Teoritë e lidershipit modern – Prof. Dr. Hfz. Hajredin HOXHA

Teoritë dhe qasjet mbi esencën e lidershipit dhe komponentët përbërës të tij, janë të shumta dhe të ndryshme. Këtë e dëshmojnë shkrimet që kanë trajtuar këtë çështje, të cilave, thënë të vërtetën, u mungon serioziteti shkencor!

Trajtimi sipërfaqësor, digresioni (devijimi nga tema), shpërfillja e temave kyçe në këtë fushë, si: rëndësia e lidershipit, mënyra e formimit të një lideri të kërkuar, kushtet që duhet të plotësojë paraprakisht ky lider, etj, janë prova dhe dëshmi të mungesës së qasjes së duhur ndaj kësaj teme.

Sipas ekspertëve të kësaj fushe, në gjashtë dekadat e fundit janë publikuar mbi gjashtëdhjetepesë (65) punime ku janë trajtuar, shpjeguar e përcaktuar dimensionet dhe botëkuptimet e lidershipit.

Në opinionin tim, ky trajtim lë shumë për të shtuar! Natyrisht, siç thuhet dhe në rregullin akademik:(për të hulumtuar, praktikuar, shkruar apo kuptuar diçka) – Nuk braktiset tërësisht; ajo që nuk mund të arrihet tërësisht.

Së këndejmi, për të qenë objektiv në studimet dhe ligjëratat tona, ne do t’i përmendim kalimthi këto qasje që janë ma kryesore thjesht për sekuencë apo radhitje tematike dhe ideore, për të mos u larguar kështu nga thelbi i temës që po trajtojmë. Në këtë kontekst gjatë hulmtimeve tona rreth kësaj teme kemi vërejtë se: Disa lidershipin e kanë trajtuar nga prizmi i procedurave që një lider duhet t’u përmbahet, apo tipareve dhe veçorive personale që duhet të ketë ai, apo sjelljeve dhe etikës me të cilën duhet të shquhet ai për të ndikuar më pas tek pasuesit/vartësit, apo ndaj pushtetit – si mjet për të ndikuar tek pasuesit/vartësit, apo si një transformim dhe shtyrje përpara e institucionit për të korrur suksese përtej pritshmërisë, apo si një mori shkathtësish që duhet ti ketë që të mund të ndikojë tek të tjerët.

Këto qasje mbi thelbin e lidershipit dhe elementet përbërëse të tij mund t’i përshkruajmë sipas grafikut në vazhdim:

Lidershipi nënkupton :

1. Një mori procedurave të cilave lideri duhet tju përmbahet
2. Tipare dhe veçori personale të cilat duhet ti ketë lideri
3. Sjellje dhe etikë me të cilën duhet të shquhet lideri
4. Mjet i pushtetit dhe sundimit mbi të tjerët
5.Transformim dhe shtyrje përpara r institucionit për të korrur suksese përtej pritshmërisë
6. Mori shkathtësish administrative dhe kulturore të liderit që të influencojë tek të tjerët

Këto ishin ato qasje më kryesore rreth temës së lidershipit që studiuesit kanë elaboruar dhe shkruar rreth saj. Tani në faqet që vijojnë do t’i shohim teoritë bashkëkohore më kryesore të lidershipit.

Qasja e mbeshtetur ne tipare (The traits Approach)
Qasja situacionale (The Situational Approach)
Qasja bihejvioriste (The Behavioral Approach)
Trendet bashkekohore (Contemporary Approaches)

Siç theksuam, këto janë qasjet dhe çështjet kryesore që ekspertët e lidershipit i kanë rrahur ndërsa kanë trajtuar esencën e lidershipit dhe komponentët përbërës të tij. Në laboratorin tonë akademik dhe fetar islam, ne do t’i analizojmë vetëm katër qasje që i konsiderojmë si më të rëndësishmet, duke mos u ndalur në detajet më pak të rëndësishme.

Bazuar në shpjegimet më sipër, këto janë qasjet kryesore për të kuptuar dimensionet dhe kuptimet e teorive të lidershipit modern, që janë dhe parakushti për të kuptuar esencën dhe thelbin e lidershipit. Pa këto qasje, të cilat janë si gurthemel, nuk do të mund të ndërtojmë një perceptim të qartë të përmbajtjes së lidershipit dhe elementeve që lidhen me të. Këto katër qasje, ndonëse dallojnë në emërtime, për emërues të përbashkët kanë një qëllim. Tiparet, sjellja, qëndrimet, që të gjitha këto sillen rreth personalitetit të liderit, kështu që nuk ka mundësi të favorizohet një qasje ndaj tjetrës, sepse që të gjitha kanë një synim të vetëm dhe të përbashkët dhe janë të përkushtuara për realizimin e tij.

Prof. Dr. Hfz. Hajredin HOXHA (drhafezi.net)

LIDERSHIPI I SUKSESSHËM (sipas vizionit kur’anor dhe studimeve bashkëkohore)

12 Shih: Peter Northouse, Leadership-Theory and Practice, f. 5; Army Leadership – Be, Know, Do, Headquarters Department of the Army, Washington, DC, 1999, f. 4; Robert Taylor & të tjerë, Military Leadership in Pursuit of Excellence, ed. 6, f. 97; Tevel-li el-kijade – Fennu el-kijadeti el-askerijje, f. 15-32.

13 Shih: Hisham, Delil et-tedrib el-kijadij, (Virxhinia: El-ma’hed al-alemij li el-fikri el-islamij, ed. 2, 1995), f. 52-53.

Si strategjitë e gabuara u kushtuan miliona dollarë kompanive

Askush nuk është perfekt, madje as më i madhi i mendjeve apo organizatat shumë milionëshe. Kjo ishte provuar herë pas here përmes gabimeve të ndryshme nga gjigandët e korporatave, të cilat më vonë provuan se ishin gabime. Këto katastrofa nuk duhet të merren lehtë pasi këtu qëndrojnë disa nga mësimet më të mira të marketingut. Pra, le të hedhim një vështrim në 10 katastrofat më të mëdha të marketingut në histori.

Në 1992 Kompania Hoover ofroi bileta falas fluturimi në blerjen e më shumë se 100 £ të produktit të saj por oferta i kushtoi kompanisë gati 50,000,000 £ pas një përgjigje të madhe nga klientët të cilët ishin më të interesuar në përfitimin e ofertës së fluturimit falas sesa blerja e Produktet Hoover.

Në vitet 1990, divizioni britanik i Kompanisë Hoover kishte një tepricë makinash larëse dhe fshesash me korent në depon e tyre. Për t’i shitur ato, Hoover filloi një promovim të marketingut në gusht 1992. Sipas promovimit falas të fluturimit Hoover, një blerje prej 100 £ e produkteve Hoovers do t’i bënte ata të kualifikueshëm për dy bileta vajtje-ardhje në Europë. Më vonë destinacioni i fluturimeve u zgjerua dhe përfshiu SHBA. Kostoja aktuale e të njëjtit fluturim ishte disa herë më shumë se 100. Pra, ishte një pazar shumë i lirë.
Së shpejti qindra njerëz u dyndën në dyqanet e Hoover për të përfituar nga oferta. Hoover kurrë nuk e parashikoi një përgjigje kaq të madhe dhe u mbingarkua nga kërkesa për shkak të së cilës nuk mund ta mbante premtimin e saj. Kjo i bëri klientët të ulen dhe të marrin vëmendjen dhe shpejt Hoover hyri në librin e tyre të keq. Më vonë një gazetar nga BBC hetoi dhe filmoi fshehurazi boshllëqet. Të armatosur me prova BBC krijoi një dokumentar “Hoover Fiasco Flight” dhe e transmetoi atë. Dokumentari çoi në shkarkimin e një numri drejtuesish të lartë të Hoover dhe një humbje prej 50 milion £ për kompaninë.

Red Lobster humbi 500,000 dollarë çdo javë gjatë një promovimi 7-javor që ju mund të hanit në 2003. Si rezultat i nënvlerësimit të oreksit amerikan, secili restorant filloi të humbte para në pjatën e tretë të këmbëve të gaforreve të servirura.

Në vitin 2003 zinxhiri i ushqimit me prodhime deti Red Lobster nisi promovimin e tij të ri gjithçka që mund të hani nën drejtimin e ish-kreut, Edna Morris. Sa i përket promovimit, Red Lobster ofroi një furnizim të pakufizuar të këmbëve të gaforreve për një pagesë prej 20 dollarë. Së bashku me këmbët e gaforres, ata gjithashtu ofruan një sërë pjatash anësore. Për adhuruesit e prodhimeve të detit, ishte një dhuratë nga perëndia.
Kur drejtuesit e Red Lobster shpallën këtë marrëveshje ata besuan se njerëzit nuk do të hanë më shumë se tre pjata gaforre. Nënvlerësimi i tyre shpejt erdhi në sy ndërsa njerëzit uleshin për orë të tëra duke porositur pjatë pas pjate me këmbët e gaforres. Në të njëjtën kohë, çmimi i gaforres filloi të rritet. Së shpejti zinxhiri i prodhimeve të detit filloi të pësojë humbje të mëdha. Në fund, promovimi shtatë-javor u largua nga kompania me një humbje neto prej 3.3 milion dollarë.

Në 1981, American Airlines ofroi bileta të pakufizuara të klasit të parë për një tarifë të njëhershme prej 250,000 dollarë. Një nga mbajtësit e klasit të parë të biletave kreu mbi 10,000 fluturime që i kushtuan kompanisë 21,000,000 dollarë.

Airpass ishte një program uljesh i ofruar anëtarëve të tij nga American Airlines. Ajo u lansua në 1981 dhe kishte për qëllim të shpërblente klientët më besnik nëpërmjet një karte dhuratë. Sipas American Airlines, mbajtësi i lejes do të kishte qasje të pakufizuar në udhëtimet e klasit të parë për gjithë jetën.
Kostoja e lejes ishte 250,000 dollarë dhe një leje shoqëruese mund të merrej me 150,000 dollarë të tjerë. Ishte një shumë e madhe parash, veçanërisht duke marrë parasysh se ishin tre dekada më parë. American Airlines besonte të ishte një marrëveshje e mirë e cila do të mbante lidhur klientët e saj besnikë. Një person i quajtur Steve Rothstein bleu lejen në 1987 dhe ka bërë 10,000 fluturime ndërsa kalonte 10 milion milje. Në një rast tjetër, një ekzekutiv i marketingut me bazë në Dallas bleu kartën dhe udhëtoi gati 38 milion milje. AAirpass i tij u revokua më vonë pasi u kap duke shitur vendin e tij në avion.

Si reagim ndaj reklamës së kompanisë rivale Pepsi, Pepsi Challenge, Coke hodhi formulën e tyre të vjetër dhe solli përpara një produkt të ri dhe e quajti atë New Coke. Por konsumatorëve nuk u pëlqente shija e re që çoi në një rënie të fortë të shitjeve dhe formula e vjetër u rivendos shpejt pas kësaj.

Fatkeqësia më e madhe e Coca-Cola Company filloi në 23 Prill 1985, kur ndryshoi formulën e saj sekrete shekullore dhe prezantoi Coca-Cola e re. Coke e bëri këtë hap kur rivali i saj Pepsi filloi të zgjeronte shitjet e saj në treg në pjesën e tregut të Coke. Sipas studimit të tregut dhe sondazheve të bëra nga Coke, produkti i ri pritej të bëhej hit. Por realiteti mori një kthesë dhe nuk u pëlqye nga konsumatorët.
Admiruesit e Coca-Cola u zemëruan dhe filluan fushatat për të rikthyer versionin origjinal. Më 11 korrik 1985, Coca-Cola mbajti një konferencë shtypi dhe njoftoi zyrtarisht kthimin e versionit të vjetër.

Në 1994 si pjesë e një fushate promovimi, Fiat dërgoi 50,000 letra anonime dashurie për gratë e reja në Spanjë me synimin për të zbuluar identitetin e saj pas 4 deri në 5 ditësh. Fushata dha efekt të kundërt dhe në vend të kuriozitetit, ajo përhapi panik dhe frikë në formën e përndjekjes te gratë.

Kur prodhuesi italian i makinave, Fiat, vendosi të rrisë tregun e tyre në Spanjë, ata morën një qasje unike. Në vend të një reklame ose ndonjë forme tjetër të marketingut, firma u dërgoi letra dashurie grave në Spanjë. 50,000 letra rozë u dërguan dhe secila iu drejtua personalisht marrësit. Letra përmbante fjalë komplimente për gruan që e ftonte të kënaqej me një “aventurë të vogël”. Gjithashtu, ajo tha, “Unë duhet të jem vetëm me ju disa minuta dhe, edhe nëse nuk funksionon mes nesh, ju premtoj se nuk do ta harroni përvojën tonë së bashku.” Kthesa: të gjitha letrat u dërguan në mënyrë anonime.
Fiat po planifikonte të dërgonte një letër të dytë disa ditë më vonë. Letra e dytë do të përmbajë një shpjegim se kush ishte shkrimtari, d.m.th. Fiat, dhe do të sugjeronte një provë të makinës.
Por, kur morën letrën e parë, shumica e grave u trembën duke besuar se do të dërgohej nga ndonjë përndjekës. Shumë gra anekënd vendit u ankuan në polici. Së shpejti Fiat kërkoi falje dhe ndaloi fushatën. Më vonë Fiat u gjobit për dërgimin e letrave dhe gjithashtu u urdhërua të paguante dëmshpërblim ndaj një gruaje që e kishte çuar çështjen në gjykatë.

Reklama e vetëvrasjes Hyundai e cila tregonte një burrë që nuk arrinte të bënte vetëvrasje në makinë u hodh poshtë furishëm pasi një blogere dënoi reklamën dhe publikoi shënimin e vetëvrasjes së babait të saj i cili vdiq në një mënyrë të ngjashme.

Në vitin 2013 Hyundai nisi një reklamë televizive e cila tregonte një burrë që përpiqej të bënte vetëvrasje në makinë. Por njeriu dështon në përpjekjen e tij pasi emetimi i shkarkimit të makinës është 100% ujë sepse është një makinë me qelizë karburanti, jo një makinë me naftë ose gaz. Reklama u vlerësua nga media e reklamave në Mbretërinë e Bashkuar. Por reklama humbi shikuesit sapo u lansua. Reagimi më i madh erdhi nga Holly Brockwell, një tekstshkruese.
Babai i Holly kishte kryer vetëvrasje më herët në makinën e tij duke përdorur të njëjtin proces siç tregohet në reklamë. Pra, reklama solli përsëri një përmbytje emocionesh negative për Holly. Ajo shkruajti një letër në blogun e saj që dënonte reklamën. Ajo gjithashtu përfshiu një imazh të shënimit të vetëvrasjes së babait të saj me të. Postimi në blog u përhap me zjarr dhe u bë viral. Si rezultat, Hyundai hoqi videon dhe kërkoi falje. Hyundai gjithashtu kishte deklaruar se videoja nuk do të përdoret në ndonjë reklamë apo marketing në të ardhmen.

Tata Nano, e ndërtuar në Indi, makina më e lirë në botë, u bë një zhgënjim i shitjeve sepse në një vend ku një makinë është një mall luksoz që tregon prestigj dhe status, njerëzit e perceptuan Tata Nano si shumë të lirë.

Kur Tata Nano u lançua në Indi, qëllimi i tij ishte të sillte automjetin në masa. Me një çmim prej 2,400 $, Tata Nano ishte lehtësisht e përballueshme edhe për ata me të ardhura më të ulëta. Para se të dilte në treg, Kryetari i grupit Tata, Ratan Tata, kishte vendosur një objektiv shitje prej 20,000 në muaj. Por pas fillimit, statistikat e shitjeve nuk ishin askund afër objektivit.
Arsyeja kryesore e rënies së Tata Nano ishte tregtimi i tij. Tata Nano u lansua në Indi si makina më e lirë në dispozicion. Por për njerëzit indianë, një makinë është një luks, jo një mall. Pra, sa më e shtrenjtë të jetë një makinë, aq më prestigjioz ndihet personi. Në një shoqëri të tillë, posedimi i makinës më të lirë konsiderohej si njollë dhe kështu njerëzit përmbaheshin nga blerja e Tata Nano edhe pse shumëkush mund ta përballonte atë.

Në mes të vitit 2008, Dr. Pepper ofroi një kanaçe falas për të gjithë në SHBA nëse Guns N ‘Roses do të publikonte albumin e tyre Demokracia Kineze në 2008. Në ditën e publikimit të albumit, ata hoqën dorë nga zotimi i tyre, duke shkatërruar ditën e publikimit të albumit, dhe u kërcënuan nga procesi gjyqësor nga Axl Rose.

Bërja e albumit Guns N ’Roses’ Demokracia Kineze filloi në 1994. Katërmbëdhjetë vjet më vonë, në 2008, albumi ishte ende në prodhim. Njerëzit filluan të besojnë se albumi nuk do të bëhej kurrë realitet ashtu si demokracia aktuale kineze. Kështu që, në vitin 2008, gjiganti i pijeve freskuese amerikane, Dr. Pepper, lëshoi një deklaratë se do të siguronte një kanaçe falas të pijeve të tyre nëse albumi do të lëshohej në fund të vitit 2008.
Për habinë e të gjithëve, Guns N ’Roses lëshoi Demokracinë Kineze në 23 nëntor 2008. Për të respektuar premtimin e saj, Dr. Pepper krijoi një ofertë 24-orëshe në të njëjtën ditë. Uebfaqja ofroi një kupon i cili mund të blihet për një kanaçe falas të Dr. Pepper. Por shumë njerëz u ankuan se për pjesën më të madhe të ditës kuponi ishte i paarritshëm. Në fund, promovimi falas i kanaçës Dr. Pepper doli të ishte joadekuat dhe ndikoi në publikimin e albumit. Dy ditë më vonë, më 25 nëntor 2008, këngëtari kryesor i Guns N ’Roses, Axl Rose, kërcënoi kompaninë me një proces gjyqësor dhe kërkoi falje në të gjithë faqen.

Në vitet 1970, Nestlé shpërndau në mënyrë agresive mostra falas të formulave në vendet e botës së tretë duke inkurajuar nënat që të përdorin formulën e tyre në vend të ushqyerjes me gji e cila rezultoi në qindra mijëra vdekje të foshnjave në Afrikë.

Marketingu i Nestlé i ushqimit për fëmijë me bazë qumështi filloi në fund të viteve 1800. Formula e foshnjave u tregtua si një zëvendësim për qumështin e nënës dhe Nestlé bindi me sukses miliona nëna se ushqyerja me shishe është më e mirë se ushqyerja me gji. Ndikimi më i madh i formulës së foshnjave u pa në mesin e foshnjave të botës së tretë.
Në vendet e varfëra, për shkak të mungesës së kanalizimeve, formula ishte zakonisht e përzier me ujë të papastër që shkaktoi dëm të madh në shëndetin e foshnjës. Për shkak të analfabetizmit dhe mungesës së parave, shumë nëna përdorën më pak pluhur formule kështu që foshnjat morën ushqim joadekuat. Gjithashtu, antitrupat dhe disa lëndë ushqyese të pranishme në qumështin e nënës gjithashtu mungonin në formulën e foshnjës. Të gjithë këta faktorë shkaktuan sëmundje dhe vdekjen e një numri të fëmijëve në Afrikë dhe vendet e tjera në zhvillim. Kjo i dha Nestlé një reputacion të keq dhe u emërua si “Vrasësi i Foshnjës”. Në vitin 1977, një bojkot u nis në SHBA, i cili u zgjerua në Europë.

Si pjesë e një promovimi, CEO i Lifelock publikoi numrin e tij të Sigurimeve Shoqërore në reklamat e produkteve për të promovuar kompaninë e tij. Por kjo çoi në vjedhjen e identitetit të tij 13 herë, dhe kompania më vonë u urdhërua të paguante 100 milion dollarë për reklama mashtruese.

Lifelock është një kompani amerikane që ofron mbrojtje nga vjedhja e identitetit. Është themeluar në 2005 nga Todd Davis dhe Robert J. Maynard. Kur Lifelock filloi promovimin e shërbimeve të saj në 2006, ajo ishte aq e sigurt në produktin e saj sa që si një simbol i besimit, numri i Sigurimeve Shoqërore të CEO Todd Davis u shfaq në reklamën e tij. Në vitin 2007, sistemi i tyre i sigurisë nuk funksionoi dhe vetë Todd Davis u bë viktimë e vjedhjes së identitetit. Krimi u zbulua kur një kompani telefoni gruan e tij në lidhje me një borxh të papaguar. Pas hetimit, u zbulua se dikush përdori identitetin e Todd Davis dhe mori një kredi prej 500 dollarësh.
Katër muaj më vonë, identiteti i Davis u vodh përsëri. Personi që e vodhi e përdori atë për të hapur një llogari wireless AT & T / Cingular dhe grumbulloi një shumë prej $ 2,390 e cila mbetet e papaguar. Më vonë, identiteti i Davis ishte vjedhur edhe 11 herë. (Scan TV)/buletiniek

18 % e popullatës në Kosovë jeton në varfëri

Në Ditën Botërore për çrrënjosjen e varfërisë, thuhet se në Kosovë kjo dukuri,vazhdon të rritet nga viti në vit.

Sipas të dhënave të Bankës Botërore, rreth 18 për qind e popullatës në Kosovë jeton në varfëri, me më pak se 2 euro në ditë ndërsa 5 për qind e popullsisë jeton nën kufirin e varfërisë ekstreme ose me më pak se 1.50 euro në ditë.

Sot po shënohet Dita Botërore për çrrënjosjen e varfërisë, e në Kosovë numër i madh i familjeve janë të varfra. Sami Kurti, i cili jeton me bashkëshorten dhe dy fëmijët në objektin e vjetër social në Stan Tërg, tregon për kushtet e vështira të banimit.

“Qe katër vjet jam këtu. Nuk është askush tjetër, jemi vetëm, gruaja po ka frikë vetëm. E kemi goxha problem nëse sëmurët fëmija se nuk kemi transport. Ambulanca këtu herë punon e herë nuk punon. Gjatë dimrit këtu mbushet ujë, nuk ke si del, kemi lajmëruar edhe vjet disa herë që po e merr uji krejt banesën. Veç kur të rrëzohet kjo banesë”, ka thënë Kurti.

Ndryshe, të dhënat më të fundit nga ASK-ja rreth statistikave të mirëqenies sociale në Kosovë, tregojnë se vetëm deri në fund të muajit qershor të këtij viti, kanë qenë të regjistruara gjithsej 25 mijë e 444 familje në skemën e ndihmës sociale, me gjithsej 100 mijë e 395 anëtarë. Analistët e fushës së ekonomisë kërkojnë nga qeveria që të investojë më shumë në përforcimin e sektorit privat, që konsiderohet si indikator kryesor për zbutjen e varfërisë. Profesori i ekonomisë, Musa Limani, për Radio Kosovën thotë se pa zhvillim ekonomik, nuk ka çrrënjosje të varfërisë.

“Qeveria duhet ta ketë prioritet zhvillimin ekonomik. Pa zhvillim ekonomik, nuk ka stabilitet politik dhe nuk ka perspektivë ekonomike shoqërore”, ka thënë Limani.

Çmimet e të gjitha produkteve, e sidomos të atyre elementare ushqimore (mielli, buka, vaji, sheqeri etj), përditë shënojnë ngritje të reja. Kështu, edhe inflacioni aktualisht ka arritur diku rreth 15 për qind. Profesor Limani thotë se sigurimi minimal i ekzistencës dhe çmimet e shportës familjare kanë shënuar rritje të madhe, dhe kjo bënë që një nunër i madh i qytetarëve të vendit të përballën me varfëri të skajshme.

“Për shkak të nivelit të ulët të zhvillimit ekonomik pagat janë të ulëta dhe kur krejt kësaj ia shtojmë edhe inflacionin, pjesa dërmuese e qytetarëve përballën me kufirin e varfërisë”, ka shtuar Limani.

Sipas Agjencisë së Statistikave (ASK), papunësia në Kosovë është mbi 25 për qind. Të dhënat e fundit të ASK-së për tregun e punës tregojnë se nga mbi një milion qytetarë në moshë pune në Kosovë, mbi 120 mijë janë të papunë. Gjithnjë sipas ASK-së, rreth 750 mijë qytetarë janë ekonomikisht joaktivë, që do të thotë se nuk janë të punësuar, as të regjistruar si të papunë dhe as nuk kërkojnë punë./buletiniek

Lindja e një epoke të re në botë: Çmime të larta për paga më të larta

Nga Les Nemethy, CEO Euro-Phoenix Financial Advisors Ltd., ish-bankier në Bankën Botërore

Psikologët thonë se truri i njeriut bën me dhjetëra paragjykime të ndryshme, ndoshta një nga më të rëndësishmit prej tyre është “paragjykimi i nxitur nga e shkuara”.

Ne priremi që të projektojmë të shkuarën, në të ardhmen. Duke hamendësuar se hipoteza e paraqitur në titullin e këtij artikulli është e saktë, ka të ngjarë që të përballemi me një të ardhme shumë të ndryshme.

Mendoj se kjo periudhë e kostos së lartë të energjisë dhe pagave, është një fazë që ndoshta do të zgjasë pesë apo dhjetë vjet. Siç thotë shprehja, kura për çmimet e larta… janë çmimet e larta.

Çmimet e larta nxisin inovacionin dhe zëvendësimin e energjisë, robotikën, etj., që me kalimin e kohës do të zhvendosin ofertën e këtyre faktorëve të prodhimit. Por përgatituni për disa vite të vështira.

Le të shohim provat pas kostove më të larta të energjisë dhe rritjes së pagave, dhe më pas do të shqyrtojmë disa nga pasojat për të ardhmen.

1. Prirja për çmime më të larta të energjisë

Gjatë një ose dy viteve të fundit, kemi vënë re një rritje të madhe të çmimeve të energjisë. Zakonisht kjo lidhet me luftën në Ukrainë, por ka qenë një prirje që po zhvillohej edhe para luftës, dhe për mendimin tim, do të vazhdojë edhe nëse nesër do të vendoset papritur paqja në Ukrainë. Lufta në Ukrainë vetëm sa e theksoi këtë prirje.

Disa nga arsyet për rritjen e çmimeve të energjisë, që nuk lidhen me luftën, janë:

-Ulja drastike e shpenzimeve kapitale (p.sh. shpimet) për kompanitë e naftës dhe të gazit, shkaktuar nga pritshmëritë e shoqërisë për të përparuar në një drejtim “më të gjelbër”.

Politikanët dhe organizatat filantropike, për mirë ose për keq, kanë ushtruar trysni të madhe mbi industrinë, duke rezultuar në anulimin ose pakësimin e tubacioneve të naftës, shpimeve, etj. Kompanitë e naftës dhe të gazit gjithashtu rrezikojnë të mbeten me asete “të bllokuara” nëse kalimi në energji alternative do të ishte i suksesshëm, gjë që rrit rrezikun e shpenzimeve të reja kapitale.

-Politikat e gabuara qeveritare (p.sh. mbyllja e centraleve bërthamore në disa shtete) dhe planifikimi i dobët (hamendësimi se energjitë alternative mund të sigurojnë furnizim të mjaftueshëm) kanë qenë një pjesë e problemit. Qeveria amerikane i ka paralajmëruar prej shumë vitesh qeveritë europiane për rrezikun e varësisë nga hidrokarburet ruse. Por këto thirrje ranë në vesh të shurdhër.

-Tranzicioni drejt energjive alternative po zgjat më shumë dhe është shumë më i kushtueshëm nga sa mendonin shumica e politikëbërësve. Ne nuk kemi minerale të mjaftueshme (bakër, nikel, kadmium, etj.) për të transformuar industrinë e automobilave, që ajo të prodhojë vetëm automjete elektrike brenda një ose dy dekadave të ardhshme.

Për ta thënë thjesht, ne kemi ngecur në një rrugë pa krye. Mos u mashtroni nga rënia e përkohshme dhe e vogël e çmimeve të naftës.

Pavarësisht se unë i përkrah angazhimet mjedisore, ne kemi lënë pas dore furnizimet e karburanteve fosile dhe nënvlerësuam koston dhe kohën e nevojshme për kalimin në lëndë djegëse alternative. Siç e përmenda më sipër, lajmi i mirë është se kjo mund të jetë vetëm një dukuri e përkohshme (5-10-vjeçare), nëse ndreqen gabimet e politikave dhe ndërmerret planifikimi i duhur.

2. Prirja për paga më të larta

Pothuajse në të gjithë botën, po ndodh një prirje e madhe demografike, me përjashtim të një pjese të Afrikës: numri i të rinjve (shumë produktivë) që largohen nga tregu i punës, po tejkalon me një diferencë shumë të madhe numrin e punëtorëve të rinj (relativisht të papërvojë dhe më pak produktivë) që hyjnë në treg.

Në një kohë kur objektivi është “rikthimi”, pra risjellja në vend e prod ukteve strategjike, ka të ngjarë që të shohim rritje të kërkesës për punë, ndërsa oferta zvogëlohet, duke shkaktuar rritjen e pagave.

Disa pasoja për të ardhmen

Kostot e larta të energjisë dhe faktorit të punës, ndikojnë në të gjitha fushat e ekonomisë.

Marrim për shembull bujqësinë, e cila kërkon sasi të mëdha të të dy faktorëve. Kostot e larta të energjisë kanë shkaktuar gjithashtu rritjen e madhe të çmimeve të plehrave kimike, duke i detyruar fermerët të zgjedhin nëse duhet të eliminojnë apo reduktojnë plehrat kimike, (duke ulur yield-et) ose t’ia ngarkojnë konsumatorit kostot më të larta të plehrave kimike.

Të dy veprimet do të nxisnin inflacionin. Në një shkallë më të madhe ose më të vogël, kostot e energjisë dhe të punës kanë një efekt të ngjashëm përshkallëzues, pothuajse në çdo sektor të ekonomisë.

Sot bankat qendrore po rrisin normat e interesit me synimin për të parandaluar llojin e inflacionit të lartë që ekzistonte në vitet 1970. Ndryshimi është se sot (në varësi të vendit), nivelet e borxhit janë disa herë më të larta në krahasim me vitet 1970.

Për shembull, borxhi sovran i SHBA-së është më shumë se dhjetëfishi i nivelit në fund të viteve 1970 (rreth 30 trilionë dollarë sot, krahasuar me 2 trilionë dollarë në atë kohë!), që do të thotë se edhe një pjesë fare e vogël e niveleve të normave të interesit të arritura në vitet 1980, do të mjaftonte për të shkaktuar një valë të mosshlyerjes së borxheve nga qeveritë, korporatat dhe individët.

Recesioni ose depresioni ka të ngjarë të ndodhin shumë më shpejt sesa zbutja e inflacionit. “Diçka do të thyhet”, dhe atëherë mund të kemi njëkohësisht inflacion të lartë dhe recesion, dhe në atë pikë, Rezerva Federale nuk do të ketë zgjidhje tjetër, veçse të vendosë regjimin monetar më ekspansionist që nga Lufta e Dytë Botërore.

Inflacioni nuk është asnjëherë një aksident. Ai është gjithmonë rezultat i politikave monetare dhe fiskale. Fatkeqësisht, shumë prej tyre kanë qenë vendime të këqija, të marra në të kaluarën.

Bankat qendrore po ndodhen gjithnjë e më shumë në pozicione ku u duhet të zgjedhin midis dy alternativave të këqija.

Sa varet Kosova dhe vendet tjera të Ballkanit nga importi i energjisë elektrike?

Në prag të dimrit dhe me krizë energjetike globale, vendet e Ballkanit Perëndimor kanë paralajmëruar vështirësi të shumta për furnizim të pandërprerë me energji elektrike.

Një analizë e TRT për Ballkanin Perëndimor tregon se sa për qind vendet ballkanike janë të varura nga importi.

Përveç asaj, çmimet e energjisë elektrike në bursë janë rritur shumë që nga fillimi i krizës energjetike, shkruan TRT.

Sipas analizës së TRT-së, Kosova është e varur nga importi 29.5 për qind, Shqipëria 38.8 për qind, Maqedonia e Veriut 63.3, Serbia 29.8, Mali i Zi 27.4, Bosnja dhe Hercegovina 25.4.

Ndryshe, ministrja e Ekonomisë e Kosovës, Artane Rizvanolli është shprehur se shpreson që Bashkimi Evropian në masat që do të marrë për ta luftuar krizën energjetike do ta përfshijë edhe Kosovën.

Rizvanolli këto komente i ka bërë në Pragë, para takimit joformal të ministrave të Energjisë, duke shtuar se këto masa të kenë efekte pozitive edhe në vendin tonë.

“Kosova po përballet me shumë sfida energjetike, si edhe shumë shtete tjera. Mbështetemi në import gjatë dimrit dhe kjo bën që të kemi dimër të vështirë. Po shpresojmë që masat që merr BE-ja të na përfshijnë ne e të kenë ndikim pozitivë”, ka thënë Rizvanolli./trt/

Rekordi i eksporteve turke në Ballkan: vendet e para, jo preferencat historike

Eksportet turke në Ballkan në nëntë muajt e këtij viti janë rritur për 24.9 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar dhe kanë arritur në 15.7 miliardë dollarë. Më së shumti është eksportuar në Rumani me 4.7 milionë dollarë, ndërsa rritjen më të madhe krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar e ka shënuar Mali i Zi, raporton Anadolu Agency (AA).

Sipas të dhënave të mbledhura nga gazetari AA nga Asambleja e Eksportuesve Turke (TIM), në nëntë muajt e parë të vitit janë eksportuar 15 miliardë e 698 milionë dollarë në vendet e Ballkanit, përfshirë Shqipërinë, Bosnje-Hercegovinën, Bullgarinë, Kroacinë, Malin e Zi, Kosovën, Maqedoninë, Rumaninë, Serbinë, Slloveninë dhe Greqinë.

Në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, ky numër ishte në nivelin prej 12 miliardë e 571 milionë dollarë, kështu që eksportet në Ballkan vitin e kaluar u rritën për 24.9 për qind.

Eksporti më i madh në periudhën e përmendur nga vendet e Ballkanit është realizuar në Rumani (4.7 miliardë dollarë), e ndjekur nga Bullgaria (3.4 miliardë dollarë), Greqia (2.1 miliardë dollarë), Serbia (1.3 miliardë dollarë) dhe Sllovenia (1.2 miliardë dollarë).

Eksportet e Turqisë në Shqipëri arritën në 742.8 milionë dollarë, e ndjekur nga Bosnja (548.1 milionë dollarë), Maqedonia (488.5 milionë dollarë), Kosova (483.1 milionë dollarë), Kroacia (439.1 milionë dollarë) dhe Mali i Zi (118.6 milionë dollarë).

Rritja më e madhe e eksporteve drejt Malit të Zi

Eksportet drejt Ballkanit janë rritur në 10 vende në periudhën janar-shtator të këtij viti krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2021. Vetëm në një vend ka shënuar rënie.

Rritja më e lartë e eksporteve në këtë periudhë është shënuar në Mal të Zi me 60.2 për qind. Pas Malit të Zi, vendi me rritjen më të madhe të eksporteve ndër vendet e Ballkanit ishte Shqipëria me 43.4 për qind.

Eksportet në Bullgari u rritën me 34,9 për qind, Rumani (34,1 për qind), Maqedoni (29,4 për qind), Kroaci (28,2 për qind), Serbi (24,0 për qind), Kosovë (21,5 për qind), Bosnje-Hercegovinë (21,3 për qind) dhe Greqi (7,8 për qind). Eksportet drejt Sllovenisë janë ulur me 3,1 për qind.

47.9% e eksporteve në rajon vijnë nga Stambolli

Kur bëhet fjalë për eksportet në vendet e Ballkanit në bazë të qyteteve, më i madhi ishte nga Stambolli dhe arriti në 7.5 miliardë dollarë.

Me këtë shumë, Stambolli përbënte 47.9 për qind të eksporteve prej 15.7 miliardë dollarësh drejt vendeve të Ballkanit.

Sektori i materialeve dhe produkteve kimike arriti eksportin më të madh në Ballkan. Në këtë periudhë, sektori i materialeve dhe produkteve kimike ka eksportuar 2.8 miliardë dollarë në vendet e Ballkanit.

Ky sektor pasohet nga çeliku, industria e automobilave, metalet me ngjyra, energjia elektrike dhe elektronika./tesheshi/

“Pse të gjithë e duan dhe të gjithë e urrejnë dollarin” ?

Të gjithë duan dollarin dhe të gjithë e urrejnë atë. Monedha e forcuar amerikane ishte e ftuara e padëshiruar në takimet vjetore të Fondit Monetar Ndërkombëtar dhe Bankës Botërorekëtë javë në Uashington, duke shkaktuar protesta për daljet e kapitalit, rrëshqitje të monedhave dhe mbytur rritjen ekonomike. Gjërat që e bëjnë dollarin një mik kaq besnik janë të njëjtat gjëra që tregojnë se bota ende ka nevojë për të. Dy gjëra e kanë shtyrë dollarin në nivelet më të larta të 20 viteve kundrejt monedhave të tjera. Njëra është frika. Lufta, sëmundjet dhe paqëndrueshmëria i shtyjnë investitorët drejt monedhës që konsiderohet më e sigurta dhe më e lehta për të depozituar dhe tërhequr fonde. Tjetra ka të bëjë me rritjen e papritur të normës që Fed ka krijuar për të ngadalësuar inflacionin, i cili arriti në 8.2 për qind në shtator. Kjo i bën aktivet në dollarë relativisht më tërheqëse dhe ushtron presion mbi bankat e tjera qendrore për të rritur gjithashtu normat e interesit. Një obligacion dyvjeçar i thesarit të SHBA-së tani ofron një yield prej 4.5 për qind më shumë sesa investitorët do të kishin marrë nga një obligacion pesëvjeçar i qeverisë meksikane në fillim të vitit 2021.

Dollari i fortë po godet vendet e tjera në themelet e tyre në mënyra të ndryshme. Vendet, eksportet e të cilave nuk mbulojnë importet e tyre duhet të financojnë diferencën – shpesh në dollarë. Qeveritë me deficite buxhetore duhet të marrin hua për të financuar shpenzimet e tyre. Disa vende, si Kolumbia, India dhe Turqia, do të arrijnë fundin e 2022 më keq ose jo më mirë për të dyja kriteret e mësipërme sesa në vitin 2013, kur kërcënimi i Rezervës Federale të SHBA për të shtrënguar politikën monetare shkaktoi dalje masive kapitale nga ekonomitë në zhvillim ( fenomeni i tantrumit konvencional, bazuar në vlerësimet e FMN-së). Është e vërtetë se dollari amerikan dhe normat e interesit nuk janë shkaku i vetëm i shqetësimit në tregjet në zhvillim. Rritja e kostove të energjisë për shkak të Ukrainës dhe ndërprerjet e vazhdueshme në aktivitetin ekonomik për shkak të koronavirusit janë efekte të dëmshme. Megjithatë, dollari i fortë mund t’i kthejë drama të tilla në kriza financiare. Rreth dy të tretat e huamarrjes së jashtme të tregjeve në zhvillim është në dollarë, sipas Bordit të Stabilitetit Financiar. FMN vlerëson se gjysma e vendeve me të ardhura të ulëta po përjetojnë probleme borxhi ose ka të ngjarë të përjetojnë probleme./abc/

Hakerët vazhdojnë t’ia ‘zbrazin’ llogaritë bankare bizneseve në Kosovë

Qytetarët dhe bizneset e Kosovës vazhdojnë të sfidohen nga hakerët, të cilët po arrijnë t’ia ‘zbrazin’ llogaritë bankare sidomos bizneseve.

Mashtruesit gjejnë mënyra të ndryshme për të vjedhur para nga kartat bankare çdo ditë, ku kriminelët kibernetikë janë në hapë përpara organeve të ndjekjes dhe hetuesisë.

Ata po gjejnë mënyra të ndryshme për t’i anashkaluar zbulimet edhe për kundër identifikimit e arrestimit të tyre, kryesit e krimeve kompjuterike nuk po ndalen.

Hakerët kanë arritur që një fabrike e cila është hapur këto ditë t‘ia vjedhin mbi 33 mijë euro, raporton Gazeta Sinjali.

Kjo vjedhje ka ndodhur pas harkimit të emailit të zyrtarit të saj dhe më pas është vërtetuar se shuma në fjalë ishte vjedhur nga një llogari bankare fantome në Turqi.

E për rastin janë njoftuar edhe organet e ndjekjes dhe hetuesisë së Kosovës dhe Turqisë, të cilat po merren me zbulimin e rastit.

Nga ana tjetër nga Policia e Kosovës tregojnë për Gazetën Sinjali se hapësira kibernetike vazhdon të jetë ambient i përshtatshëm për keqbërësit për kryerjen e veprave të ndryshme penale duke përdorur mjete dhe programe kompjuterike të sofistikuara.

“Qëllimi apo motivi kryesor i keqbërësve mbetet përfitimi material, por ka edhe motive tjera thjesht për të treguar se mund të ndërhyjnë në një sistem kompjuterik, hakmarrje etj. Vërehet se qytetarët që bien viktima të keqbërësve në internet nuk kanë njohuri të mjaftueshme për rreziqet gjatë përdorimit të internetit”, thonë nga Policia për Gazetën Sinjali.

Policia e Kosovës njofton se sivjet kanë trajtuar rreth 70 raste të keqpërdorimit të kartelave bankare.

Sipas tyre mashtrimet e bizneseve përmes internetit tek këto raste, keqbërësit fillimisht arrijnë të kenë qasje në kompjuterin e biznesit (pronarit apo ndonjë kompjuter që posedon të dhëna për transaksionet financiare), monitorojnë dhe njihen me aktivitetet, pastaj në momentin kur fillon të realizohet transaksioni i të hollave ata ndërhyjnë duke ndryshuar të dhënat e xhirollogarisë bankare. Në këtë mënyrë paratë përfundojnë në një bankë tjetër dhe nga aty bëhet tërheqja e tyre nga keqbërësit.

Policia përmend edhe peshkimin e të dhënave ose Phishing tek këto raste, keqbërësit, duke shfrytëzuar viruse kompjuterike krijojnë linqe të ndryshme dhe të njëjtit i dërgojnë tek viktimat, pastaj posa të klikohet ky link viktimës i kërkohet që të ofroj të dhënat personale të rrjeteve sociale, të dhënat personale bankare, të dhënat e e-mail adresës etj., e gjithë kjo me qëllim të vjedhjes së të dhënave personale dhe më pas keqpërdorimi i tyre për qëllime të ndryshme si: shantazh, ngacmim, vjedhja e identitetit dhe shfrytëzimi për qëllime të ndryshme, pagesa online, etj.

Po ashtu përmendet klonimi i kartelave bankare tek këto raste, të dhënat personale bankare të vjedhura në forma të ndryshme (faqe të rrejshme, përmes pajisjeve “skimming”, etj.) shfrytëzohen për të klonuar kartela bankare dhe pastaj përdoren për blerje dhe pagesa të ndryshme.

Përveç hetimit të rasteve, me qëllim që të minimizojmë kërcënimet e lartcekura dhe qytetarët të mos bien viktimë e tyre, Policia e Kosovës u bën thirrje të gjithë qytetarëve që të kenë kujdes të shtuar gjatë përdorimit të internetit.

Policia jep disa rekomandime të cilat ndihmojnë në mbrojtjen prej kërcënimeve nga interneti. Kërkohet nga bizneset e qytetarët që të verifikojnë me kujdes e-mail-at që pranoni dhe mos iu përgjigjuni e-mail-ave të dyshimtë. Mos klikoni në linqe të dyshimta dhe mos hapni dokumente të dyshimta. Bizneset të shtojnë kujdesin gjatë komunikimit dhe transaksioneve financiare përmes internetit. Verifikoni xhirollogaritë bankare dhe të dhënat tjera të partnerit biznesor dhe binduni se transaksioni financiar është duke u bërë në adresën e duhur.
Kujdes të shtuar gjatë blerjeve online. Verifikoni ueb-faqet që ofrojnë produkte online (a kanë të dhëna kontaktuese – persona kontaktues, e-mail adresë, telefon, adresë fizike, a ka përdorues, vlerësimet dhe komentet e blerësve etj.). Kujdes të shtuar gjatë dhënies së donacioneve online, verifikoni disa herë nëse iniciativa është ligjore dhe legjitime dhe se kush qëndron prapa tyre. Shmangni lojërat shpërblyese në internet apo “ndihmën duke klikuar” ndaj ndonjë miku për të fituar ndonjë shpërblim në lojëra në internet. Kujdes maksimal kur jepni të dhëna personale dhe bankare në internet.

Në Departamentin për Mbrojtjen e Konsumatorit, tregojnë se gjatë këtij viti ishin 70 ankesa për mashtrime online, ku janë zgjidhur 66 sosh.

Derisa për mashtrime të shërbimeve financiare ndaj BQK-se ishin 13 ankesa, ku 7 që janë të zgjidhura dhe 5 janë të pazgjidhura./sinjali/

Libri është miku më i mirë

Nga: Aid el Karni

Përkushtimi ndaj librit, dëshira për lexim dhe pasurimi i mendjes është një prej shkaqeve të lumturisë dhe të suksesit.

Shkrimtari i njohur Xhahidhi ka shkruar këshilla të mrekullueshme lidhur me shoqërimin me librin. Ai pohon se ky shoqërim largon të gjitha brengat dhe dhembjet. Duke përshkruar librin, ai më tej, shkruan: “Libri është mik i cili nuk do të tradhtojë, shok i cili nuk të braktis, i dashur i cili nuk do të mërzitet kurrë, fqinj i cili nuk ta zë rrugën, bashkudhëtarë i cili nuk të dëshiron të dëmtojë, kurrë nuk të bën keq, nuk është hipokrit dhe nuk të gënjen.”

Sa më shumë që shoqërohesh me librin, aq më e madhe është mirësia e Allahut ndaj teje. Libri të përmirëson karakterin, gjuhën e bën më elokuente dhe të rrjedhshme, e freskon mendjen, i bën fjalët tërheqëse, e gëzon shpirtin, i zgjeron gjokset. Libri të dhuron jetë të gjatë dhe bën që dinjitarët të bëhen miq. Për një muaj nga libri mëson më shumë se ata të cilët e kalojnë gjithë jetën në shoqëri të njerëzve të parëndësishëm. Ai të shpëton nga lypja dhe poshtërimi, për shkak të saj nuk ke nevojë të dëgjosh fjalë të kota të cilët janë më të marrë dhe më të këqij se ti, as të shoqërohesh me injorantë dhe armiq, por kjo prandaj të afron me të mëdhenjtë dhe të pasurit.

Libri natën të përcjell si edhe ditën, të dëgjon në rrugë si edhe në shtëpi. Nuk ta vjedh gjumin, nuk të jep vuajtje për të cilat nuk ke qetësi. Libri është mësues i cili nuk do të lë në baltë nëse je i varfër. Mësuesi i tillë nuk do të privojë nga asgjë nëse nuk u paguan para. Nëse e braktis, ai të ndjek edhe më. Nëse armiqtë të sulmojnë dhe poshtërojnë, ai nuk do të ndryshojë fare. Nëse je me të për ndonjë përfitim, qoftë edhe i vogël, ai është shumë i dobishëm. Nëse lidhë miqësi me të, vetmia nuk të dëmton.

Sikur vlera e tij të jetë vetëm që të ruan nga rruga dhe kotësia, kjo do të ishte mirësi e madhe. E çka të thuhet pastaj për faktin se ky mësues të paralajmëron gjithnjë për të drejtat dhe detyrat tua, ta ruan shikimin, të mbron nga fjalët e kota, njerëzit e paturpshëm, bisedave mëkatare të tyre, paditurisë së tyre, injorancës dhe shpirtit të tyre të prishur. Do të mjaftonte sikur të ruaj vetëm nga gjërat e pakuptimta. E çka të thuhet pastaj që nuk të lë të zhytesh në harresë, indiferencë dhe argëtim. Me të vërtetë, çdonjërit që e merr librin për mësues, Allahu i Mëshirshëm i ka dhuruar mëshirë të madhe dhe e ka mbuluar me të mira.

Për ata që ditët i kalojnë si bjerrakohës, kurse netët i ruajnë për ahengje boshe dhe shaka, libri është mjeti më i mirë për kthimin në jetën e vërtetë. Ky lloj i njerëzve për shkak të jetës së sëmurë që e bëjnë në libër nuk shohin asgjë. Të tillët konsiderojnë se libri nuk sjell kurrfarë të mire as në aspektin material, e as në atë shpirtëror.

Disa thënie lidhur me vlerën e librit

Ebu Ubejde transmeton se Muhelebi fëmijëve të vet ua kishte lënë amanet këshillën vijuese: “Fëmijët e mi, mos qëndroni gjatë në treg, pos te ndonjë mjeshtër i mirë apo tek ai që shet libra.”

Një mik imi më kishte treguar për librin e një dijetari nga Shami (Siri, vër. përkth.) në të cilin ky dijetar i shquar kishte thënë: “U zhdukën të gjitha gjërat fisnike, prej tyre ka mbetur vetëm libri.”

E kam dëgjuar Hasan Lulu duke deklaruar: “Tash dyzet vjet nuk kam fjetur ditën ose natën, nuk kam pushuar, e që libri të mos ketë qenë në gjoksin tim.”

Ibën Xhehmi deklaron: “Kur më molis gjumi – e më së keqi është të fle, kur kam ndonjë punë – marr një libër të urtësive. Atëherë e ndjej se si zemra të frymëzohet dhe fërgëllon, më vjen dëshira të punoj dhe të jem aktiv e i zellshëm.”

Me një rast ai gjithashtu ka deklaruar: “Kur më pëlqen një libër dhe në të shikoj shumë gjëra të dobishme dhe interesante, vazhdimisht i shfletoj fletët e tij duke shikuar edhe sa fletë kanë mbetur akoma. Këtë e bëj nga shqetësimi dhe dëshpërimi që libri së shpejti do të përfundojë, e me këtë edhe të pushojnë magjitë e tij me të cilat e kam ushqyer shpirtin tim. Sikur Kurani të kishte edhe më shumë faqe, gëzimi dhe jeta ime do të ishin më të plotë.”

Atabi e kishte përmendur një libër të huaj me fjalët: “Sikur të mos ishte aq i gjerë, do ta përshkruaja me dorë.”

Atëherë Ibën Xhehmi iu përgjigj: “Ajo që të ka luhatur ty, mua më ka gëzuar dhe më ka dhënë vullnet. Librat e mëdhenj më kanë dhënë gjithnjë më shumë dobi, e assesi dëm. Unë as që numëroj sa librat të hollë lexoj, ngase ato i mbaroj ende pa i filluar.”

Libri më i mirë dhe më fisnik është Kurani, për të cilin Allahu i Madhërishëm thotë:

“Të shpallet Libri dhe mos ki asnjë vështirësi në gjoks për të, që me të të më paralajmërosh dhe të jetë mësim për besimtarët.“(KUR’AN 7:2)

Dobitë nga leximi i librave:

1. Libri largon pëshpëritjet e shejtanit, pikëllimin dhe brengën;

2. Ai të ruan nga fjalët e paturpshme dhe mëkatet;

3. Ai të mbron nga njerëzit e padobishëm;

4. Libri ta zgjidh gjuhën, të zbukuron të folurit, të ruan nga theksi i gabuar dhe të pajis me elokuencë dhe retorikë të bukur;

5. Libri të pasuron mendjen dhe ta pastron karakterin;

6. Me libër hyn në begatinë e diturisë, forcon memorien dhe mbamendjen;

7. Ai të ofron këshilla të shumta për përvojën e njerëzve, për këshillat e njerëzve të ditur dhe të urtë, që është shumë e dobishme;

8. Libri të përgatit për shkencë, të njofton me kultura dhe civilizime të ndryshme.

9. Me lexim rritet imani, posaçërisht nga librat me tematikë Islame. Libri është këshilla më e mirë, ai është armiku më i mirë i së keqes dhe admiruesi më i mirë i së mirës;

10. Libri ruan mendjen, pushon trurin nga vështirësitë dhe brengat. Ai është ilaç për shqetësimin e zemrës dhe nuk i lejon mikut të vet të humb kohën;

11. Libri e forcon njeriun në shkencë, ai i ndihmon të përvetësojë materien, të shprehet në mënyrë lucide dhe të njohë sekretet e urtësisë.

Porosia më e lartë fshihet në shpirt,

në ushqim dhe në pije, o njeri, me siguri s’ka.

Oslo pritet të bëhet kryeqyteti i parë në botë me transport publik elektrik

Oslo është në rrugën e duhur për t’u bërë kryeqyteti i parë në botë me një sistem transporti publik tërësisht elektrik. Ky është synimi i bashkisë së kryeqytetit norvegjez për fundin e vitit 2023.

Zëvendësimi i autobusëve me naftë me 450 elektrikë sipas Sirin Stav, nënkryetare e bashkisë, përgjegjëse për mjedisin dhe transportin, do të kursejë mjaft para për një afat të gjatë kohor.

“Ndryshimet klimatike po ndodhin dhe ne duhet të reduktojmë emetimet. Kjo është arsyeja pse Oslo po elektrizon të gjithë transportin publik deri në fund të vitit të ardhshëm duke na bërë ndoshta kryeqytetin e parë në botë që ka një transport publik plotësisht me emetime zero. Ne po bëjmë të gjithën këtë për të ulur emetimet, për të reduktuar zhurmën dhe për ta bërë ajrin më të pastër në mënyrë që qyteti të jetë më i mirë për të gjithë.”

Ajo inkurajon qytetet e tjera të ndjekin shembullin e Oslos. Përveç autobusëve elektrikë të cilët janë 5% më të lirë se ata që janë me naftë, qyteti me 700,000 banorë ka elektrizuar tashmë shumicën e trageteve që qarkullojnë./Motilokal

Na ndiq

Moti