tregut./scan-tv/

Nga Les Nemethy, CEO Euro-Phoenix Financial Advisors Ltd, ish- bankier në Bankën Botërore dhe Margaux Plassard, praktikante

Na ndiq

Moti