Popullsia dhe çështjet ushqimore

Në prag të këtij shekulli, ndoshta kërcënimi më i madh që përballet ekonomia globale dhe vendimmarrësit e vendeve me të ardhura të ulëta është pamjaftueshmëria e prodhimit ushqimor dhe varësia e tyre në rritje të shpejtë nga importet e drithërave nga vendet e zhvilluara. Popullsia botërore pritet të tejkalojë ndjeshëm 6 miliardë deri në vitin 2000. Ironikisht, ndërsa më pak se një e treta e këtij totali jeton në botën e zhvilluar, rreth tre të katërtat e burimeve globale konsumohen aty. Afërsisht një e katërta e popullsisë botërore është përqendruar në rajonin e Azisë së Jugut që përbëhet nga shtatë vende (Pakistani, India, Bangladeshi, Sri Lanka, Nepali, Burma dhe Butani) që i përkasin grupit me të ardhura të ulëta. Përveç kësaj, rreth gjysma e më të varfërve në botë, të vlerësuar rreth 800 milionë, jetojnë në këtë rajon. Duke marrë parasysh buxhetet e ngarkuara dhe situatën e vështirë të bilancit të pagesave në këto vende, si dhe reduktimin e ndihmës së huaj, është jashtëzakonisht e rëndësishme të ristrukturohet prodhimi bujqësor për të arritur një balancë të përshtatshme midis popullsisë dhe produktivitetit.

Pasojat më serioze reflektohen në varësinë në rritje të vendeve në zhvillim nga importet e drithërave. Studime të kryera nga agjenci si FAO kanë treguar se pabarazia në prodhimin vendas dhe nevojat ushqimore në këto vende janë përkeqësuar shumë. Gjatë periudhës 1950 deri 1990, varësia e vendeve me të ardhura të ulëta nga importet e drithërave (përjashtuar Kinën) u rrit nga pak mbi 12 milionë tonë në më shumë se 100 milionë tonë. Kjo rritje më shumë se tetëfish në volumin e importeve ushqimore, pavarësisht faktit që si bota e zhvilluar ashtu edhe ajo në zhvillim rritën prodhimin ushqimor rreth 3 për qind në vit, çështja është më serioze për t’u shqetësuar. Disponueshmëria globale e ushqimit u rrit nga 2300 kalori për frymë në ditë në 2700 gjatë katër dekadave të fundit, por uria dhe kequshqyerja janë përkeqësuar.

Raporti i Zhvillimit të Bankës Botërore i vitit 1990, i dedikuar ekskluzivisht çështjeve të varfërisë, vlerësoi mbi një miliard si të varfër në botë dhe 600 milionë si shumë të varfër nga popullsia botërore prej 4.8 miliardësh në mesin e viteve 1980. Ky numër i jashtëzakonshëm i njerëzve të varfër që jetojnë [kryesisht] në Botën e Tretë po përpiqeshin të mbijetonin me një të ardhur mesatare mujore prej vetëm 30 dollarë. Detyra e madhe për t’u përballur me këtë barrë masive dhe të vazhdueshme të varfërisë paraqet padyshim sfidën më të madhe për vendim-marrësit, për të cilën pak zgjidhje praktike janë në shikim, nëse përvoja e kaluar është ndonjë udhëzues.

Në vitin 1948, Deklarata e të Drejtave të Njeriut e OKB-së njohu të drejtën e çdo njeriu për një standard të arsyeshëm minimal jetese duke përfshirë marrjen e ushqimit. Në vitin 1974, konferenca botërore për ushqimin riafirmoi të drejtën e pakohëzuar të çdo burri, gruaje dhe fëmije për t’u çliruar nga uria dhe kequshqyerja si një përgjegjësi kolektive e vendeve anëtare të Kombeve të Bashkuara. Çështjet kyçe që lindin nga marrëdhëniet ndërmjet prodhimit ushqimor dhe rritjes së popullsisë janë shqyrtuar dhe rishqyrtuar veçanërisht që nga Konventa e Konferencës Botërore për Popullsinë, e mbajtur në Bukuresht në gusht 1974, e ndjekur vetëm disa muaj më vonë nga Konferenca Botërore për Ushqimin në Romë në nëntor 1974. Si pasojë e rekomandimeve në këto konferenca, janë mbajtur disa seminare ndërkombëtare mbi këtë temë nën mbikëqyrjen e agjencive si FAO dhe UNFPA. Janë shkruar vëllime të tëra duke propozuar masa konkrete për zbatim nga vendet anëtare. Por qëllimi për të arritur një përmirësim të ndjeshëm në gjendjen e më të varfërve në botë mbetet po aq i paarritshëm sa më parë. Numri i më të varfërve ekstremë, i cili ishte rreth 600 milionë në vitin 1985, është rritur në 800 milionë në vitin 1995.

Arsyet pse fëmijët detyrohen të punojnë

Pse detyrohet një fëmijë të punojë? A është vallë varfëria i vetmi shkak që çon në këtë praktikë të përhapur në shumë vende të botës? Edhe pse disa nga arsyet janë përmendur tashmë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, në pjesët e mëparshme, këtu bëhet një përpjekje më e thelluar për t’i identifikuar dhe renditur këto faktorë sipas kategorive kryesore.

Puna e fëmijëve mund të ndodhë për një sërë arsyesh që shpesh lidhen me njëra-tjetrën dhe ndikojnë ndërsjelltas. Këto arsye përfshijnë:
(i) Papunësia, nënpunësimi dhe varfëria – Kur prindërit nuk kanë punë të qëndrueshme ose të ardhura të mjaftueshme për të mbajtur familjen, ata shpesh detyrohen t’u kërkojnë edhe fëmijëve të kontribuojnë financiarisht. Në situata të tilla, puna e fëmijës shihet si një mënyrë për të mbijetuar.
(ii) Institucionet arsimore dhe sistemi arsimor – Arsimi jo cilësor, i kushtueshëm, ose që nuk është i qasshëm për të gjithë, i shtyn fëmijët të braktisin shkollën. Kur arsimi nuk shihet si i dobishëm për të ardhmen, familjet mund të preferojnë që fëmijët të punojnë në vend që të mësojnë.
(iii) Qëndrimi indiferent i prindërve dhe i shoqërisë – Në disa komunitete, puna e fëmijëve pranohet si diçka normale. Prindërit mund të mos jenë të ndërgjegjshëm për dëmet që sjell puna e hershme dhe e rëndë për zhvillimin e fëmijës, ndërsa shoqëria mund të mos e dënojë këtë dukuri.
(iv) Mungesa e një mekanizmi formal të sigurisë sociale – Kur nuk ekziston një sistem që ndihmon familjet në nevojë, si për shembull ndihma ekonomike, sigurimet shoqërore apo programe sociale mbështetëse, familjet e varfra nuk kanë asnjë alternativë tjetër përveçse të përfshijnë fëmijët në punë.
(v) Shpenzimet e drejtuara në mënyrë të gabuar – Në disa raste, të ardhurat që kanë familjet nuk përdoren për nevojat bazë si ushqimi, arsimi apo kujdesi shëndetësor, por për gjëra dytësore ose të panevojshme. Kjo sjellje ndikon në mirëqenien e përgjithshme të familjes dhe mund të shtyjë fëmijët drejt punës për të plotësuar boshllëqet ekonomike.

Pra, puna e fëmijëve është një problem kompleks që nuk mund të shpjegohet vetëm me një faktor të vetëm si varfëria, por me një kombinim të kushteve ekonomike, sociale dhe institucionale.

Shqetësimet e ngritura rreth punës së fëmijëve

Situata e përshkruar më sipër ngre disa shqetësime të rëndësishme — si në nivel kombëtar ashtu edhe ndërkombëtar. Këto shqetësime lidhen me tre aspekte kryesore:

humanitare,
ekonomike dhe
politike, të cilat ndikojnë dhe kanë pasojë në të dyja nivelet, kombëtar dhe ndërkombëtar.

Dënimi i punës së fëmijëve për shkak të kushteve të mjerueshme dhe të rrezikshme të punës, si dhe mohimin e së drejtës për arsim dhe vetë fëmijërisë, bazohet kryesisht në shqetësimet humanitare, si në nivel kombëtar ashtu edhe ndërkombëtar. Ata që angazhohen në këtë çështje synojnë kryesisht të zgjidhin problemin duke u rikthyer fëmijëve fëmijërinë dhe duke mbështetur mekanizmat ndihmues për ta.

Bazat ekonomike të shqetësimeve kanë dy dimensione dhe shihen ndryshe në vendet në zhvillim dhe në botën industriale. Disa e konsiderojnë punën e fëmijëve në vendet në zhvillim si një fenomen që vazhdon dhe thellon varfërinë. Puna e fëmijëve jo vetëm që zvogëlon mundësitë e punës për të rriturit, por edhe ul nivelin e përgjithshëm të pagave. Po ashtu, ata argumentojnë për përdorimin jo optimal të inputeve, sepse sipas tyre efikasiteti dhe produktiviteti nuk mund të arrihen dhe mbahen me përdorimin e punës së fëmijëve, prandaj ky fenomen ka kosto ekonomike. Shqetësimet ekonomike të ngritura në vendet industriale importuese rrjedhin nga keqkuptimi i tyre se mallrat e prodhuara nga puna e fëmijëve dhe paga më të ulëta hyjnë në tregjet e tyre me çmime shumë më të ulëta se produktet lokale. Kështu, prodhimi i tyre nuk mbetet më një entitet i qëndrueshëm, prandaj ndikon në prodhimin dhe tregun e punës të tyre. Megjithatë, rrallë kuptohet se një numër i madh i eksporteve nga vendet në zhvillim mund të bëhet fillimisht për arsye se prodhimi në këto vende konsiderohej me fitime ekonomike më të ulëta dhe rreziqe shëndetësore. Po ashtu, argumenti se avantazhi konkurrues i vendeve në zhvillim vjen nga përdorimi masiv i punës së fëmijëve nuk qëndron mirë. Tregu i eksporteve për artikuj tradicionalë është shumë konkurrues dhe shumica e vendeve në zhvillim, për të ruajtur një pjesë të madhe të tregut, gjithmonë synojnë prodhime me cilësi të lartë, që sigurisht nuk arrihet me punën e fëmijëve. Për të qenë konkurrues duhet të përdorësh fuqi punëtore të kualifikuar.

Shqetësimi i tyre gjithashtu anashkalon faktin se rritja e papunësisë në vendet e industrializuara nuk lidhet vetëm me ndryshimet e mëdha strukturore që po ndodhin atje, por edhe me largimin e kapitalit drejt vendeve të tjera më tërheqëse, veçanërisht atyre ku puna nuk përbën një faktor të shtrenjtë prodhimi. Prandaj, përpjekjet për të vendosur barriera ndaj importeve nga këto vende janë në një farë mase të paqëndrueshme.

Shqetësimet me prapavijë politike janë ndër më të dënueshmet. Shpeshherë paraqiten fotografi të fëmijëve të mitur me tulla në duar apo të lidhur me zinxhirë duke punuar, të cilat jo vetëm që shfaqen gjerësisht, por edhe pranohen si të vërteta. Shifra shumë të ekzagjeruara mbi punën e fëmijëve krijohen dhe shpërndahen në mënyrë të gjërë. Merrni për shembull rastin e Pakistanit: raportohet se ka 19 milionë fëmijë që punojnë ose 20 milionë punëtorë të lidhur me detyrim, nga të cilët 8 milionë janë fëmijë dhe kjo nga një forcë pune prej gjithsej 32 milionësh! Këto të dhëna jo vetëm që pranohen lehtësisht, por edhe përhapen gjerësisht në mediat elektronike dhe të shkruara, brenda dhe jashtë vendit. Këto përpjekje tregojnë qartë se motivet që fshihen pas tyre nuk kanë lidhje të sinqertë me një zgjidhje të drejtë dhe efektive të problemit.

Njoftim për tatimpagues – Mbajtja e tatimit në burim është detyrim ligjor

Administrata Tatimore e Kosovës ua rikujton të gjithë personave fizikë afaristë dhe personave juridikë, se janë të detyruar të mbajnë tatimin në burim për pagesat që i bëjnë për: paga dhe pensione, interes, të drejta pronësore, qira, kategori të veçanta dhe për pagesa të caktuara për jo rezidentë, ashtu siç është përcaktuar në legjislacionin tatimor.

Aktivitetet e ATK-së, në vazhdimësi, do të përqendrohen pikërisht te personat, të cilët nuk janë duke përmbushur këtë detyrim ligjor.

Për personat fizikë afaristë dhe personat juridikë, të cilët nuk mbajnë tatimin në burim, do të aplikohen ndëshkime administrative, ashtu siç janë përcaktuar me legjislacionin tatimor.

Andaj, ATK-ja u bënë thirrje të gjithë personave që të mbajnë tatimin në burim për pagesat që i bëjnë apo të korrigjojnë sa më parë deklaratat e tyre dhe të përmbushin të gjitha detyrimet tatimore të parapara me legjislacionin tatimor.

Me kryerjen e detyrimeve tatimore, kontribuoni direkt në financimin e programeve qeveritare siç janë: ofrimi i shërbimeve publike, arsimim me standarde të larta, mirëqenie shëndetësore dhe sociale, mbrojtje ligjore dhe siguri, si dhe infrastrukturë të përgjithshme për një mirëqenie më të mirë ekonomike dhe shoqërore.ATK

Pagesa e tatimit, siguron qëndrueshmëri të ekonomisë në vend!

KOMUNIKATË PËR MEDIA – 460.4 milionë euro të hyra tatimore në pesë muajt e parë të vitit 2025

Administrata Tatimore e Kosovës njofton opinionin publik se gjatë pesë muajve të parë të vitit 2025 janë mbledhur gjithsej 460.4 milionë euro të hyrat tatimore, duke shënuar një rritje prej 10.6% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Ky rezultat dëshmon përkushtimin tonë të vazhdueshëm ndaj forcimit të sistemit tatimor, rritjes së formalizimit të ekonomisë, si dhe rritjes së transparencës dhe profesionalizmit institucional.

ATK mbetet e përkushtuar në forcimin e integritetit dhe transparencës, duke ofruar mbështetje profesionale të rregullt dhe të qasshme për të gjithë tatimpaguesit. Zbatimi i ligjit në mënyrë të barabartë dhe monitorimi i përhershëm i zbatimit të obligimeve tatimore janë thelbësore në rrugëtimin tonë drejt një administrate më të fuqishme dhe më të besueshme.

Gjithashtu, falënderojmë tatimpaguesit që përmbushin detyrimet e tyre me korrektësi, duke kontribuar drejtpërdrejt në zhvillimin ekonomik dhe mirëqenien e përgjithshme të vendit tonë.

ATK do të vazhdojë me përkushtim të plotë misionin e saj, duke punuar në partneritet të ngushtë me qytetarët dhe institucionet për të ndërtuar një sistem tatimor të drejtë, efikas dhe të qëndrueshëm.ATK

Kostoja që paguajn fëmijët që punojn

Përveç humbjes së mundësisë për të marrë një arsim cilësor, për të shijuar fëmijërinë e tyre dhe për të fituar një pagë të drejtë, fëmijët që punojnë përballen me pasoja shumë më të rënda dhe shqetësuese për shëndetin e tyre. Një nga këto pasoja janë rreziqet fizike të cilat janë të lidhura ngushtë me natyrën dhe kushtet e punës së tyre. Për shembull, fëmijët që punojnë në punë të tilla si qilimthurje, qëndisje dhe ngritje peshe të rënda janë të ekspozuar ndaj dëmtimeve të ndryshme në kocka, deformimeve të trupit dhe problemeve të tjera që mund të jenë të përhershme. Në mënyrë specifike, vajzat që punojnë në qëndisje shpesh vuajnë nga dëmtimi i syve brenda vetëm 5 deri në 8 vjet pune, për shkak të dritës së keqe dhe pozicionit të pandryshueshëm të punës.

Gjithashtu, shumë fëmijë që punojnë janë anemikë, të lodhur dhe vuajnë nga mungesa e gjumit të nevojshëm, gjë që i bën ata shumë më të ndjeshëm ndaj sëmundjeve infektive. Kjo përfshin edhe sëmundje të rënda si tuberkulozi. Statistikat tregojnë se në Pakistan, gjysma e 50,000 fëmijëve që punojnë në industrinë e qilimave nuk arrijnë kurrë moshën 12 vjeç, për shkak të kushteve të vështira dhe mungesës së kujdesit shëndetësor.

Një tjetër aspekt i rëndësishëm i kostos së punës së fëmijëve lidhet me rrezikun e aksidenteve dhe sëmundjeve infektive. Për shembull, shumë fëmijë që punojnë si konduktorë në transportin publik në vende si Pakistani janë të rrezikuar nga aksidente të ndryshme për shkak të moshës së tyre, mungesës së përvojës dhe kushteve të punës. Po ashtu, fëmijët që punojnë në mjedise të pasigurta si në kamionë pastrues apo në restorante pranë rrugëve dhe ndalesave të autobusëve janë më të ekspozuar ndaj sëmundjeve infektive, përfshirë edhe HIV-in.

Në këtë mënyrë, kostoja e punës së fëmijëve nuk është vetëm ekonomike apo sociale, por edhe shëndetësore dhe psikologjike, duke ndikuar thellësisht në jetën dhe të ardhmen e tyre.

Të ardhurat nga puna e fëmijëve

Fëmijët që punojnë, pavarësisht nga orët e gjata të punës dhe shpesh në kushte të vështira e të rrezikshme, marrin të ardhura shumë të ulëta, në disa raste qesharake, që nuk përmbushin as nevojat më bazë për jetesë. Këto të ardhura janë zakonisht shumë më të ulëta se paga minimale e përcaktuar me ligj në vendet përkatëse. Shfrytëzimi ekonomik është një aspekt kryesor i problemit të punës së fëmijëve, ku përfitimi i punëdhënësve vjen drejtpërdrejt nga pagesa të padrejta e jo dinjitoze për punën që kryejnë fëmijët.

Për shembull, në Brazil, një fëmijë punëtor merr vetëm një të tretën e pagës minimale, ndonëse ai mund të kryejë të njëjtën punë dhe për të njëjtën kohë si një i rritur. Në Nepal, situata është edhe më e rëndë fëmijët paguhen rreth një dollar në ditë, dhe në disa raste madje edhe më pak. Kjo shumë e vogël nuk mjafton as për të blerë një vakt ushqimi të shëndetshëm apo për të mbuluar nevojat bazë si rrobat apo transporti.

Në Indonezi, fëmijët që punojnë në fabrikat e llambave elektrike, ndonëse punojnë 8 orë në ditë, marrin vetëm 3 dollarë në javë, që është një pagesë jashtëzakonisht e ulët për përpjekjen e tyre të përditshme. Një pagesë e ngjashme 3 dollarë në javë raportohet edhe në Zimbabve, ku fëmijët punojnë 10 orë në ditë për pesë ditë në javë. Këto të dhëna tregojnë një shfrytëzim të qartë dhe të thellë të fëmijëve në punë që kërkojnë mund fizik dhe kohë të gjatë, pa shpërblim të drejtë apo mbrojtje sociale.

Një shembull tjetër domethënës është industria e shkrepëseve dhe fishekzjarreve në Siwaski, Indi, ku 15 për qind e punonjësve janë fëmijë. Në këtë industri, fëmijët angazhohen në procese të rrezikshme për shëndetin dhe jetën, por paguhen shumë pak në krahasim me të rriturit. Llogaritjet tregojnë se nëse këta fëmijë do të zëvendësoheshin me të rritur, kostot e prodhimit do të rriteshin me rreth 32 milionë rupi indiane. Ky fakt tregon qartë pse shumë punëdhënës preferojnë të punësojnë fëmijë jo për shkak të aftësive të tyre, por për shkak të kostos së ulët dhe mungesës së mbrojtjes ligjore.

Madje, disa punëdhënës në këtë sektor kanë kërcënuar se do të kalojnë në sistemin e nënkontraktimit, nëse bëhen përpjekje për të ndaluar përdorimin e fëmijëve në punë. Kjo tregon jo vetëm rezistencën e industrisë ndaj ndryshimeve që favorizojnë të drejtat e fëmijëve, por edhe sfidat e mëdha që hasen në zbatimin e politikave që synojnë eliminimin e punës së fëmijëve.

Statistikat e punës së fëmijëve

Në përputhje me kushtet e përmendura më sipër, miliona fëmijë në mbarë botën, si në vendet në zhvillim ashtu edhe në ato të industrializuara, janë të përfshirë në punë të ndryshme dhe shpesh të rënda. Ata punojnë në një sërë mjedisesh pune në bujqësi, fabrika, punishte të vogla, tregje, madje edhe në rrugë apo në mjedise shtëpiake, shpesh në kushte të rrezikshme dhe jo të përshtatshme për moshën e tyre. Megjithëse fenomeni është global, përmasat, ashpërsia dhe natyra e këtij problemi janë veçanërisht shqetësuese në vendet në zhvillim, ku mungesa e mbrojtjes ligjore dhe varfëria e thellë janë faktorë që e nxisin këtë dukuri.

Kontinenti aziatik mban numrin më të lartë të fëmijëve që punojnë, me Azinë Jugore që prin ndjeshëm. Në shumë vende të këtij rajoni, më shumë se një e dhjeta e fuqisë punëtore përbëhet nga fëmijë të mitur, që shpesh detyrohen të punojnë për të ndihmuar familjet e tyre për mbijetesë. Për shembull, në Indi, vlerësohet se janë rreth 44 milionë fëmijë që punojnë në sektorë të ndryshëm. Në Pakistan, numri arrin në 8 milionë, ndërsa në Bangladesh shifrat variojnë nga 8 deri në 12 milionë fëmijë. Indonezia, një tjetër vend i madh në rajon, ka rreth 2.7 milionë fëmijë të moshës 10 deri në 14 vjeç të angazhuar në punë.

Situata është shqetësuese edhe në Amerikën Latine, ku disa të dhëna tregojnë se rreth 25% e fëmijëve janë të përfshirë në aktivitete punësimi. Në Brazil, për shembull, rreth 7 milionë fëmijë, ose 18% e fëmijëve të moshës 10 deri në 14 vjeç, marrin pjesë në tregun e punës shpesh në bujqësi, shërbime informale apo industri artizanale. Meksika shfaq një përqindje të ngjashme, duke nxjerrë në pah një problem të përhapur në gjithë rajonin.

Edhe në Afrikë, puna e fëmijëve është një fenomen i përhapur. Aty, thuhet se 17% e fuqisë punëtore janë fëmijë, që përkthehet në faktin se rreth një në pesë fëmijë janë të detyruar të punojnë. Në Nigeri, vendi më i populluar i kontinentit, vlerësohet se janë të paktën 12 milionë fëmijë që punojnë për të mbijetuar ose për të ndihmuar familjen e tyre.

Por puna e fëmijëve nuk kufizohet vetëm në vendet në zhvillim. Ajo ekziston edhe në disa vende të industrializuara, ku shpesh mbetet e fshehur ose e paligjshme. Në Itali, veçanërisht në rajonin e Napolit, dhjetëra mijëra fëmijë punojnë, shpesh pa mbrojtje ligjore, madje edhe në industri të rrezikshme si ajo e përpunimit të lëkurës, që mund të sjellë dëme të mëdha shëndetësore. Italia njihet si vendi me numrin më të madh të punëtorëve të mitur në Evropën Perëndimore. Në Spanjë, sipas disa vlerësimeve, ka më shumë se 100,000 fëmijë që punojnë, sidomos në sektorin e bujqësisë, shpesh në punë të vështira fizike nën diellin përvëlues.

Edhe në vende si Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, raportohen raste të punës së fëmijëve, edhe pse të paligjshme. Shumë prej këtyre rasteve ndodhin në mjedise të fshehura, si fermat familjare, bizneset e vogla apo përmes formave të punës shtëpiake, ku kontrolli dhe zbatimi i ligjit është më i vështirë.

Ky problem global tregon se puna e fëmijëve mbetet një sfidë madhore për të drejtat e njeriut dhe zhvillimin social. Ajo kërkon përpjekje të përbashkëta nga qeveritë, organizatat ndërkombëtare, shoqëria civile dhe komunitetet për të siguruar që fëmijët të kenë të drejtën e padiskutueshme për arsim, mbrojtje dhe një fëmijëri të sigurt.

Parametrat e punës së fëmijëve

Puna e fëmijëve, që është në kundërshtim me thelbin e fëmijërisë, arsimit dhe zhvillimit të tyre të shëndetshëm, duhet të dallojë qartë nga ajo që njihet si “puna e fëmijës.” Puna e fëmijës është një angazhim i përkohshëm dhe i kufizuar në kohë, ku fëmijët ndihmojnë për disa orë në ditë në aktivitete të ndryshme, si në bizneset familjare, në fermat e familjes, apo edhe në punë të tjera të rastësishme. Kjo formë pune konsiderohet e pranueshme dhe madje e dobishme, pasi përgatit fëmijët për jetën e të rriturve dhe i ndihmon të fitojnë aftësi dhe tradita të vlefshme.

Në anën tjetër, ekzistojnë kushtet e punës ku fëmijët janë të detyruar të kryejnë punë të rënda, të njëjtë apo të ngjashme me ato që kryejnë të rriturit. Në këto situata, puna është jo vetëm e përditshme dhe me një kohëzgjatje të gjatë, por përmban edhe elementë të shfrytëzimit të fëmijëve. Ata punojnë orë të gjata, shpesh të lodhshme, dhe janë të privuar nga e drejta për të ndjekur arsim dhe për të përjetuar fëmijërinë e tyre në mënyrë të lirë. Këto kushte janë të dëmshme jo vetëm për shëndetin fizik të fëmijëve, por edhe për zhvillimin e tyre psikologjik dhe social.

Zyra Ndërkombëtare e Punës (ILO) ka përcaktuar disa kushte kryesore që përbëjnë punën e fëmijëve në kuptimin negativ të saj. Këto përfshijnë: (i) fillimin e punës në moshë tepër të vogël, kur trupi dhe mendja e fëmijës nuk janë ende të zhvilluara; (ii) punë me orare jashtëzakonisht të gjata, që mund të shkojnë deri në 12 deri në 16 orë në ditë; (iii) punë nën presion dhe stres të lartë fizik, social ose psikologjik, që dëmton zhvillimin e tyre të shëndetshëm; (iv) punë në ambiente të pasigurta dhe të pashëndetshme, si në rrugë ose në vende ku rreziku nga aksidentet dhe sëmundjet është i lartë; (v) pagë shumë të ulët, që shpesh nuk mbulon as nevojat më bazike, për shembull 3 dollarë amerikanë për një javë pune prej 60 orësh.

Këto kushte e bëjnë punën e fëmijëve jo vetëm të papranueshme moralisht dhe ligjërisht, por edhe një pengesë të madhe për zhvillimin e shëndetshëm të shoqërisë dhe ekonomisë në përgjithësi. Prandaj, është e domosdoshme të ndërmerren masa për të mbrojtur të drejtat e fëmijëve dhe për të siguruar që ata të kenë mundësi për arsimim dhe zhvillim të plotë, larg punës së detyruar dhe shfrytëzimit.

Puna e fëmijëve: Shkaqet, sfidat dhe strategjitë për eliminim

Fëmijëria ‚është një periudhë delikate dhe formuese, e cila duhet të kalohet në aktivitete që ndihmojnë në zhvillimin e shëndetshëm mendor dhe fizik të fëmijës. Kjo mundësohet përmes ofrimit të arsimit dhe trajnimit cilësor, si dhe krijimit të kohës së nevojshme për lojë, relaks dhe pushim. Megjithatë, situata në terren është shumë ndryshe dhe shqetësuese. Një numër i konsiderueshëm fëmijësh në këtë botë po kalojnë fëmijërinë në mjedise krejtësisht të ndryshme, madje armiqësore. Varfëria ekstreme dhe qëndrimi i pandjeshëm i prindërve dhe madje i shoqërisë i detyron ata të heqin dorë nga fëmijëria dhe të bëhen aktivë në tregun e punës. Nuk është për t’u habitur që fëmijët angazhohen në aktivitete të shumta pune, nga agimi deri në mbrëmje, për të fituar para dhe mjete jetese. Dhe pavarësisht moshës së tyre të njomë, ata kryejnë punë të të rriturve. Më shqetësuese është se një numër i punëtorëve fëmijë janë të angazhuar në aktivitete ku kushtet e punës janë të ashpra, shfrytëzuese dhe të rrezikshme.

Për më tepër, shumë vende pune i ekspozojnë fëmijët ndaj mjediseve të padëshiruara: pirja e duhanit, varësia nga droga, krimet dhe ndjekja e sjelljeve të tjera imorale janë dukuri të zakonshme tek fëmijët që punojnë. Të gjitha këto kanë ndikim negativ në zhvillimin njerëzor, qëndrimet dhe formimin e kapitalit njerëzor.

Angazhimi fëmijëve në punë në proceset prodhuese, në shumicën e rasteve, ndikon negativisht si në cilësinë e produkteve ashtu edhe në efikasitetin e përdorimit të burimeve. Edhe më shqetësues është fakti se ky fenomen kontribuon në përjetësimin e varfërisë. Para së gjithash, ai kufizon mundësitë e punësimit për të rriturit. Disponueshmëria dhe gatishmëria e fëmijëve për të punuar për paga shumë më të ulëta ua mohon të rriturve mundësitë e punës. Një praktikë e tillë është më e përhapur në ndërmarrjet e vogla dhe mikro, dhe në shumë aktivitete të sektorit informal. Së dyti, pagat e ulëta, veçanërisht për anëtarët e rritur të familjes, i detyrojnë anëtarët e tjerë të familjes, sidomos gratë dhe fëmijët, të bëhen aktivë në tregun e punës dhe të kërkojnë çdo mundësi pune pa marrë parasysh pagat dhe kushtet e punës. Së treti, këto praktika çojnë përfundimisht në të ardhura më të vogla për familjen, duke kontribuar në vazhdimësin e varfërisë. Ndikimi më i dukshëm i një situate të tillë është në shëndetin e fëmijëve. Më tej, largimi i tyre nga sistemi arsimor dhe trajnimor, ose mosregjistrimi në të, ndikon negativisht në formimin e kapitalit njerëzor.

Prania e punës së fëmijëve është një fenomen i dëshpërueshëm dhe përbën një mizori të pastër ndaj tyre. Një praktikë e tillë ngre, natyrisht, shqetësime serioze. Debati i vazhdueshëm mbi punën e fëmijëve, si në vendet në zhvillim ashtu edhe në ato të industrializuara, është disi i gabuar dhe shpesh mungon përputhja me realitetin. Si pasojë, masat e propozuara për eliminimin e këtij problemi duke filluar nga legjislacioni për ta bërë punën e fëmijëve të paligjshme dhe ndalimi i importeve të mallrave të prodhuara nga puna e fëmijëve apo kërcënimet për të tërhequr sistemin e preferencave të përgjithshme nga ato vende që përdorin punën e fëmijëve në procesin e prodhimit janë disi jashtë objektivit. Madje nuk është bërë një dallim i qartë midis “punës së fëmijëve” dhe “punës së fëmijës.” Ndërsa e para është në thelb një situatë ku një fëmijë detyrohet të punojë si të rriturit, e dyta i referohet punës rastësore të një fëmije në ndërmarrje dhe ferma familjare, dhe madje edhe në disa vende të tjera.

Ky punim përpiqet në thelb të plotësojë disa nga këto boshllëqe. Duke u bazuar në burime dytësore dhe vëzhgime personale, ai përkufizon dhe diskuton madhësinë e punës së fëmijëve dhe të ardhurat që ata fitojnë, fokusohet në dimensionet e ndryshme të shqetësimeve të ngritura në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar, identifikon faktorët përgjegjës për ekzistencën e punës së fëmijëve dhe jep sugjerime për përmirësime. Gjatë dhënies së sugjerimeve, bëhet gjithashtu përpjekja për të informuar rreth një mekanizmi të krijuar për eliminimin dhe rehabilitimin e punës së fëmijëve në industrinë e prodhimit të tapeteve, si dhe rolin e Bankës Grameen të Bangladeshit në trajtimin e çështjeve të varfërisë, që po ndihmon në mënyrë tërthore edhe në eliminimin e punës së fëmijëve.

1 234...714 Faqja 3 nga 714

Ekonomia Islame