SHBA-ja mori dominimin si financuesi kryesor i botës me marrëveshjen e Bretton Woods në vitin 1944. Në mënyrë të thjeshtë, dollari amerikan u lidh me një sasi të caktuar ari, duke u bërë monedha udhëheqëse për sistemin financiar global. Ky sistem, i cili siguroi stabilitet dhe kontroll financiar në nivel botëror, u miratua nga të gjitha vendet si baza kryesore e rregullave financiare ndërkombëtare.
Më pas, në vitin 1971, SHBA-ja vendosi njëanshëm të dilte nga standardi i arit dhe të lejonte që dollari dhe monedhat e të gjitha vendeve të tjera të luhaten në tregjet botërore të parasë. Luhatja do të thoshte që kërkesa dhe oferta do të vendosnin vlerën e një monedhe ndaj një tjetre. Siç mund të pritej, dollari amerikan mbeti suprem.
Por SHBA-ja nuk kishte nevojë më për ari në bankën e saj qendrore në Nju Jork, dhe kjo do të thoshte që, për herë të parë në çështjet botërore, ajo nuk kishte nevojë të balanconte shpenzimet dhe të ardhurat e saj të parasë. Që nga viti 1971, kur një vend fitonte shumë dollarë amerikanë, departamenti i Thesarit i SHBA-së thjesht u ofronte atyre një Bond të Thesarit të SHBA dhe kështu këmbenin bondin për dollarët e tepruar. Vende të tjera, sigurisht, duhej të balanconin pagesat e tyre mes eksporteve dhe importeve, dhe nëse nuk e bënin këtë, ato detyroheshin të merrnin kredi me kushte shumë të pakëndshme.
SHBA-ja tani mund të shpenzonte nëpër botë shumë më tepër sesa fitonte nga eksportet e saj. Në fakt, ajo mund të përballonte të shkonte në luftë me çdo vend falë dollarëve, të cilët ky vend dhe vendet e tjera i kishin shpenzuar në pagesa për mallrat e importuara nga SHBA. Ne të gjithë po paguajmë për tepricën amerikane jashtë shtetit.
Në terma të thjeshtë, është si të fitonja 100 dollarë, të shpenzoja 150 dollarë, dhe pastaj të blija me një bond 50 dollarët e tepruar dhe t’i shpenzoja përsëri. Ky është një sistem jashtëzakonisht i veçantë, dhe mund të jetë pika e dobët e Perandorisë aktuale të SHBA-së, pasi ajo vazhdon të shpenzojë më shumë se sa fiton, duke e mbështetur këtë te borxhi që krijon.
Sistemi i financiar në një shkallë globale është, siç mund të pritet, i organizuar në interes të superfuqisë së kohës. Në fillim të shekullit të njëzet e një, ne kemi një situatë thellësisht të pasigurtë ku vetëm SHBA-ja është në gjendje të importojë shumë më tepër sesa eksporton dhe, për pasojë, të konsumojë shumë më tepër sesa prodhon. Disa vëzhgues të argumentojnë se ky është një përfitim i madh, pasi u lejon ekonomive më të dobëta të importojnë më shumë në ekonominë amerikane sesa do të ishte e mundur ndryshe. Këto argumente supozojnë se sistemi i financiar botëror do të mbetet gjithmonë siç është tani. Por, siç e kemi parë, nuk do të jetë gjithmonë kështu.
Nëse, për shembull, Kina, ose një grup vendesh, vendos të tregtojë në monedhën e vet, ato do të shisnin Bondet e Thesarit të SHBA dhe do të krijonin një kaos të menjëhershëm në ekonominë amerikane, dhe kështu mund të rrëzonin gjithë strukturën. Këto ide janë duke u shqyrtuar ndërsa po shkruaj.
Roger van Zwanenberg
