Si operojnë bankat islame

Aty ku praktikat normale bankare nuk bien ndesh me parimet islame, bankat islame kanë adoptuar mjetet dhe procedurat aktuale bankare. Aty ku lind ndonjë përplasje, bankat islame kanë krijuar mjetet dhe procedurat e tyre për të realizuar aktivitetet bankare. Mjetet dhe procedurat e krijuara deri tani janë renditur më poshtë:

Depozitat

Bankat islame pranojnë dy lloje depozitash:

depozita që nuk janë të destinuara për investim dhe që marrin formën e llogarive rrjedhëse ose llogarive të kursimit, dhe
depozita të destinuara për investim të cilat quhen Llogari Investimi.

Ndërsa llogaria rrjedhëse funksionon në të njëjtën mënyrë si në sistemin bankar tradicional, llogaritë e kursimeve dhe llogaritë e investimeve funksionojnë ndryshe, siç është diskutuar më poshtë:

Llogaritë e kursimit

Kjo është një llogari ku klientët mund të depozitojnë kursimet e tyre. Edhe pse këta depozitues i lejojnë bankat të përdorin paratë e tyre, ata marrin një garanci për marrjen mbrapsht të plotë të shumës së tyre nga banka. Në këtë rast, banka garanton kursimet e tyre por nuk është e detyruar të paguajë ndonjë shpërblim për kursimtarët. Megjithatë, shumica e bankave ende po paguajnë ose një shpërblim në para nga fitimet në fund të vitit financiar, ose po japin disa privilegje për mbajtësit e këtyre llogarive, p.sh. ofrimin e mbështetjes financiare për projekte të vogla, shitjen me këste të mallrave të konsumit ose të mallrave të prodhuesve, shpërndarjen e dhuratave etj. Këto shpërblime janë diskrecionale dhe jo të detyrueshme dhe paguhen vetëm nëse banka ka fitime të konsiderueshme. Megjithatë, këto llogari u panë se tërhiqnin depozita relativisht shumë të pakta, por disa nga Bankat Islame (si Kuwait Finance House dhe Dubai Islamic Bank, për shembull) po jepnin një fitim të rëndësishëm (nga 5 deri në 6 për qind) për këto llogari. Për llogari që nuk përballen me ndonjë rrezik, një fitim i tillë nuk është i kuptueshëm. Pa u përballur me ndonjë rrezik humbjeje, si mund të ndajnë fitimin? Llogaritë e kursimit ndajnë fitimin neto të bankës sipas një përqindjeje të rënë dakord.

Llogaritë e investimit

Këto llogari investimi mund të jenë të dy llojeve:

Llogari me autorizim, dhe
Llogari pa autorizim.

Në llogaritë me autorizim, mbajtësi i llogarisë i jep autorizim bankës që të investojë këto para në ndonjë nga projektet e saj. Pas përfundimit të një periudhe të caktuar, mbajtësi i llogarisë do të marrë fitimin. Në rastin e llogarive të investimit pa autorizim, mbajtësi i llogarisë mund të zgjedhë ndonjë projekt të veçantë për investimin e parave të depozituara prej tij. (Mbajtësi i llogarisë mund ose jo të specifikojë periudhën e depozitimit.) Banka do t’i japë mbajtësit të llogarisë pjesën e tij nga fitimi i atij projekti të veçantë që është zgjedhur prej tij, sipas një përqindjeje të rënë dakord. Nëse llogaritë e investimit hapen për një periudhë të caktuar, klienti nuk lejohet të tërheqë paratë e tij përpara mbarimit të periudhës së specifikuar. Nëse e bën këtë, klienti ose nuk ka të drejtë të marrë pjesë fare në fitim, ose mund të ketë të drejtë të marrë një fitim të ulur, në varësi të kohëzgjatjes së depozitës në bankë. Këto skema depozitash të bankave islame kanë arritur të tërheqin një numër të konsiderueshëm depozituesish. Raporti vjetor aktual i Kuwait Finance House tregon se numri i mbajtësve të llogarive të tyre ka arritur në mbi 20,000 brenda një periudhe 2-vjeçare, duke e tejkaluar parashikimin e tyre të bazuar në trendin e depozitave të bankave të tjera me interes që ishin themeluar në Kuvajt. Shuma e depozitave në këto llogari ka treguar një rritje edhe më të madhe. Gjatë vitit 1979, numri i llogarive të kursimit në bankën e tyre u rrit me 255 për qind, ndërsa shumat e depozitave në këto llogari u rritën me 377 për qind. Edhe bankat e tjera islame kanë treguar një rritje të konsiderueshme në depozitat e tyre. Depozitat në katër bankat kryesore islame që kanë qenë në funksion për më shumë se dy vjet, kanë arritur tani në një nivel prej më shumë se 500 milionë dollarësh amerikanë. Këto depozita shënuan një rritje prej rreth 150 për qind gjatë vitit 1979, që është një rritje e konsiderueshme kur krahasohet me rritjen e depozitave të bankave me interes të së njëjtës kohë që operojnë në të njëjtat zona.

Llogaritë e investimit janë përgjithësisht të njohura në këto banka. Llogaritë e kursimit janë po aq të njohura vetëm në ato banka ku këto llogari kanë të drejtë të ndajnë fitimet e bankës. Aty ku llogaritë e kursimit nuk kanë të drejtë të ndajnë fitimet, depozitat në këto llogari janë të papërfillshme.

Aktivitetet e investimit

Meqenëse banka nuk mund të fitojë interes duke huazuar para, bankat islame duhet të kryejnë investime për të gjeneruar fitim jo vetëm për vetë bankën, por edhe për depozituesit në llogaritë e investimit. Procedurat e investimit të bazuara në parimet islame janë si më poshtë:

Musharkah (Pjesëmarrje në kapital)

Bankat dhe klientët e tyre bien dakord të bashkohen në një pjesëmarrje të përkohshme (jo shumë ndryshe nga koncepti i një sipërmarrjeje të përbashkët) për të realizuar një operacion të caktuar brenda një periudhe të rënë dakord. Të dyja palët kontribuojnë në kapitalin e operacionit (ku përfshihen asetet, ekspertiza teknike dhe menaxheriale, kapitali qarkullues etj.) në përmasa të ndryshme dhe bien dakord të ndajnë fitimin neto sipas përqindjeve të rëna dakord paraprakisht. Nuk ka ndonjë formulë të përcaktuar për ndarjen e fitimit dhe çdo rast trajtohet veçmas. Operacionet e realizuara sipas kësaj metode mund të zgjasin nga disa javë deri në disa vite. Në operacionet afatmesme dhe afatgjata, mund të bihet dakord për një formë të vetëshlyeshme të pjesëmarrjes; me anë të së cilës pronësia e të gjithë projektit apo operacionit mund t’i kalojë partnerit (klientit). Banka, ndërkohë, do të ketë marrë pjesën e saj të fitimeve të rëna dakord. Banka mund të marrë pjesë edhe përherë në ndonjë ndërmarrje tregtare, ndërtim, fabrikë apo aktivitet bujqësor deri në likuidimin e firmës, ose mund të marrë pjesë përkohësisht duke premtuar të tërheqë pjesën e saj duke ia shitur partnerëve (dhe partnerët gjithashtu premtojnë njësoj), duke i paguar bankës shumën menjëherë ose me këste sipas marrëveshjes së ndërsjellë ndërmjet tyre. Kjo procedurë po aplikohet gjithashtu edhe në disa aktivitete të tjera përveç projekteve investuese. Disa nga këto aktivitete janë:

Letra krediti. Nëse importuesi nuk arrin të paguajë shumën e plotë të letrës së kreditit në momentin e dorëzimit të mallrave, banka nuk do t’i ngarkojë atij interes për shtyrjen e pagesës, por në vend të kësaj, do të marrë pjesë në fitimet e importuesit sipas një përqindjeje të dakorduar më parë. Disa banka islame, megjithatë, nuk marrin asgjë nëse shuma paguhet e gjitha në kohën e dorëzimit.
Blerja e pronës ose pasurive të paluajtshme. Banka mund të ofrojë hua për blerje të tilla mbi bazën e musharkah. Banka do të vlerësojë qiranë ose të ardhurat vjetore nga prona ose pasuria e paluajtshme dhe do ta ndajë atë në përpjesëtim me nivelin e financimit dhe sipas kushteve të dakorduara më parë. Me kalimin e kohës, ndërsa klienti paguan këstet e kredisë, pjesa e bankës në të ardhurat do të ulet derisa e gjithë prona t’i kalojë klientit.

Mudarabah ose Kiradh (Agjencitë)

Në këtë procedurë investimi, banka kontribuon me gjithë financimin (dhe klienti kontribuon vetëm me përpjekjet e tij menaxheriale ose punën) dhe merr një përqindje të dakorduar të fitimit të realizuar. Si në mudarabah ashtu edhe në musharakah, të dyja palët mund të fitojnë në varësi të performancës reale të operacionit. Në kontratën mudarabah, megjithatë, mudarib (partneri që ofron përpjekjen e tij) nuk humbet asgjë përveç punës së tij (meqë kapitali nuk është i tij) në rast të një humbjeje financiare që rezulton nga kushte normale të biznesit. Banka që ka financuar kapitalin mban të gjithë rrezikun financiar. Ky rrezik financiar e justifikon bankën të kërkojë pjesën e saj në fitim. Klienti, megjithatë, mbahet përgjegjës për humbjen e kapitalit nëse kjo ndodh për shkak të neglizhencës ose veprimit të qëllimshëm të tij. Për t’u mbrojtur nga kjo, banka mund të kërkojë një garanci nga klienti.

Murabaha

Kjo është një procedurë ku një partner i drejtohet bankës që të blejë për të disa artikuj (qoftë një mall apo diçka tjetër) dhe ai bie dakord të paguajë bankën më vonë, pas përmbushjes së blerjes, me një përqindje të dakorduar fitimi. Për të shmangur çdo element interesi, një nga bankat përcakton që marrëveshja mes bankës dhe partnerit dhe vetë blerja nuk përbëjnë ndonjë detyrim ligjor (sipas Sheriatit) për partnerin që të blejë. Prandaj, rreziku mbetet tek banka. Derisa partneri të përmbushë premtimin fillestar për “riblerjen” e mallit, rreziku mbetet i bankës, gjë që justifikon fitimin. Megjithatë, ekziston gjithashtu praktika e financimit me një shtesë çmimi dhe me detyrimin që blerësi të blejë mallin. Ky lloj operacioni përdoret më shpesh në tregtinë e jashtme dhe transaksionet afatshkurtra për blerjen e lëndëve të para etj., për ndërmarrjet industriale.

Bai Salam (Shitje me dorëzim të mëvonshëm)

Banka blen disa mallra me dorëzim të mëvonshëm dhe paguan menjëherë koston, ose shet disa mallra me dorëzim të mëvonshëm dhe merr koston menjëherë. Në këtë shitje, kostoja e mallrave përcaktohet dhe paguhet paraprakisht, por dorëzimi i mallrave të shitur shtyhet deri në një periudhë të caktuar. Po ashtu, vendi i dorëzimit, shpenzimet dhe sasia e mallrave të shitur duhet të përcaktohen dhe të jenë të qarta, pasi janë kushte për një shitje të tillë.

Leasing ose qiraja e kapitalit fizik/pajisjeve

Në këtë rast, banka blen një kapital fizik/pajisje dhe ia jep me qira klientit të saj. Kjo procedurë mund të shndërrohet në një procedurë me qira të reduktuar, ku klienti, duke paguar çdo vit një këst të vlerës së pajisjes/kapitalit fizik, redukton qiranë, derisa e gjithë pajisja të bëhet pronë e tij dhe qiraja të eliminohet.

Këto mjete investimi janë projektuar teorikisht për t’u zbatuar në të gjitha sektorët e ekonomisë, por në praktikë është vërejtur se aktivitetet investuese janë përqendruar vetëm në sektorët e pasurive të paluajtshme dhe tregtisë. Shtëpia Financiare e Kuvajtit gjatë dy viteve të funksionimit të saj është përqendruar në pasuri të paluajtshme. Kjo përbënte 100 për qind të investimeve të tyre në vitin 1978 dhe 94 për qind në vitin 1979. Kjo përfshinte ndërtesa banimi të dhëna me qira. Në mënyrë të ngjashme, Banka Islame e Dubait e përshkroi strategjinë e saj operacionale si “të preferojë projekte që japin kthime të shpejta”.

Teorikisht këto banka gjithashtu duhet të investojnë në projekte afatgjata dhe afatmesme, por praktikisht shumica e investimeve të tyre janë afatshkurtra, ndoshta për shkak të prirjes mbizotëruese në tregjet lokale (në Lindjen e Mesme).

Mudarabah është forma më e njohur e investimit nga bankat islame. Në përgjithësi, është vërejtur që bankat arrijnë të bëjnë një fitim prej 10 deri në 14 për qind nga aktivitetet e tyre investuese.

Obligacionet dhe letrat me vlerë

Obligacionet El-Mukardha

Ky mjet përdoret kur nevojitet një shumë e madhe për një projekt të madh. Obligacionet përfaqësojnë pjesëmarrje në fitimet e projektit. Një pjesë e obligacionit mund të reduktohet në të njëjtën mënyrë siç reduktohet pjesëmarrja në rastin e Mudarabah, Musharakah ose Qiradhjes. Dy grupe të reja bankare jordaneze po punojnë mbi një skemë për të lëshuar “Obligacione të të Ardhurave” për të financuar projekte që po ndërtohen nga Ministria e Vendit për Vakfet Islame dhe Çështjet Fetare. Këto obligacione dallohen nga obligacionet e zakonshme për faktin se nuk ofrojnë asnjë kthim të garantuar apo të fiksuar për investitorët. Mbajtësit e obligacionit do të marrin një përqindje të fitimeve të projektit që obligacionet po financojnë. Baza e këtij obligacioni është një kontratë pjesëmarrjeje, përmes së cilës një ose më shumë partnerë me paratë e tyre (pronarët përfitues) dhe një tjetër me përpjekjet e tij (pjesëmarrësi) bashkohen për të fituar nga një tregti Hallall. Fitimet ndahen midis tyre sipas një përqindjeje të dakorduar.

Letrat me vlerë islame (Çertifikatat Mudarabah)

Këto janë të ngjashme në natyrë me obligacionet islame dhe kanë të njëjtën bazë siç u përshkrua më sipër. Letrat me vlerë islame, megjithatë, nuk lëshohen për ndonjë projekt të caktuar. Në vend të kësaj, krijohet një kompani Mudarabah (pjesëmarrjeje). Kjo kompani lëshon një çertifikatë që është një dëshmi për paratë e pranuara dhe një garanci nga Kompania Mudarabah për të rimbursuar të ardhurat e kompanisë, nëse ka, për mbajtësin e çertifikatës në datën e maturimit dhe sipas shumës me të cilën ka marrë pjesë. Këto çertifikata, natyrisht, mbajnë elementin e rrezikut të humbjeve, nëse ka.

Kompania Mudarabah do të investojë pastaj të gjitha paratë që merr në ndërmarrje lokale ose ndërkombëtare, në të cilat është kusht që nuk duhet në asnjë mënyrë të jenë në kundërshtim me rregullat e Sheriatit Islam. Me ndihmën e një grupi të përzgjedhur afaristësh ndërkombëtarë me përvojë në fushën e investimeve dhe nën mbikëqyrjen e dijetarëve kryesorë të Sheriatit, Kompanitë Islame të Investimeve kanë përgatitur forma të ndryshme për Çertifikatat Mudarabah.

Huatë

Çertifikatat e huasë

Këto janë certifikata përmes të cilave një Kompani Mudarabah pranon Huatë Islame me afat maturimi të përcaktuar, por që nuk përfshijnë, në asnjë mënyrë, pjesëmarrje në fitime apo humbje. Çertifikata është e përshtatshme për ata myslimanë që nuk duan të marrin rrezik investimi, por janë të gatshëm të lejojnë përdorimin e parave të tyre për përfitimin dhe investimin në komunitetin islam. Këtu huadhënësi mysliman shmang interesim dhe merr pjesë në mënyrë pozitive në një mision kolektiv islam që synon përhapjen e ekonomisë islame dhe, mbi të gjitha, përhapjen e fjalës së Allahut.

Rimbursimi i këtyre huave, megjithatë, ka përparësi dhe shuma e tyre është e garantuar.

Investitorët publikë kanë mundësinë të kombinojnë të dy portofolët (Çertifikatën Mudarabah dhe Çertifikatën e Huasë) sipas dëshirës së tyre për investim dhe prirjes së tyre ndaj rrezikut.

Huatë bamirëse

Këto hua ofrohen nga bankat dhe qëllimi i tyre është të prodhojnë përfitime ose për publikun e gjerë ose për bamirësi. Nuk ka interes ose përfitim në këto hua. Megjithëse ekziston një mundësi për të vendosur një tarifë shërbimi për të mbuluar kostot e dhënies së huasë, asnjë bankë nuk e aplikon këtë tarifë përveç Bankës Islame të Zhvillimit në Xhedeh. Të gjitha bankat tregtare ofrojnë hua pa asnjë tarifë nëse kanë parashikuar një formë të tillë huaje.

Tarifa e shërbimit, kur aplikohet në një hua, pretendohet të jetë e ndryshme nga interesi me argumentin se nuk është një përqindje fikse e huasë, por një shumë absolute që llogaritet duke përllogaritur kostot reale të ofrimit të huasë.

Deri më tani, bankat islame nuk janë të prira të ofrojnë këto hua. Vetëm Bankat Islame të Zhvillimit po ofrojnë hua të tilla për projekte sociale dhe infrastrukturore. Megjithatë, bankat tregtare kanë treguar gatishmëri për të ofruar hua personale jo-produktive pa asnjë tarifë pasi të jenë vendosur mirë dhe të kenë grumbulluar fonde të mjaftueshme. Kriteri për dhënien e këtyre huave do të bazohet në:

Natyra e nevojës për të cilën kërkohet huaja.
Besueshmëria e klientit ndaj bankës.

Kështu, një klient i vjetër i bankës që kërkon hua për arsimimin e djalit të tij do të ketë përparësi ndaj një klienti të ri që kërkon hua për të blerë një kondicioner.

Huatë Afatshkurtra
Për të përmbushur kërkesat për hua/kredi afatshkurtra të ndërmarrjeve, bankat kanë mundësinë të ofrojnë hua të tilla pa interes ose ndonjë tarifë tjetër. Megjithatë, edhe kjo praktikë nuk është shumë e përhapur. Kriteret teorike për dhënien e këtyre huave janë:

Nevojat specifike për kredi të firmës.
Përparësia sociale që lidhet me ndërmarrjen.
Natyra e garancisë ndaj huasë.
Nëse kërkuesi i kredisë ka marrë gjithashtu hua afatgjata nga banka për të njëjtën ndërmarrje.
Mesatarja vjetore, mujore ose javore e bilancit të aplikuesit në llogarinë rrjedhëse në të njëjtën bankë.

Në përgjithësi, bankat nuk e inkurajojnë klientin të kalojë mbi shumën e disponueshme në llogarinë e tij. Në raste të veçanta, kjo mund të lejohet me përcaktimin e një date maksimale për të rregulluar shumën e tërhequr. Nuk ngarkohet asnjë interes apo shpenzim mbi këto hua. Kjo trajtohet si kard-hasanah (hua bamirëse).

Letrat e këmbimit

Letrat e këmbimit trajtohen gjithashtu sipas parimeve të Mudarabah. Paraja ofrohet kundrejt letrës së këmbimit me kushtin e pretendimit për fitimet nga shitja e mallrave. Një hua pa interes mund të jepet gjithashtu. Nuk lejohen asnjë lloj zbritje në asnjë prej rasteve.

Sigurimi dhe garancia

Sigurimi kooperativ

Disa banka po merren me sigurimin si një biznes të dytë të organizatës së tyre. Ky sigurim është një lloj sigurimi kooperativ. Parimi është që të gjitha humbjet duhet të mbulohen nga pjesëmarrësit në një bazë kooperative. Pjesëmarrësit, megjithatë, do të ndajnë fitimin që lind nga investimi i primeve. Ky parim aplikohet edhe në sigurimin e jetës. Procedura është që të gjithë pjesëmarrësit (mbajtësit e politikave) në maturimin e politikës së tyre marrin të gjithë shumën që kanë paguar si prime, plus pjesën që u takon nga fitimi. Nëse një mbajtës politike vdes para maturimit të politikës së tij, ai merr të gjithë shumën që ka paguar si prime, plus pjesën nga fitimet, si dhe shumën e mbetur të politikës, që do të kontribuohet nga të gjithë pjesëmarrësit e tjerë. Pjesëmarrësit kontribuojnë jo vetëm si pjesë e detyrimit të tyre social, por gjithashtu sepse ata do të përfitojnë nga i njëjti trajtim.

Fitimi i bankave islame

Të gjitha bankat islame po mbajnë një nivel të kënaqshëm fitimprurësie. Shkalla e fitimit mbi kapital është nga 9 për qind deri në më shumë se 20 për qind. Ky nivel krahasohet në mënyrë të ngjashme me bankat e bazuara në interes në zonat e tyre. Për depozitat e investimit, fitimet janë paguar me një shkallë prej 8 deri në 15 për qind.

Marrëdhënia me bankat e tjera

Bankat islame po bëjnë biznes edhe me bankat e tjera në vendet e tyre, duke u bazuar rigorozisht në parimet islame. Funksionimi i bankave islame ka lënë një ndikim edhe te bankat e tjera, madje edhe në vendet jo-muslimane, veçanërisht në Evropë, të cilat tani po hartojnë mënyra dhe mjete për të bërë biznes me bankat islame.

Operacionet e bankave islame

Bankat islame bazohen në disa parime themelore që përcaktojnë mënyrën e funksionimit të tyre. Këto parime janë të lidhura ngushtë me mësimet dhe rregullat e Islamit dhe synojnë të ofrojnë një sistem bankar që është i ndershëm, i drejtë dhe që i përgjigjet kërkesave të shoqërisë, pa cenuar asnjëherë parimet fetare. Parimet kryesore të veprimtarisë bankare islame janë:

Ndalohet interesi në të gjitha llojet e transaksioneve – Ky është një nga rregullat më të rëndësishme, ku çdo lloj interesi është i ndaluar, duke përfshirë edhe çdo formë tjetër fitimi që vjen nga pagesat e interesit. Kjo ndalim bazohet në mësimet e Kur’anit dhe Haditheve.
Angazhimi në aktivitete biznesi dhe tregtie mbi bazën e fitimeve të drejta dhe legjitime (Hallall) – Bankat islame mund të investojnë në aktivitete të cilat janë të përputhshme me mësimet islame, dhe duhet të jenë të ndershme dhe transparente në mënyrën si realizojnë fitime.
Dhënia e Zekatit – Bankat islame inkurajojnë dhe mbështesin ndihmën ndaj nevojtarëve përmes dhënies së Zakah, një formë e detyrueshme të dhurimit në Islam për ata që janë në gjendje të japin.
Ndalohet monopoli – Në Islam, krijimi i monopoleve dhe pastrimi i pasurive me metoda të padrejta është i ndaluar. Bankat Islame mbështesin konkurrencën e ndershme dhe kërkojnë që aktivitetet ekonomike të zhvillohen në një mjedis të drejtë dhe të hapur.
Bashkëpunimi për dobinë e shoqërisë dhe zhvillimin e të gjitha aspekteve Halale të biznesit, tregtisë dhe investimeve – Bankat Islame i japin përparësi aktiviteteve që kontribuojnë në zhvillimin e shoqërisë dhe që respektojnë parimet e Islamit, duke promovuar investime që janë të përshtatshme për të mirën e përbashkët dhe për zhvillimin e qëndrueshëm të ekonomisë.

Në këtë kontekst, Bankës Islame të Zhvillimit, e cila është banka e vetme e këtij lloji që operon në qytetin e Xhedeh, i janë dhënë objektiva të ngjashme. Megjithatë, aktivitetet e kësaj banke janë më shumë të orientuara drejt realizimit të projekteve zhvillimore për shtetet anëtare, duke kontribuar në zhvillimin ekonomik dhe social të tyre. Sipas marrëveshjes së Bankës Islame të Zhvillimit, ajo ka si qëllim të përmirësojë kushtet ekonomike dhe shoqërore të shteteve anëtare, si individualisht ashtu edhe në bashkëpunim, duke e zbatuar gjithmonë sistemin e Sheriatit, që është një udhëzim i Islamit.

Raporti i përkohshëm mbi eliminimin e interesit

Paneli i ekonomistëve dhe bankierëve, pas përfundimit të punës së tij për prezantimin e Zakatit dhe Ushrit, u kërkua të japë përparësi shqyrtimit të mënyrave dhe mjeteve për eliminimin e interesit nga sistemi financiar i vendit. Paneli ka mbajtur tashmë një numër takimesh për të shqyrtuar këtë çështje. Ai ka qenë kryesisht i angazhuar në detyrën e hulumtimit të rregullimeve alternative financiare, ku, nga njëra anë, do të eliminoheshin të gjitha gjurmët e interesit, ndërsa, nga ana tjetër, kërkesat e shumta financiare të ekonomisë do të vazhdonin të përmbushen pa shkaktuar çrregullime. Terreni i mbuluar deri tani nga paneli sigurisht ka vënë në lëvizje procesin e kristalizimit të ideve që mund të jenë frytdhënëse. Nënkomiteti i bankierëve i panelit ka paraqitur një plan të detajuar për eliminimin e interesit nga sistemi bankar komercial. Kjo ka ofruar një bazë të vlefshme për diskutimet e panelit mbi këtë temë. Puna ka vazhduar në mënyrat dhe mjetet për eliminimin e interesit nga komponentët e tjerë të sistemit financiar. Në bazë të diskutimeve të tij deri tani, paneli ka arritur në përfundimin se, megjithëse ende nuk është në gjendje të dorëzojë setin e plotë të rekomandimeve të tij lidhur me eliminimin e interesit, ai duhet të bëjë një Raport të Përkohshëm për Këshillin e Ideologjisë Islame që përmban rekomandimet e tij të para mbi këtë temë.

Paneli është në pajtim të plotë që interesi nuk ka vend në një ekonomi islame. Megjithatë, ai është i vetëdijshëm për faktin se interesi është thellësisht i ngulitur në sistemin ekzistues ekonomik dhe eliminimi i tij sigurisht që do të ngrejë probleme të mëdha kompleksiteti. Sipas mendimit dhe praktikës ekonomike të zhvilluar në botën perëndimore, interesi është element kryesor i sistemit financiar modern. Fatkeqësisht, megjithëse Islami ndalon interesin, ekonomitë e të gjitha vendeve myslimane aktualisht operojnë në bazë të interesit. Mendimi islam gjithashtu ka mbetur pothuajse i fjetur në fushën e parave dhe bankave për shekuj, kështu që ka shumë pak literaturë të disponueshme mbi të cilën paneli mund të mbështetet në punën e tij lidhur me një sistem ekonomik pa interes. Disa eksperimente me bankat pa interes që po bëhen në disa shtete myslimane janë shumë të kufizuara në përmasat e tyre për të qenë të ndihmuese në formimin e një sistemi të plotë ekonomik dhe financiar pa interes. Prandaj, paneli mendon se masat për eliminimin e interesit nga sistemi ekonomik duhet të pasojnë një studim të thellë dhe të hollësishëm të të gjitha problemeve të përfshira, dhe duhet të shmangen veprime të nxituara në këtë fushë tepër delikate.

Paneli dëshiron të theksojë se ndalimi i interesit është pjesë e sistemit të përgjithshëm të vlerave të Islamit. Përbërësit më të rëndësishëm të rendit socio-ekonomik islam janë ndershmëria, puna e palodhur, llogaridhënia ndaj Zotit, respektimi i të drejtave të njëri-tjetrit dhe”Adi”, procesi i Islamizimit, i cili do të ketë si pjesë thelbësore eliminimin e gradual dhe të renditur të interesit, do të duhet të mbështetet nga përpjekje reformuese për ndërtimin e moralit dhe eliminimin e vlerave të gabuara të jetës të fituara nga një kontakt i gjatë me një sistem ekonomik dhe shoqëror jo-islam.

Duke marrë parasysh kompleksitetin e detyrës dhe teksturën e tanishme morale të shoqërisë, paneli rekomandon një qasje të kujdesshme në çështjen e eliminimit të interesit. Paneli ka marrë në konsideratë me kujdes disa zona të përzgjedhura ku mund të fillohet një program i fazuar për eliminimin e interesit, dhe është rënë dakord që, si hap i parë, interesi mund të eliminohet nga operacionet e Trustit të Investimeve Kombëtare (N.I.T.) dhe Korporatës së Investimeve të Pakistanit, si dhe nga financimi i strehimit i siguruar nga Korporata e Financimit të Ndërtimit të Shtëpive dhe bankat pakistaneze. Detajet se si mund të bëhet kjo janë dhënë në pjesën më poshtë të këtij Raporti.

Specifikimi i zonave nga të cilat mund të eliminohet interesi për të filluar është mbështetur në një numër konsideratash. Duke rekomanduar eliminimin e interesit nga operacionet e N.I.T., Paneli është udhëhequr kryesisht nga konsiderata që, në fazën e parë të eliminimit gradual të interesit, njerëzit duhet të sigurohen me një mjet investimi në të cilin mund të investojnë kursimet e tyre pa asnjë pengesë fetare. Ndër institucionet e tjera financiare, I.C.P. është përzgjedhur sepse një pjesë e mirë e operacioneve të saj është edhe tani pa interes, kështu që eliminimi i plotë i interesit nga operacionet e saj mund të realizohet me vonesën më të vogël të mundshme. Për më tepër, për shkak të natyrës së funksioneve të saj, I.C.P. është një institucion që do të ngarkohet me përgjegjësi më të mëdha në një sistem pa interes, dhe prandaj është e përshtatshme që ajo të fillojë të pajiset për këtë qëllim me sa më shumë shpejtësi. Duke rekomanduar heqjen e interesit nga financimi i strehimit, paneli kërkon të përmbushë një nevojë themelore të njerëzve në bazë pa interes dhe të pastrojë një sektor të madh të ekonomisë nga interesi.

Paneli dëshiron të theksojë se kalimi drejt një sistemi pa interes do të kishte qenë një problem më pak i ndërlikuar nëse ekonomia do të ishte më e qëndrueshme dhe dinamike. Për arsye tashmë të njohura, fitueshmëria e industrisë është prekur negativisht gjatë viteve të fundit. Të ardhurat reale nga aksionet kanë qenë mjaft të ulëta. Nga ana tjetër, për shkak të situatës inflacioniste dhe normës të ulët të kursimeve kombëtare, normat e interesit në ekonomi janë rritur vazhdimisht. Kështu, institucione si N.I.T. dhe I.C.P. (Investment Corporation of Pakistan) të cilat normalisht duhet të merreshin kryesisht me aksione, ishin të detyruara të merrnin në portofolin e tyre tituj me interes për të mbajtur një rendiment mjaft tërheqës për investitorët e tyre. Pavarësisht kësaj, qeveria ishte e detyruar të garantonte një kthim minimal për Njësitë N.I.T. për të ruajtur interesin e investitorëve. Eliminimi i instrumenteve me interes nga portofoli i N.I.T. do të përfshinte një ulje të të ardhurave të tij, të cilën do të duhej ta kompensonte një shtesë në subvencionin nga qeveria, përderisa sistemi i interesit të vazhdojë të funksionojë në pjesën tjetër të ekonomisë.

Ndërsa bëhet kalimi në një sistem pa interes, do të jetë e nevojshme të sigurohet që proceset e kursimit dhe investimit të mos pengohen dhe shpërndarja e burimeve të investimeve të jetë optimale, duke marrë parasysh plotësisht mungesën e kapitalit. Paneli mendon se ndërsa sistemi pa interes zhvillohet, do të kërkohet krijimi i instrumenteve të reja financiare për të zëvendësuar titujt ekzistues me interes. Në këtë kontekst, duhet t’i kushtohet menjëherë vëmendje zëvendësimit të obligacioneve me një instrument financiar që është në përputhje me Sheriatin. Kompanitë kanë nevojë për financim për periudha të ndryshme dhe, prandaj, përveç kapitalit, ato duhet të mundësohen të mbledhin kapital për një periudhë specifike kohe. Paneli është i mendimit se Çertifikatat e Pjesëmarrjes në Fitim/Humbje për periudha fikse mund të zëvendësojnë obligacionet. Për shkak të thjeshtësisë, këto çertifikata janë titulluar si Çertifikata të Pjesëmarrjes për Periudha në seksionin vijues të Raportit.

Masat që duhet të merren për eliminimin e interesit nga operacionet e N.I.T. dhe I.C.P. dhe nga financimi i strehimit janë të shënuara më poshtë:

Trusti i investimeve kombëtare (njësitë)

Trusti i investimeve kombëtare (njësia) u krijua në vitin 1962 kryesisht për të mobilizuar dhe bashkuar kursimet e vogla të familjeve përmes shitjes së njësive dhe për t’i investuar ato për investime produktive në sektorin e korporatave. N.I.T. shet dy lloje Njësish, të quajtura Njësitë e Regjistruara dhe Njësitë me Portofol. Të dy llojet e Njësive mund të likuidohen në çdo kohë. Megjithatë, ndërsa të parat mund të realizohen vetëm përmes agjentëve të autorizuar të Trustit, të dytat janë të transferueshme lirisht. Të ardhurat e N.I.T. përbëhen pjesërisht nga dividendët mbi aksionet e tij të korporatave dhe pjesërisht nga interesat mbi titujt e tij të qeverisë dhe obligacionet e korporatave. Po ashtu, ai fiton interes për balancat që mbajti me bankat komerciale në formën e depozitave të fikse. Një burim tjetër i të ardhurave të tij janë fitimet kapitale të realizuara nga shitja e aksioneve në bursë nga koha në kohë. Të ardhurat totale nga të gjitha këto burime, të përshtatura për kostot operative, shpërndahen çdo vit ndërmjet mbajtësve të Njësive Nga të dhënat e mësipërme, do të vihet re se në thelb norma e kthimit të investimit në Njësitë e N.I.T. nuk është fikse, por variabël, duke u bazuar në nivelin e të ardhurave neto të fituara gjatë vitit. Megjithatë, për vitet e fundit, Qeveria Federale ka garantuar një normë minimale kthimi për mbajtësit e Njësive, e cila përfshin dhënien e një subvencioni nga Qeveria për N.I.T. Qeveria gjithashtu garanton çmimin minimal të riçmimit. Për më tepër, investimi në Njësitë e Regjistruara deri në 30 përqind të të ardhurave vjetore të mbajtësit të Njësisë (me kusht që të mos kalojë 20,000 Rs.), kualifikon për lehtësim tatimor si lejohet investimi sipas Seksionit 15 AA të Ligjit të Tatimit mbi të Ardhurat. Të ardhurat e N.I.T. janë të përjashtuara nga tatimi mbi të ardhurat, ndërsa të ardhurat nga dividendët e mbajtësve të Njësive janë gjithashtu të përjashtuara nga tatimi mbi të ardhurat deri në një maksimum prej 10,000 Rs.

Interesi është i përfshirë në operacionet e N.I.T. në rastin e investimeve të tij në tituj të qeverisë, obligacione, aksione të bankave komerciale dhe depozita fikse që ai mban me banka. Për eliminimin e interesit nga transaksionet e N.I.T., Paneli rekomandon masat e mëposhtme:

Mbajtjet e N.I.T. në titujt e qeverisë, të cilat arrijnë në rreth 20 milion Rs. dhe përfaqësojnë një përqindje të vogël (më pak se 3%) të portofolit të tij të investimeve, mund të shiten te bankat komerciale/Bankës së Shtetit dhe të ardhurat mund të përdoren për blerjen e aksioneve të zakonshme.

Mbajtjet e obligacioneve përbëjnë një përqindje të konsiderueshme të investimeve totale të N.I.T. dhe arritën në 135.74 milion Rs. ose 19.52 përqind të portofolit të investimeve të N.I.T. më 30 Qershor 1977. Këto mund të shiten te bankat komerciale dhe/ose të konvertohen në Çertifikata të Pjesëmarrjes për Periudha me pëlqimin e kompanive që i lëshojnë. Këto Çertifikata duhet të trajtohen njësoj si të ardhurat e interesit që mund të zbriten para tatimit në llogaritë e fitimit dhe humbjes të kompanive përkatëse. Kjo nuk do të shkaktojë asnjë humbje të ardhurash për qeverinë dhe do të ofrojë një inkurajim për kompanitë që lëshojnë obligacionet për t’i konvertuar ato në Çertifikata të Pjesëmarrjes për Periudha. Në dorën e marrësve, trajtimi i të ardhurave nga këto Çertifikata për qëllime tatimore duhet të jetë i njëjtë me atë të të ardhurave nga dividendët. Ky masë do të rrisë mundësinë e tregtueshmërisë së Çertifikatave. N.I.T. gjithashtu mban aksione preferenciale, por shuma e përfshirë nuk është e rëndësishme. Rekomandohet që këto të shiten gjithashtu në të njëjtën mënyrë si obligacionet.

Aksionet e bankave që përbëjnë një pjesë të vogël (rreth 3%) të portofolit të investimeve të N.I.T. dhe që arritën vlerën 20.5 milionë Rs më 30 Qershor 1977 mund të shiten tek institucionet financiare të sponsorizuara nga Qeveria ose tek Qeveria Federale.

Po ashtu, N.I.T. mban fonde të konsiderueshme në formën e depozitave afatgjata në banka. Më 30 Qershor 1977, këto depozita arrinin në 47 milionë Rs. Depozitat afatgjata ofrojnë një mundësi për vendosjen e fondeve të mbetura për të fituar të ardhura dhe gjithashtu ndihmojnë në sigurimin e likuiditetit të nevojshëm, pasi maturimi i tyre është i organizuar në mënyrë që kërkesat për bilancin e parasë të N.I.T. të plotësohen lehtësisht. Paneli rekomandon që depozitat afatgjata të likuidohen dhe të ardhurat të përdoren për blerjen e aksioneve. Megjithatë, duke pasur parasysh që tregu i aksioneve aktualisht nuk ka mjaftueshëm thellësi dhe shuma e përfshirë është mjaft e madhe, Paneli sugjeron që të ardhurat nga depozitat afatgjata mund të përdoren për blerjen selektive të aksioneve të zakonshme nga bankat dhe nga aksionet e Qeverisë në industrinë e nacionalizuar.

Pas shpërbërjes së depozitave afatgjata në banka, N.I.T. do të duhet të ketë një mekanizëm që i mundëson të investojë fondet e tij në aksione për një periudhë afatshkurtër dhe të sigurojë paratë e nevojshme, kur të ketë nevojë, duke shitur aksione. Duke pasur parasysh se në gjendjen aktuale të bursës nuk mund të merret për e sigurt që N.I.T. do të mund të blejë aksione ose të rimbushë burimet e tij të parasë duke shitur aksione me njoftim të shkurtër, Paneli rekomandon miratimin e dy masave të mëposhtme:

(a) Një treg i jashtëm mund të hapet nga I.C.P. për N.I.T., në të njëjtën mënyrë siç ofrohet për mbajtësit e llogarive të investimeve të institucionit. Sipas këtij rregullimi, I.C.P. duhet të sigurojë një listë aksionesh që mbahen nga bankat, institucionet e tjera financiare dhe Qeveritë Federale dhe Provinciale, të cilat mund të shiten N.I.T. sa herë që N.I.T. ka fonde të tepërta për investim.

(b) Fondet mund të vihen në dispozicion të I.C.P. në formën e një fondi të rrotullueshëm për shitjen dhe blerjen e aksioneve. Sa herë që të ketë nevojë, N.I.T. mund të rimbushë burimet e tij të parasë duke shitur aksione nga portofoli i tij tek I.C.P.

Këto masa do të sigurojnë që N.I.T. të jetë në gjendje të investojë fondet e tij të mbetura në pasuri që sjellin të ardhura pa interes në çdo kohë dhe gjithashtu të mund të likuidojë ato kurdo që të lindë nevoja.

Paneli rekomandon gjithashtu që, për të përballuar situatat kur N.I.T. mund të mos jetë në gjendje të përmbushë kërkesat e tij për likuiditet përmes shpërndarjes së aksioneve nga portofoli i tij për shkak të rrezikut të humbjes së kapitalit ose pasojave të padëshiruara në tregun e aksioneve, i duhet ofruar mundësia për kredi nga Banka e Shtetit pa interes. Duhet të përmendet se ofrimi i kësaj mundësie nga Banka e Shtetit për N.I.T. nuk kërkon asnjë ndryshim në Aktin e Bankës së Shtetit të Pakistanit.

Me eliminimin e investimeve me interes, është e mundur që N.I.T. të pësojë një rënie të të ardhurave të tij. Në rast se rentabiliteti i kompanive, të cilat aksionet e të cilave mbahen nga N.I.T., si dhe kushtet në tregun e aksioneve, nuk përmirësohen ndjeshëm, shuma e subvencionit që Qeveria ka ofruar për të mbështetur çmimin minimal të riçmimit dhe kthimin minimal për Njësitë do të duhet të rritet ndjeshëm. Paneli mendon se vazhdimi i garancisë së Qeverisë për çmimin minimal të riçmimit dhe kthimin minimal për Njësitë e N.I.T. është thelbësor për të mbajtur interesin e investitorëve, për aq kohë sa sistemi i interesit vazhdon të funksionojë në pjesën tjetër të ekonomisë. Çështja e lejuarshmërisë së një garancie të këtij lloji gjatë periudhës kalimtare nga pikëpamja e Sheriatit mund të vendoset nga Këshilli i Ideologjisë Islame.

Korporata e investimeve të Pakistanit

I.C.P. u themelua në vitin 1966 me objektivin e zgjerimit të bazës së investimeve në aksione dhe nxitjen e rritjes së tregut të kapitalit në Pakistan. Funksionet kryesore të tij përfshijnë: mbulimin e emetimeve të reja të aksioneve dhe obligacioneve; mbajtjen e llogarive të investitorëve dhe ofrimin e kredive margjinale për mbajtësit e llogarive; hapjen e fondeve të mbyllura të përbashkëta (mutual funds); blerjen dhe shitjen e aksioneve në bursë për të ndihmuar në ruajtjen e stabilitetit të vlerave të aksioneve; menaxhimin e portofolieve të investimeve në emër të investitorëve individualë; dhe ofrimin e këshillave profesionale për investime në sektorin korporativ.

Të ardhurat dhe shpenzimet nga intereset përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të të ardhurave dhe shpenzimeve të I.C.P. P.sh., gjatë vitit 1976-77, interesi përbënte 32.4 milionë Rs ose 57 për qind të totalit të të ardhurave dhe 27.99 milionë Rs ose 63 për qind të totalit të shpenzimeve të I.C.P. Transaksionet e I.C.P. që përfshijnë interesa konsistojnë në hua nga Qeveria e Pakistanit dhe nga Banka e Shtetit të Pakistanit; emetimi i obligacioneve; ofrimi i huave kalimtare; huat sipas Skemës për Investitorët; operacionet e Fondeve të Përbashkëta (Mutual Funds); dhe interesi nga investime dhe huamarrje të tjera.

Paneli rekomandon masat e mëposhtme për të eliminuar interesin nga operacionet e I.C.P.:

Obligacionet: Obligacionet ekzistuese që mbahen nga I.C.P. mund ose të shiten bankave tregtare, ose të konvertohen në Çertifikata Pjesëmarrjeje me Afat, me pëlqimin e kompanive që i kanë emetuar. Kushtet dhe termat për këto çertifikata do të jenë të njëjta me ato të propozuara në seksionin mbi N.I.T. Paneli vlerëson se alternativa e dytë do të ishte më e përshtatshme, duke pasur parasysh që në planet financiare të kompanive ekziston një nevojë e vazhdueshme për financim me afat. Skema e investimit në obligacione e ndërmarrë së fundmi nga I.C.P. duhet të zëvendësohet me skemën e Çertifikatave Pjesëmarrëse me Afat.

Garantim financiar i emetimeve: Ekzistojnë tre lloje teknikash të garantimit që zakonisht përdoren nga bankat investuese: “përpjekje maksimale”, “garanci rezervë” dhe “angazhim i plotë”. Teknikat “përpjekje maksimale” dhe “angazhim i plotë” aktualisht nuk janë në përdorim në Pakistan. Zakonisht, teknika “përpjekje maksimale” përdoret në tregje kapitale shumë të zhvilluara, të cilat kanë një rrjet të gjerë ndërmjetësish dhe shitësish investimesh. Teknika e “angazhimit të plotë” nuk është aplikuar kryesisht sepse ajo parashikon lirinë për të negociuar çmimin e emetimeve të reja me zbritje, gjë që nuk lejohet nga Ligji për Shoqëritë Tregtare në fuqi. E vetmja teknikë që është në përdorim në Pakistan është teknika e “garancisë rezervë” (“stand-by”). Për shkak të një sërë arsyesh, kjo teknikë ka çuar në krijimin e marrëveshjeve për financim kalimtar (bridge financing), nëpërmjet të cilave garantuesit (nënshkruesit) ofrojnë një hua të përkohshme me normë të caktuar interesi, të barabartë me angazhimin e tyre në garantimin e emetimit, për të përmbushur nevojat financiare të sponsorit gjatë periudhës parapërgatitore të projektit. Megjithëse veprimtaria e garantimit të emetimeve (underwriting) në vetvete nuk bie ndesh me Sheriatin, marrëveshja për financim kalimtar (bridge financing) e bën këtë lloj garantimi të papajtueshëm me parimet e Sheriatit. Paneli vlerëson se teknika aktuale e garantimit “stand-by” duhet të zëvendësohet me garantimin me “angazhim të plotë” (firm commitment) dhe të bëhen ndryshimet e nevojshme në Ligjin për Shoqëritë Tregtare për të lejuar garantuesin të negociojë çmimin e emetimeve të reja në një nivel nën vlerën nominale.

Nëse marrëveshjet aktuale të garantimit zëvendësohen sipas rekomandimit, nevoja për financim kalimtar, që përfshin elementin e interesit, do të eliminohet.

Fondi i investimeve të përbashkëta (Mutual Funds): Fondet e investimeve të përbashkëta janë kryesisht pa element të interesit. Megjithatë, pagesat e interesit përfshihen në disa fonde investimi, të cilët kanë marrë huaja nga I.C.P. për të kompensuar humbjen e të ardhurave nga investimet në aksionet e kompanive që ndodheshin në Pakistanin Lindor të dikurshëm. Ky element i interesit mund të eliminohet nëse qeveria merr mbi vete këto aksione.

Nga ana e të ardhurave, fondet e investimeve të përbashkëta marrin të ardhura fikse nga interesat mbi depozitat dhe investimet në obligacione. Të ardhurat nga interesat për depozita janë të vogla në shumë dhe përfaqësojnë pagesat e interesit nga I.C.P. deri sa të realizohen investimet. Pagesat e interesit nga I.C.P. ndaj fondeve investuese në këtë rast mund të zëvendësohen me një marrëveshje të përshtatshme të ndarjes së fitimit/dëmit. Sa i përket oblogacioneve, ato duhet të zëvendësohen me aksione ose të zëvendësohen me Çertifikata Pjesëmarrjeje me Afat.

Huaja nën skemën e investitorëve: Nën skemën e investitorëve, I.C.P. ofron shërbime këshilluese dhe siguron hua margjinale për investitorët që investojnë në aksionet e kompanive publike të listuara në bursë, duke ngarkuar interes për këto huadhënie. Elementi i interesit që përfshihet në këtë skemë mund të eliminohet duke zëvendësuar marrëveshjet ekzistuese të huadhënies me një skemë pronësie të përbashkët, sipas së cilës I.C.P. do të sigurojë fonde për investitorët mbi bazën e ndarjes së fitimeve/dëmit. Llogaritë ekzistuese të investitorëve që përfshijnë interes duhet të konvertohen në sistemin e ri nëse investitorët janë dakord; përndryshe ato mund të eliminohen me kalimin e kohës.

Huaja nga qeveria e Pakistanit: Këto përbëjnë huatë e marra nga qeveria e Pakistanit gjatë periudhës 1966-1971. Shuma e mbetur e këtyre huave deri më 30 qershor 1977 ishte 276.55 milionë Rs., ose 64.6 përqind e huave totale të I.C.P. Gjatë vitit 1976-1977, pagesat e interesit për këto huatë nga I.C.P. përbënin rreth 38 përqind të pagesave totale të interesit. Pra, një pjesë e konsiderueshme e elementit të interesit në shpenzimet e I.C.P. do të eliminohej nëse huatë me interes të mbetura të qeverisë do të konvertoheshin në Çertifikata Pjesëmarrjeje me Afat. Sipas kësaj marrëveshjeje, qeveria do të ndante fitimin ose humbjen e I.C.P. në një bazë që do të binte dakord midis qeverisë dhe I.C.P. Çdo ndihmë e ardhshme nga qeveria për I.C.P. mund të jetë gjithashtu mbi të njëjtën bazë.

Huaja nga banka shtetërore e Pakistanit (State Bank): Këto hua janë të siguruara me garantimin e qeverisë së Pakistanit dhe mbajnë interes në normën e bankës. Shuma e mbetur e këtyre huave deri më 30 qershor 1977 ishte 90 milionë Rs., e cila përbënte 21 përqind të huave totale të I.C.P. Huatë nga Banka Shtetërore e Pakistanit mund të konvertohen gjithashtu në Çertifikata Pjesëmarrjeje me Afat. Çdo ndihmë e ardhshme nga Banka Shtetërore për I.C.P. mund të jetë mbi të njëjtën bazë.

Shumat e marra nga lëshimi i obligacioneve: Këto përfaqësojnë shumat e marra për obligacionet jo të konvertueshme, të garantuara nga qeveria, të emetuara nga Korporata. Obligacionet janë të shlyeshme me vlerë nominale në gjashtë këste vjetore dhe mbajnë interes me normë 2½ për qind në vit mbi normën bazë të bankës. Për këto obligacione, Korporata merr një subvencion nga qeveria në normën 4 për qind në vit. Shuma në këtë kategori arriti në 61.8 milionë rupie, duke përbërë 14.4 për qind të totalit të huamarrjeve të I.C.P.-së. Interesi i pagueshëm për këto obligacione gjatë vitit 1976-77 ishte 10.5 milionë rupie. Këto obligacione mund të konvertohen në Çertifikata Afatgjata Pjesëmarrjeje për të eliminuar interesin.

Investimet në letrat me vlerë të qeverisë: Investimet e I.C.P.-së në depozitat e thesarit të qeverisë, obligacionet e tatimit mbi të ardhurat dhe obligacionet e kompensimit janë mjaft të vogla dhe kapnin vetëm 12.64 milionë rupie ose 2.8 për qind të totalit të investimeve të saj më 30 qershor 1977. Për të eliminuar të ardhurat nga interesi që lidhen me këtë zë, këto letra me vlerë mund të shiten te institucione të tjera financiare.

Financimi i strehimit

Aktualisht, huatë për ndërtimin e shtëpive ose blerjen e shtëpive të ndërtuara ofrohen nga Korporata e Financimit për Ndërtimin e Shtëpive dhe bankat komerciale për publikun e gjerë, si dhe nga Qeveria Federale dhe ato Provinciale, bankat dhe disa institucione të tjera për punonjësit e tyre. Të gjitha huatë për shtëpi të ofruara për publikun e gjerë nga Korporata e Financimit për Ndërtimin e Shtëpive dhe bankat komerciale mbajnë interes. Huatë e ofruara për punonjësit nga Qeveria dhe institucionet e tjera punësuese gjithashtu kanë interes, përveç në disa raste kur huatë deri në një shumë të caktuar janë pa interes.

Paneli rekomandon që sistemi aktual i huasë nga Korporata e Financimit të Ndërtimit të Shtëpive dhe bankat komerciale, i cili bazohet në interes, të zëvendësohet me një sistem ku këto institucione mund të sigurojnë fonde për ndërtuesit e mundshëm të shtëpive ose blerësit e shtëpive mbi bazën e pronësisë së përbashkët me marrëveshje ndarjeje qiraje. Procedura që mund të ndiqet është si më poshtë:

Ndërtuesi i mundshëm i shtëpisë do të dorëzojë një aplikim në institucionin financiar për financimin e ndërtimit ose blerjes së një shtëpie mbi një bazë pronësie të përbashkët, e cila do të ekzistojë deri sa të kthehet e gjithë shuma e siguruar nga institucioni financiar. Aplikimi do të ofrojë të gjitha informacionet përkatëse, siç janë të ardhurat mujore të aplikantit, shuma që ai do të investojë nga burimet e tij, nëse ai tashmë ka një truall ose dëshiron të përfundojë një shtëpi aty, e cila nuk mund të përfundojë për mungesë të fondeve të tij, etj., ose dëshiron të blejë një shtëpi të ndërtuar.

Institucioni financiar, nëse është i kënaqur me besueshmërinë e aplikantit dhe mundësinë e realizimit të planit të tij, do të nënshkruajë një marrëveshje për sigurimin e financimit të strehimit mbi bazën e pronësisë së përbashkët. Koha e marrëveshjes mund të jetë afërsisht si më poshtë:

Kontributet financiare përkatëse të secilës palë do të përcaktohen. Vlera e tokës mbi të cilën do të ndërtohet shtëpia dhe çdo kosto ndërtimi që është bërë tashmë do të merren parasysh në përcaktimin e kontributit financiar të secilës palë.
Periudha e pronësisë së përbashkët do të përcaktohet në marrëveshje.
Plani i pagesave të kësteve, pas një periudhe afatshkurtër të dakorduar mes palëve që mbulon ndërtimin e shtëpisë, do të përcaktohet. Me pagesën e kësteve të njëpasnjëshme, pjesa e institucionit financiar në pronësinë e pasurisë do të zvogëlohet dhe do të përfundojë me pagesën e këstit të fundit.
Vlera fillestare e qirasë së shtëpisë do të përcaktohet në momentin e marrëveshjes (me ndihmën e vlerësuesve ekspertë, nëse është e nevojshme) në bazë të cilësisë së ndërtimit, akomodimit, vendndodhjes dhe qirave të pranuara në zonë. Vlera e qirasë do të rishikohet dhe do të rikonfirmohet pas çdo tre vitesh.
Pjesa e institucionit financiar në qira do të jetë në bazë të një raporti proporcionar dhe shuma e pagesës që do të bëhet ndaj institucionit financiar në formën e qirasë do të vazhdojë të ulet me pagesat e kësteve të njëpasnjëshme. Pjesa e llogaritur në qira do të marrë parasysh normën e zakonshme të amortizimit dhe pagesën e taksave dhe detyrimeve të pronës.
Nëse ndërtuesi/blerësi i shtëpisë dëshiron të shesë shtëpinë para përfundimit të marrëveshjes, ai do të jetë i lirë ta bëjë këtë dhe çdo fitim/humbje kapitali do të ndahet midis dy palëve proporcionalisht sipas pjesëve të mbetura të pashlyera.
Ndërtuesi/blerësi i shtëpisë do të jetë gjithashtu i lirë të përfundojë marrëveshjen e pronësisë së përbashkët duke paguar shumën e mbetur të investimit të institucionit financiar në çdo moment gjatë periudhës së marrëveshjes.
Institucioni financiar do të ketë të drejtën të përfundojë marrëveshjen në rast mashtrimi dhe të shesë pronën në ankand në rast mos plotësimi të pagesave të kësteve dhe qirasë.

Përveç eliminimit të interesit, sistemi i propozuar nga Paneli më sipër do të ofrojë një ndihmë të madhe për ndërtuesit/blerësit e mundshëm të shtëpive. Një person që merr një huatë prej 1,00,000 Rs për 20 vjet nga Korporata e Financimit të Ndërtimit të Shtëpive duhet të paguajë aktualisht një total prej 1,64,000 Rs në formë interesi. Një shembull i përllogaritur nga Paneli mbi bazën e strukturës ekzistuese të taksave të pronës në Karaçi tregon se, sipas skemës së propozuar, nëse një person kontribuon 50,000 Rs nga burimet e tij dhe merr 1,50,000 Rs nga Korporata e Financimit të Ndërtimit të Shtëpive dhe qira fillestare është 1,000 Rs me një rritje prej dhjetë për qind çdo tre vjet, ai do të duhet të paguajë vetëm 71,000 Rs në total në formë qiraje gjatë një marrëveshjeje pronësie të përbashkët për 20 vjet.

Paneli ka njohur mundësinë e një rritjeje të ndjeshme të kërkesës për fonde për strehim pas hyrjes në fuqi të sistemit të propozuar nga ai. Paneli rekomandon që, nëse një situatë e tillë zhvillohet dhe çmimet e materialeve të ndërtimit dhe pagat e punonjësve të ndërtimit ushtrojnë presion, institucionet financiare mund të kërkohen të reduktojnë në mënyrë të përshtatshme kufijtë maksimale të pjesëmarrjes së tyre për të mbrojtur interesat e ndërtuesve të shtëpive të vogla dhe për të ushtruar presion mbi ndërtuesit e shtëpive më të mëdha që të përdorin më shumë burimet e tyre.

Në rastin e kompanive të ndërtimit, fondet do të sigurohen nga institucionet financiare mbi një marrëveshje pronësie të përbashkët me bazë ndarjen e fitimeve.

Për sa i përket huave të dhëna nga Qeveria Federale dhe Provinciale, dhe nga institucionet e tjera për punonjësit e tyre, Paneli rekomandon që ato të sigurohen pa asnjë tarifë deri në kufijtë maksimalë të të drejtave të punonjësve përkatës dhe të trajtohen si një përfitim i mëtejshëm për ta.

Aktualisht, Korporata e Financimit të Ndërtimit të Shtëpive financion programin e saj të huadhënies në një masë të madhe nga huat nga Banka Shtetërore e Pakistanit kundër lëshimit të obligacioneve që mbajnë një normë interesi 2 për qind më të ulët se norma e bankës. Paneli rekomandon që, pasi Korporata e Financimit të Ndërtimit të Shtëpive të kalojë në sistemin e ri, Banka Shtetërore mund të ofrojë asistencë për të në një bazë ndarjeje fitimi/humbjeje për periudha të caktuara.

Bankat komerciale

Ky seksion propozon mekanizma alternativë për zëvendësimin e interesit në transaksionet bankare brenda vendit. Eliminimi i plotë i interesit nga transaksionet e tregtisë ndërkombëtare nuk mund të arrihet vetëm me përpjekjet e një shteti të vetëm. Megjithatë, duhet ndërmarrë masa për të minimizuar elementin e interesit edhe në këto lloj transaksionesh.

Në kuadër të sistemit të ri, bankat mund të ofrojnë financim mbi bazën e Pjesëmarrjes në Fitim dhe Humbje (PLS) për investime fikse në industri për ato palë që mbajnë llogari të audituara nga kontabilistë të çertifikuar. Palët që nuk i kanë llogaritë e audituara mund të përfshihen në skema si qira me të drejtë blerjeje (hire-purchase), Bai Muaxhxhal ose lizing. Ndërsa për palët më të vogla, që mund të mos jenë në gjendje të mbajnë llogari të rregullta, financimi mund të bëhet përmes skemave me normë të zakonshme kthimi, qira me të drejtë blerjeje ose Bai Muaxhxhal.

Gjithashtu, bankat mund të hartojnë vetë projekte të reja, individualisht ose në bashkëpunim me ndërmjetës financiarë jo-bankarë. Pajisjet dhe makineritë e nevojshme për këto projekte mund të financohen mbi bazën e sistemit të ankandit të investimit (Investment Auctioning).

Sipas këtij sistemi të ri, marrëveshjet e financimit do të parashikojnë që bankat të monitorojnë performancën reale të projekteve që kanë financuar, me qëllim mbrojtjen e interesave të tyre.

Financimi i investimeve fikse industriale që aktualisht bëhet përmes financimeve të përkohshme (bridge financing), të bazuara në teknikën e garancisë rezervë (stand-by underwriting), nuk është në përputhje me Sheriatin dhe duhet të zëvendësohet me teknikën e garancisë me angazhim të plotë (firm commitment underwriting). Meqenëse kjo teknikë nuk lejohet nga Ligji për Shoqëritë Tregtare (Companies Act), nevojitet ndryshimi i këtij ligji për ta bërë të mundur përdorimin e saj.

Financimi përmes obligacioneve (debenture financing) mund të zëvendësohet me emetimin e një titulli të ri korporativ të quajtur Çertifikatë Pjesëmarrjeje me Afat (Participation Term Certificate – PTC).

Kërkesat për kapital qarkullues të industrisë, të cilat aktualisht mbulohen përmes kredisë në para të gatshme (cash credit), overdraft-eve, huave të kërkuara (demand loans) dhe diskontimit të faturave, mund të përmbushen, me përjashtim të rastit të diskontimit të faturave, përmes skemës PLS në rastet kur firmat mbajnë llogari të rregullta dhe kanë marrëdhënie të qëndrueshme me bankën financuese. Në raste të tjera, financimi mund të jepet përmes skemave me normë të zakonshme kthimi ose Bai Muxhxhal. Sa i përket diskontimit të faturave, Këshilli ka rekomanduar një procedurë të veçantë për ta bërë këtë lloj financimi në përputhje me Sheriatin.

Financimi i bujqësisë dhe sektorëve të tjerë nga bankat komerciale – në përputhje me Sheriatin

Gjatë ofrimit të financimit afatshkurtër për fermerët, bankat komerciale duhet të bëjnë dallimin midis atyre që kultivojnë sipërfaqe deri në nivelin e mbijetesës dhe atyre që kultivojnë mbi këtë nivel. Fermerët me sipërfaqe mbijetese mund të marrin ndihmë në të holla ose në produkte, pa asnjë tarifë, përmes një “Skeme të Veçantë të Kredisë” (Special Loans Facility). Këto kredi duhet të jepen nga fonde që bankat i mbledhin në baza pa interes. Nëse këto fonde nuk janë të mjaftueshme, qeveria mund t’u japë subvencione bankave për këto kredi, në bazë të normës mesatare të fitimit të bankave komerciale për periudhën përkatëse.

Për fermerët që zotërojnë më shumë tokë se niveli i mbijetesës, financimi afatshkurtër mund të bëhet nëpërmjet skemave Bai Muaxhxhal ose Bai Salam.

Financimi afatmesëm dhe afatgjatë kërkohet për blerjen dhe mirëmbajtjen e pajisjeve bujqësore, hapjen e puseve, instalimin e puseve me presion (tubewells), zhvillimin e tokës, ndërtimin e objekteve për ruajtje, fermat e shpendëve, qumështit etj. Zëvendësimi i interesit me një formë të vetme financimi që të jetë në përputhje me Sheriatin nuk është i mundur për sektorin bujqësor. Prandaj, për qëllime të ndryshme duhet të përdoren metoda të ndryshme alternative.

Në sistemin e ri, tregtarët e vegjël që nuk janë në gjendje të mbajnë llogari mund të financohen përmes Bai Muaxhxhal ose “Skemës së Veçantë të Kredisë”, duke përdorur burime të mbledhura pa interes. Nëse këto burime nuk mjaftojnë, qeveria mund të japë subvencione për këto kredi, bazuar në normën mesatare të fitimit të bankave për periudhën përkatëse.

Për financimin bankar të sektorit të tregtisë nëpërmjet kredisë në para të gatshme, overdraft-it, huave të kërkuara dhe diskontimit të faturave, mund të zbatohen të njëjtat rregulla si ato të rekomanduara për financimin e kapitalit qarkullues në industri. Në rastin e hapjes së letrave të kreditit, bankat mund të marrin komision për shërbimin e ofruar dhe nuk janë të detyruara të ndajnë fitimin apo humbjen me klientin.

Për financimin e ndërtimit të banesave nga individët, bankat komerciale mund të ndjekin të njëjtin sistem të rekomanduar nga Këshilli në raportin e mëparshëm dhe që tashmë zbatohet nga Korporata për Financimin e Ndërtimit të Banesave (House Building Finance Corporation). Financimi i kompanive të ndërtimit, si për investime fikse, ashtu edhe për kapital qarkullues, duhet të bëhet rreptësisht mbi bazën e Pjesëmarrjes në Fitim dhe Humbje (PLS).

Bankat mund të financojnë blerjen e kamionëve, autobusëve, taksive, furgonëve, dhe veturave private përmes skemave hire-purchase ose Bai Muaxhxhal.

Me përjashtim të sektorit të shërbimeve, ku bankat mund të përdorin cilëndo nga metodat alternative të lejueshme nga Sheriati, PLS mbetet baza më e përshtatshme për financimin e sektorëve të tjerë. Për raste kur kërkohet financim për blerje të pajisjeve kapitale dhe makinerive, mund të përdoren edhe teknikat e Bai Muaxhxhal ose Ankandit të Investimeve (Investment Auctioning).

Bankat zakonisht nuk mund të ofrojnë asnjë huazim personal. Megjithatë, mund të ofrohen huaja pa interes për financimin e shpenzimeve arsimore për studentët e dalluar. Blerja e pajisjeve të konsumit nën kushte ekonomike të arsyeshme mund të financohet nëpërmjet aranzhimeve Bai Muaxhxhal ose “hire-purchase” në një shkallë të kufizuar. Huazimet personale në zona të goditura nga fatkeqësitë mund të ofrohen nga qeveria nga Fondi Federal i Zakatit.

Për të shmangur çdo efekt negativ mbi besimin e depozitorëve dhe mobilizimin e depozitave nga bankat, depozitat në periudhën e shkurtër kalimtare mund të pranohen nga bankat sipas bazës ekzistuese.

Sistemi i ri do të ofrojë kthim variabël për depozitat e kursimeve dhe ato me afat në bazë të fitimeve/humbjeve të bankave.

Emërtimi i depozitave si dhe rregullat dhe procedurat që rregullojnë funksionimin e llogarive të depozitave duhet të mbeten të pandryshuara për momentin për të shmangur mundësinë e konfuzionit. Megjithatë, disa ndryshime në terminologjinë bankare mund të jenë të dobishme për të krijuar një ndjenjë të ndryshimit radikal në sistem. Bankat duhet të vazhdojnë të kenë të drejtën e plotë në lidhje me përdorimin e burimeve të depozitave. Qeveria mund të vazhdojë të ofrojë garanci për depozitat e bankave komerciale të nacionalizuara për një periudhë kalimtare të shkurtër pas kalimit të depozitave në sistemin e ri.

Për të shmangur zhvendosjet e shpeshta të depozitave nga bankat me fitim më të ulët në bankat me fitim më të lartë, normat e kthimit për depozitat mbajtur në bankat komerciale të nacionalizuara duhet të bëhen të njëjta duke bashkuar fitimet e tyre për shpërndarje midis depozitorëve.

Transaksionet ndërbankare mund të kryhen nën rregullat PLS.

Ndihma financiare e Bankës Shtetërore për bankat komerciale nën skemat e saj të ndryshme të rifinancimit, si dhe ato për të përballuar mungesat e përkohshme të likuiditetit, mund të ofrohet zakonisht nën rregullat PLS.

Operacionet e degëve të huaja të bankave pakistaneze, depozitat e monedhave të huaja të mbajtura në bankat komerciale në Pakistan dhe disa transaksione të tjera të bankave me banka të huaja do të vazhdojnë të kryhen mbi bazën e interesit. Megjithatë, për të shmangur bashkimin e të ardhurave nga interesi dhe ato pa interes, administrimi i degëve të huaja të bankave komerciale pakistaneze mund t’i ngarkohet një Korporate të veçantë, të cilës duhet të transferohen gjithashtu depozitat e monedhave të huaja të mbajtura në bankat komerciale. Kjo Korporatë nuk duhet të pranojë depozita lokale.

Huazimet e bankave komerciale për punonjësit e tyre mund të jenë në përputhje me linjat e sugjeruara për punonjësit e Bankës Shtetërore.

Qira me të drejtë blerjeje

Një variant i sistemit të qirasë me të drejtë blerjeje mund të përdoret si një formë alternative financimi për blerjen e makinerive dhe pajisjeve të ndryshme industriale apo bujqësore, si edhe për blerjen e mallrave të qëndrueshme për konsum, kur justifikimi ekonomik është i qartë dhe i argumentuar. Ky sistem mund të jetë veçanërisht i dobishëm për biznese të vogla e të mesme, apo për individë që nuk kanë mundësi të bëjnë pagesën e plotë të artikullit menjëherë, por që kanë nevojë për pajisjen për të zhvilluar aktivitetin e tyre ekonomik apo për përdorim personal.

Sipas këtij modeli, banka merr pjesë në financimin e blerjes nëpërmjet një marrëveshjeje bashkëpronësie me klientin. Kjo do të thotë se banka dhe klienti janë bashkëpronarë të artikullit të financuar për aq kohë sa zgjat periudha e pagesës. Për të siguruar këtë marrëveshje, banka mund të kërkojë garanci apo dorëzanë nga klienti, për të mbrojtur investimin e saj nga rreziqe të mundshme.

Gjatë kësaj periudhe, përveç kthimit të shumës kryesore që ka financuar, banka ka të drejtë të marrë edhe një pjesë nga të ardhurat që gjenerohen nga përdorimi i atij artikulli. Konkretisht, ajo do të përfitojë një përqindje të vlerës neto të qirasë, pasi të jetë zbritur amortizimi, dhe kjo përqindje do të përputhet me pjesën e saj të mbetur në investimin total. Kjo e bën marrëveshjen të drejtë dhe të barabartë, pasi përfitimi i bankës është në përpjesëtim me kontributin e saj në blerje.

Artikujt e përfshirë në këtë marrëveshje mund të sigurohen për të mbrojtur veten nga dëmtimet, vjedhjet ose fatkeqësi të tjera të paparashikuara. Kostoja e sigurimit mund të ndahet ndërmjet bankës dhe klientit, gjithashtu në mënyrë proporcionale, në bazë të pjesës që secila palë ka në pronësi gjatë periudhës së marrëveshjes.

Megjithatë, çdo riparim i papritur ose mirëmbajtje që mund të lindë gjatë përdorimit të pajisjes do të jetë përgjegjësi e plotë e përdoruesit, pra klientit, duke qenë se ai është përfituesi kryesor i përdorimit të përditshëm të mallit të marrë në përdorim.

Ky sistem, përveçse është i përshtatshëm me parimet e Sheriatit, siguron një mënyrë të drejtë, fleksibël dhe të sigurt për të zhvilluar ekonominë pa u mbështetur në interesa.

Bai Muaxhxhal

Bai Muaxhxhal mund të përkufizohet si një shitje në të cilën çmimi i produktit të përfshirë paguhet me vonesë, ose me një shumë të vetme pas një kohe të caktuar, ose me këste. Ky sistem mund të ketë përdorim të madh në financimin e nevojave aktuale për inpute në industri dhe bujqësi, si dhe në financimin e tregtisë së brendshme dhe asaj të jashtme.

Për shembull, nëse kostoja aktuale për një thes plehu për bankën është 50 rupi, banka mund ta shesë atë përmes agjentit të saj te fermerët që kanë nevojë për financim bankar me çmimin 55 rupia, me kusht që pagesa të kryhet pas një periudhe të rënë dakord. Banka, megjithatë, do t’i paguajë 50 rupi agjentit të saj para ose menjëherë pas dorëzimit të plehut nga ana e agjentit sipas udhëzimeve të saj.

Mekanizmi i mundshëm në rastin e tregtisë së brendshme ose asaj të jashtme mund të funksionojë sipas modelit të mëposhtëm: Një firmë tregtare ka nevojë për financim nga një bankë për të blerë apo importuar një mall nga një shitës ose prodhues vendas, apo nga një eksportues i huaj. Në vend që banka të diskontojë një faturë ose të japë një hua, ajo – në bazë të një marrëveshjeje me firmën përkatëse – mund ta blejë apo ta importojë vetë mallin në emër të saj dhe më pas t’ia shesë firmës me një çmim të rënë dakord paraprakisht, i cili përfshin një shtesë (marzh fitimi të arsyeshëm) mbi çmimin e blerjes. Pagesa nga ana e firmës do t’i bëhet bankës pas kalimit të periudhës së dakorduar.

Edhe pse për të qenë në përputhje me Sheriatin është e domosdoshme që malli i shitur të kalojë në pronësinë e bankës përpara se t’i dorëzohet palës tjetër, mjafton që furnizuesi nga i cili banka e ka blerë artikullin ta vërë atë mënjanë për bankën dhe ta dorëzojë te çdo person i autorizuar nga banka për këtë qëllim – përfshirë edhe vetë blerësin e artikullit në fjalë.

Ky sistem rekomandohet për shkak të thjeshtësisë relative që ofron dhe mundësisë për një fitim të caktuar për bankat, pa rrezikun e ndarjes së humbjeve të mundshme, përveç në rastet e falimentimit ose mospagesës nga ana e blerësit. Megjithatë, edhe pse kjo mënyrë financimi kuptohet se është e lejueshme sipas Sheriatit, nuk do të ishte e këshillueshme që të përdoret në mënyrë të gjerë ose pa kriter, për shkak të rrezikut që ajo mund të hapë një derë të pasme për veprime të bazuara në interes.

Për këtë arsye, duhet të parashikohen masa mbrojtëse që ta kufizojnë përdorimin e këtij instrumenti vetëm në raste të paevitueshme. Gjithashtu, përqindja e shtesës mbi çmimin e blerjes duhet të rregullohet në mënyrë të rreptë, për të shmangur veprimet e papërgjegjshme dhe rrezikun që interesi të rikthehet nën një formë tjetër të kamufluar.

Banka Qendrore (p.sh. Banka e Shtetit) mund të përcaktojë dhe të rishikojë herë pas here nën-sektorët apo artikujt për të cilët bankat mund të ofrojnë financim sipas marrëveshjeve të Bai Muaxhxhal. Ajo gjithashtu mund të përcaktojë kufijtë e marzhit të fitimit, qoftë në mënyrë të përgjithshme, qoftë veçmas për çdo nën-sektor apo artikull, dhe mund të vendosë kufizime të tjera që konsiderohen të nevojshme për të shmangur shfaqjen e praktikave të dëmshme ose të padrejta.

Ankandi i investimeve

Një metodë tjetër për zëvendësimin e interesit në rastin e financimeve afatgjata dhe afatmesme në sektorin industrial është sistemi i ankandit të investimeve. Sipas këtij sistemi, bankat tregtare mund të krijojë një konsorcium me institucionet e financimit afatgjatë dhe të hartojnë projekte industriale me të gjitha detajet. Më pas, konsorciumi mund të shpallë projektin me sigurinë që do të vërë në dispozicion pajisjet dhe makineritë e nevojshme të përshkrimit të caktuar dhe të kërkojë oferta nga investitorët e mundshëm për blerjen e këtyre makinerive. Konsorciumi mund të caktojë një çmim rezervë që përfshin një marzh të arsyeshëm fitimi. Ai mund të rezervojë gjithashtu të drejtën për të pranuar ose refuzuar çdo ofertë. Projekti mund t’i jepet ofertuesit më të lartë nëse pala konsiderohet e besueshme. Përndryshe, projekti mund t’i jepet ofertuesit tjetër më të lartë që konsiderohet i aftë për ta zbatuar dhe drejtuar projektin në mënyrë efikase, me kusht që oferta të jetë më e lartë ose të paktën e barabartë me çmimin rezervë. Do të jetë përgjegjësi e konsorciumit që të sigurojë makineritë dhe pajisjet sipas specifikimeve të dakorduara për ofertuesin fitues brenda afatit të caktuar, ndërsa ofertuesi do të ketë detyrimin t’i pranojë këto makineri nga konsorciumi. Marrëveshja mund të përfshijë gjithashtu masa mbrojtëse për konsorciumin kundër vonesave të pajustifikuara në zbatimin e projektit ose kundër veprimeve të pahijshme nga ana e investitorit. Shuma e ofertës së pranuar do të shlyhet me këste gjatë periudhës së dakorduar. Detyrimi i investitorit, oferta e të cilit pranohet nga konsorciumi, do të jetë i pavarur nga fakti nëse ai fiton apo pëson humbje.

Përparësia më e rëndësishme e këtij sistemi nga këndvështrimi ekonomik do të ishte se çmimi i paguar nga investitori për makineritë industriale do të pasqyronte në mënyrë të përshtatshme fitimprurjen e mundshme të projektit, gjë që është thelbësore për shpërndarjen efikase të burimeve.

Indeksimi i depozitave dhe kredive bankare

Nën një sistem indeksimi, detyrimi i një huamarrësi ndaj sistemit bankar do të rregullohej në vlerë monetare për të pasqyruar ndryshimin në vlerën e parasë, siç matet nga një indeks çmimesh, gjatë periudhës që huaja mbetet e papaguar. Huadhënia nga bankat mbi këtë bazë do t’u mundësonte atyre të kompensonin depozituesit për ndryshimin në vlerën e parasë. Indeksimi mund të përbëjë një faktor të favorshëm për rritjen e kursimeve në një situatë inflacionare duke ruajtur vlerën reale të kursimeve monetare. Por indeksimi në anën e kredive bankare ka gjasa të krijojë një numër problemesh. Është e njohur që inflacioni ndikon në përfitueshmërinë në sektorë të ndryshëm në mënyra të ndryshme. Përvoja e fundit në një numër vendesh të zhvilluara dhe në zhvillim tregoi se fitimet në sektorin tregtar u rritën ndjeshëm në një situatë inflacionare, ndërsa fitimet në sektorin industrial nuk u rritën në përputhje me rritjen e përgjithshme të çmimeve. Indeksimi i kredive bankare në rrethana të tilla mund të dëmtojë ndjeshëm aktivitetin prodhues. Edhe sektori bujqësor ka gjasa të pësojë, sepse çmimet bujqësore shpesh kontrollohen nga Qeveria ose përcaktohen nga faktorë ndërkombëtarë të ofertës dhe kërkesës. Nëse rritja e çmimeve të produkteve bujqësore është më e vogël se rritja e përgjithshme e çmimeve, indeksimi i kredive bankare do ta vendosë sektorin bujqësor në një pozicion të pafavorshëm krahasuar me sektorët ku rritja e çmimeve është e barabartë ose më e madhe se rritja e përgjithshme e çmimeve.

Sipas Sheriatit, transaksionet me valutë nuk trajtohen ndryshe nga transaksionet me mallra për sa i përket huadhënies dhe huamarrjes. Parimi bazë është që e njëjta sasi (njësi) duhet të kthehet ashtu siç është huazuar, edhe pse çmimi i mallrave mund të ketë ndryshuar në ndërkohë. Për shembull, nëse është huazuar një maun grurë, huamarrësi do të duhet të kthejë një maun grurë edhe nëse çmimi i një mauni grurë është rritur nga 30 rupia në 50 rupia për maun, ose është ulur në 15 rupia. Në të njëjtën mënyrë, nëse huaja përbëhej nga një shumë e caktuar parash, për shembull 1.000 rupia, huamarrësi do të duhet të kthejë të njëjtën shumë parash edhe nëse vlera e rupisë në raport me mallrat dhe shërbimet e tjera mund të ketë ndryshuar gjatë periudhës.

Instrumentet financiare të tregut

Një shqyrtim i bilancit të bankës qendrore, si dhe i bankave anëtare, do të tregojë instrumentet e ndryshme financiare që përbëjnë “anën e kërkesës” në tregun financiar. Për të marrë një pamje të plotë të tregut financiar, do të merret gjithashtu parasysh edhe “ana e ofertës”.

(a) Banka qendrore

Asetet Detyrimet

Depozita qendrore 1. Çertifikata të depozitave qendrore
Llogaritë e kredive me bankat anëtare 2. Çertifikata të kredisë qendrore
Para në kasafortë

Banka qendrore mban depozita qendrore dhe llogari kredie me bankat anëtare, të cilat, përveç parave në kasafortë, përbëjnë aktivet e bankës qendrore. Në anën e detyrimeve, qytetarët mbajn çertifikatat e depozitave qendrore dhe çertifikatat e kredisë qendrore.

Ndryshe nga procesi tradicional i krijimit të parave, lëshimi i parave nga banka qendrore nuk është një detyrim që kompensohet nga mbajtja e aseteve (titujve qeveritarë). Në rastin tonë, ky proces rrit depozitën e bankës qendrore me bankat anëtare. Tërheqja e parave ka efektin e kundërt, duke ulur asetet e bankës qendrore, pa asnjë detyrim kompensues.

(b) Bankat anëtare

Asetet Detyrimet

1.Para 1. Depozita në kërkesë
2. Aksionet në ndërmarrje 2. Depozita të investimeve të përcaktuara
3. Llogaritë e pjesëmarrjes në fitim 3. Çertifikata të investimeve të përcaktuara, SICs
4. Llogaritë e leasing-ut 4. Depozita të pjesëmarrjes në fitim
5. Çertifikatat e pjesëmarrjes në fitim, PSCs
6. Depozita leasing-u
7. Çertifikata leasing-u, LCs
8. Çertifikata të investimeve të përgjithshme, GICs

Bankat anëtare vendosin burimet e tyre në aksione (investime direkte), llogari pjesëmarrjeje në fitim dhe llogari leasing-u. Kjo përbën anën e aseteve.

Në anën e pasivave, bankat anëtare hapin depozita për investime të veçanta ose të përgjithshme, për pjesëmarrje në fitim dhe për leasing. Depozitat duhet të përdoren për qëllimet e caktuara nga emrat e tyre. Për më tepër, depozita në kërkesë ofrohen për ata që janë të interesuar për llogari kontrolli. Depozitorët mund të transferojnë fondet e tyre nga një lloj depozite në një tjetër, brenda kufizimeve kohore që mund të specifikohen për depozitat e tyre. Përveç depozitave në kërkesë, tërheqja kërkon një njoftim paraprak brenda një periudhe kohore.

Për më tepër, bankat anëtare lëshojnë certifikata investimesh të veçanta dhe të përgjithshme (SIC dhe GIC), certifikata pjesëmarrjeje në fitim (PSC), dhe certifikata leasing-u (LC). Çdo lloj certifikate lëshohet për një gamë maturimesh që mbulojnë shijet e ndryshme të kursimtarëve. Çdo certifikatë paguan dividentë, shumën e të cilëve nuk e dihet paraprakisht.

Instrumentet financiarë

Kursimtarët në këtë model kanë tre mundësi investimi:

Aksionet e korporatave

Një kursimtar mund të blejë aksione drejtpërdrejt dhe të bëhet aksioner. Kjo i jep mundësinë për të marrë pjesë drejtpërdrejt në menaxhimin e kompanisë në masën e kapitalit të tij. Nëse kursimet e tij janë të konsiderueshme, ai mund t’i ndajë ato në aksione të kompanive të ndryshme. Një skemë e duhur diversifikimi mund të aplikohet në këtë drejtim.

Në një ekonomi ku ndërmarrjet private kanë një liri të konsiderueshme, aksionet do të ishin të lehta për t’u tregtuar. Sa më e vërtetë të jetë kjo, çmimi i aksioneve duhet të reflektojë një “konsensus të tregut” mbi pritshmëritë për të ardhurat e ardhshme të çdo ndërmarrjeje përkatëse.

(b) Çertifikatat e bankave anëtare

Bankat anëtare mund të ofrojnë katër lloje çertifikatash:

Çertifikatat e investimit të caktuar (SIC) janë dokumente që mbajnë emrin e një ndërmarrjeje të veçantë, në të cilën do të investohet vlera e certifikatës. Ato funksionojnë njësoj si aksionet, por mbahen dhe administrohen nga një bankë anëtare në emër të një klienti të caktuar. Përparësitë e mbajtjes së aksioneve përmes një banke përfshijnë shfrytëzimin e përvojës profesionale të bankës si edhe fuqinë e saj votuese të përbashkët, duke vepruar si përfaqësuese e disa aksionarëve njëkohësisht. Këto përfitime janë veçanërisht të dobishme për aksionarët e vegjël.
Çertifikatat e investimit të përgjithshëm (GICs) janë instrumente financiare ku vlera e çertifikatës futet në fondin e përgjithshëm të investimeve të një banke anëtare. Mbajtësi i një GIC-i ka të drejtë të përfitojë një normë mesatare fitimi nga të gjitha operacionet që realizon banka. Kjo formë investimi është shumë e ngjashme me të pasurit aksione në vetë bankën. Përveç përvojës profesionale të bankës dhe fuqisë së saj votuese përfaqësuese, GIC-të ofrojnë një shkallë më të lartë të shpërndarjes së rrezikut (diversifikimit), gjë që do të thotë rrezik më i ulët për kursimtarët. Këto certifikata mund të lëshohen me afate të ndryshme maturimi, që variojnë nga 60 ditë deri në 5 apo edhe 10 vjet, në varësi të llojit të operacioneve që kryen banka. Ato janë të tregtueshme në treg, gjë që i bën mjaft të lëngshme dhe të lehta për t’u kthyer në para.
Çertifikatat e ndarjes së fitimit (PSC) janë instrumente financiare që përfaqësojnë investime në veprimtari afatshkurtra. Afati i maturimit të tyre varion nga 60 ditë deri në një vit. Këto çertifikata ofrojnë shpërndarje të investimit në disa vendosje afatshkurtra, duke ulur kështu rrezikun. Për shkak të kësaj natyre afatshkurtër, fleksibilitetit dhe potencialit për kthim të shpejtë të kapitalit, PSC-të janë veçanërisht të tregtueshme dhe tërheqëse për kursimtarët që preferojnë investime me shkallë të lartë likuiditeti.
Çertifikatat e Qirasë (LCs) janë të ngjashme me Çertifikatat e Investimeve të Veçanta (SIC), por përfaqësojnë një formë kapitali në rënie. Pagesat e qirasë përfshijnë fitimin dhe amortizimin e kapitalit. Nëse të dyja këto pjesë i kthehen mbajtësit të çertifikatës (pas zbritjes së kostove bankare), ai rimerr gradualisht një pjesë të kapitalit të tij, ndërsa afati i kontratës së qirasë i afrohet maturimit. Mund të projektohen edhe çertifikata LCs që i japin mbajtësit të drejtë vetëm për dividentë gjatë kohës së qirasë, ndërsa kthimi i kapitalit do të riinvestohet në kontrata të tjera qiraje.

Siç u përmend më parë, një CDC i jep mbajtësit të tij një pjesë të depozitave të bankës qendrore që investohen me të gjitha bankat anëtare. Kjo e bën atë investimin më të diversifikuar në ekonomi. Për më tepër, pasi përfshin dy shtresa të ndërmjetësimit financiar, pra bankat dhe bankën qendrore, ai duhet të jetë instrumenti më i sigurt që është në dispozicion.

Banka qendrore ndan çertifikatat e saj të depozitave në banka sipas rentabilitetit, likuiditetit dhe rrezikut. Duke përdorur këto kritere tradicionale të investimeve, banka qendrore inkurajon efikasitetin e investimeve në ekonomi, pasi vetëm bankat që operojnë me efikasitet do të marrin depozita qendrore. Kjo çon përfundimisht në nivele të larta të aktivitetit ekonomik në ekonomi, veçanërisht nëse shuma totale e çertifikatave të depozitave është e konsiderueshme.

Duke qenë relativisht më e njohur me bankat anëtare sesa individët, banka qendrore mund të bëjë një gjykim më të besueshëm mbi performancën e secilës. Kjo e redukton më tej rrezikun financiar për mbajtësin e CDC. Çertifikatat e depozitave qendrore janë lehtësisht të tregtueshme dhe do të kenë një treg të gjerë. Për më tepër, pasi ka tituj për CDC-të, ato mund të shpërblehen për vlerën e tyre nominale plus dividentët përmes bankës qendrore. Megjithatë, kjo nuk mund të bëhet menjëherë. Duke qenë se CDC-të janë investime dhe jo depozita në kërkesë, duhet të jepet një njoftim paraprak për tërheqje nga bankat.

(d) Çertifikatat qendrore të huadhënies (CLC)

Siç u përmend më parë, CLC-të janë tituj për një shumë fikse parash. Të ardhurat nga shitja e tyre do të përdoren nga banka qendrore për kredi për huamarrësit, të cilët presin të kenë të ardhura të mjaftueshme në të ardhmen për të mbështetur aftësinë e tyre për të shlyer borxhin. Për më tepër, CLC-të nuk ofrojnë asnjë normë kthimi për mbajtësin e tyre.

Mund të lindë dyshimi se pse njerëzit do të donin të mbajnë “pasuri të kotë”, kur një gamë e gjerë instrumentesh financiare është e disponueshme. Kjo mund të shpjegohet nga arsye altruiste. Për më tepër, banka qendrore mund të garantojë shlyerjen e menjëhershme të CLC-ve. Kjo i bën ato të sigurta dhe likuide. Ato janë zëvendësues të mirë për para, duke marrë parasysh kostot e depozitave në kërkesë dhe të kutive të sigurta për depozita. Megjithatë, duke marrë parasysh faktin që një mbajtës do të duhet të paguajë Zekatin (2.5%) për CLC-të, duket se njerëzit do t’i mbajnë ato për periudha shumë të shkurtra. Vetëm motivet filantropike mund të bëjnë që shuma e CLC-ve të jetë e konsiderueshme.

1...456...705 Faqja 5 nga 705

Ekonomia Islame