Popullsia dhe rritja ekonomike

Një supozim që është bërë pjesë e pandashme e literaturës së zhvillimit, mendimeve të ambientalistëve, Fondit të Kombeve të Bashkuara për Popullsinë dhe shumë agjencive kombëtare për kontrollin e popullsisë, është se kur popullsia rritet me ritme të shpejta, ajo pengon zhvillimin ekonomik dhe përkeqëson cilësinë e jetës. Mbështetësit e kufizimit të lindjeve ndihen aktualisht të kënaqur me faktin që normat e lindshmërisë tek gratë kanë rënë me “rreth një të tretën ose më shumë në shumë vende në zhvillim midis viteve ’60 dhe ’80”, duke iu afruar kështu rritjes “zero” të popullsisë. Ndërkohë, në vendet e zhvilluara, norma ideale e lindshmërisë prej 2 fëmijësh për grua ishte arritur që në vitin 1986. Ajo që shpesh injorohet është se, paralelisht me rënien e rritjes së popullsisë, edhe ekonomitë e këtyre vendeve kanë përjetuar ngadalësim ose rënie.

Për arsye të ndryshme, shumë nga këta studiues nuk e vëzhgojnë ose nuk duan të vëzhgojnë fenomenin befasues të zhvillimit ekonomik të jashtëzakonshëm që ka ndodhur bashkë me rritje të shpejtë të popullsisë. Menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, Hong Kongu ishte një rajon i varfër. Por midis viteve 1951 dhe 1987, popullsia e tij “u rrit me 2.78 herë” — duke arritur afërsisht 6 milionë banorë në një sipërfaqe prej vetëm 400 milje katrorë, pra me një dendësi prej 14,000 banorë për milje katrore. Që në vitin 1969, Hong Kongu ishte eksportuesi më i madh ndër vendet në zhvillim. Dhe nuk është shembulli i vetëm — edhe vende të tjera me ekonomi që janë rritur me shpejtësi tregojnë një lidhje pozitive midis rritjes ekonomike dhe asaj të popullsisë.

Shohim që popullsia po rritet më shpejt në vendet në zhvillim sesa në vendet perëndimore. Por, ndryshe nga perceptimi se vendet në zhvillim janë të destinuara për dështim ekonomik, Banka Botërore raporton se “nga viti 1966 deri më 1980, prodhimi kombëtar bruto real për frymë në vendet në zhvillim u rrit mesatarisht me 3.4 përqind — një ritëm më i lartë se ai i rritjes së popullsisë në shumë prej këtyre vendeve. Madje, rritja mesatare e prodhimit për frymë gjatë të njëjtës periudhë ishte 3.1 përqind.”

Raporti për Zhvillimin Njerëzor i OKB-së (1990) jep statistika të dobishme për 130 vende, nga Nigeri më i varfri, deri te Japonia më e pasura. Nga të gjitha këto vende, 23 kishin dendësi më të lartë popullsie sesa Pakistani, por shumica dërrmuese e tyre ishte më përpara në aspektin social dhe ekonomik. Vetëm disa vende si Burundi, India, Ruanda dhe Bangladeshi shfaqeshin më prapa se Pakistani në një ose dy tregues, kryesisht për arsye sociale e politike dhe jo për shkak të faktorëve demografikë.

Popullsia dhe mirëqenia

“Nëse rritja e jashtëzakonshme e popullsisë vazhdon, gjeneratat e ardhshme të fëmijëve nuk do të kenë ushqim të mjaftueshëm, strehim, kujdes mjekësor, arsim, burime natyrore dhe mundësi punësimi,” citon S.L. Richman nga deklarata për stabilizimin e popullsisë e vitit 1985, e nënshkruar nga më shumë se 40 udhëheqës botërorë.

Autorë të tjerë me mendime të ngjashme pesimiste, që kanë bërë thirrje për “ndryshime të mëdha shoqërore” dhe për masa të detyruara të kontrollit të popullsisë, shprehen edhe më ashpër. Ata sugjerojnë që, për të përmbysur “etjen e çmendur për konsum dhe shpërdorimin e pamend të shekullit XX”, duhet vepruar urgjentisht. Nëse jo, sipas tyre, stërnipërit e të rinjve të sotëm do të ndajnë planetin me një grup të rralluar speciesh të mbijetuara, të dominuara nga minjtë, buburrecat, barishtet e egra dhe mikrobet. Bota ku ata do të jetojnë do të jetë e mbushur me shkretëtira, male të gërryera, shkëmbinj koralorë të vdekur dhe oqeane të zbrazura, të trazuara nga ekstreme klimatike.

Biseda e sotme rreth mungesës së burimeve duket se mbështetet shumë në librin popullor Limits to Growth (Kufijtë e Rritjes), i cili bazohet në “aksiomën” e mungesës së rritjes teknologjike. Konferenca Botërore për Popullsinë në vitin 1974 (Bukuresht), e cilësuar nga Paul Gallagher si një nga “mashtrimet më të mëdha të promovuara ndonjëherë”, nuk pati përgjigje ndaj argumenteve të Helga Zepp (tani bashkëshortja e politikanit amerikan Lyndon LaRouche), kur ajo theksoi, si shembull vendimtar, se zbulimet në fushën e energjisë me fuziune mund të ndryshojnë tërësisht konceptin për burimet ekonomike duke siguruar energji elektrike të pakufishme nga bërthama.

Duke anashkaluar logjikën e shëndoshë, “ekspertët” kundër popullsisë u mblodhën sërish në Konferencën e vitit 1994 në Kajro, me një qëllim aspak të fshehur: vendosjen e objektivave të reduktimit të detyruar të popullsisë si kusht për ndihma dhe kredi për vendet në zhvillim. Nga ana tjetër, shumë vende përfituese pranojnë lehtësisht programet e kontrollit të lindjeve – si shpërndarja e mjeteve mbrojtëse dhe mjeteve të tjera të ngjashme – të mbështetura me fonde të konsiderueshme nga ndihmat ndërkombëtare.”

Por le ta lëmë mënjanë për një moment aspektin politik dhe moral të kësaj çështjeje, dhe ta shikojmë problemin demografik nga një këndvështrim ekonomik e shoqëror.

Qëllimi nuk është të ofrojmë të dhëna statistikore që tregojnë se përmirësimi ekonomik ul rritjen e popullsisë. Më shumë synojmë të shqyrtojmë disa tregues të zgjedhur në një perspektivë globale për të treguar se mirëqenia shoqërore dhe përparimi kombëtar nuk ndodhin në kushte të tkurrjes apo stagnimit të popullsisë.

Shumë njerëz që lexojnë ndonjë artikull në gazetë ndoshta kuptojnë pjesërisht disa zhvillime, por në përditshmërinë e tyre të ngarkuar nuk vënë re apo nuk vlerësojnë ndryshimet që ndodhin përreth tyre. Ndërsa i shohin shifrat e rritjes së popullsisë, shpesh nuk vërejnë shpikjet e reja në prodhim, të cilat tërheqin investime, krijojnë vende pune, pasuri, përmirësojnë infrastrukturën dhe cilësinë e jetës.

Të ashtuquajturit “optimistë të verbër” duhen dëgjuar, kur ofrojnë argumente të arsyeshme për të treguar se rritja e popullsisë mund të ketë ndikim pozitiv në cilësinë e jetës në dekadat dhe shekujt që vijnë. Sipas tyre, “çdo njeri i ri që vjen në botë, jo vetëm që konsumon pjesën e tij të burimeve, por sjell me vete mendje dhe forcë për të shpikur teknologji të reja, për të rritur prodhimin e ushqimit dhe për të zgjidhur problemet që prekin njerëzimin.”

Argumentet që vijojnë tregojnë se në planin universal, një kujdes hyjnor është gjithnjë i pranishëm dhe kjo nuk është një “ide e rrezikshme apo një iluzion vetëmashtues, siç mendojnë disa kritikë liberalë.”.

Sfida e dyfishtë

Kërcënimi i vazhdueshëm i varësisë nga importet ushqimore, i përmendur më sipër, është rezultat i një sfide të dyfishtë: e para lidhet drejtpërdrejt me faktorët demografikë, ndërsa e dyta ka të bëjë me pamjaftueshmërinë e prodhimit ushqimor, e cila rrjedh nga modelet e ndjekura në të kaluarën për rritjen bujqësore, siç përshkruhet më poshtë.

Faktorët demografikë

Një tipar i përbashkët i pothuajse të gjitha vendeve në zhvillim është papunësia dhe nënpunësimi në shkallë të gjerë, kequshqyerja e përhapur, uria dhe norma e lartë e vdekshmërisë së foshnjave. Kushtet e tilla padyshim që kanë ndikim të drejtpërdrejtë në ndotjen dhe degradimin e mjedisit, duke çuar në migrimin nga zona rurale në ato urbane dhe duke shkaktuar problem masiv të papunësisë, veçanërisht mes të rinjve të arsimuar në qendrat urbane. Të gjitha përpjekjet për të mbajtur mbingarkesën e punës bujqësore brenda sektorit të bujqësisë deri tani kanë dështuar. Nuk shihet asnjë përparim i dukshëm për të përmirësuar cilësinë e jetës mes grupeve me të ardhura më të ulëta, qoftë në zonat rurale apo urbane të vendeve në zhvillim.

Migrimi nga fshati në qytet

Sipas studimeve të kryera nga studiues të pavarur dhe agjenci ndërkombëtare, shqetësimi më i madh lidhet me përkeqësimin e situatës së punësimit, veçanërisht në ato vende në zhvillim me popullsi të madhe. Meqenëse shkaku themelor i varfërisë dhe papunësisë është migrimi nga fshati në qytet, politikat publike për zgjidhjen e çështjes së punësimit në pothuajse të gjitha këto vende kanë dështuar plotësisht. Situata aktuale, që ngjan me një krizë, kërkon një rishqyrtim tërësor të një sërë çështjesh politike që lidhen me mekanizimin e bujqësisë, rritjen e produktivitetit veçanërisht për fermerët e vegjel si dhe një politikë të përshtatshme për rritjen dhe zhvillimin urban, brenda një kuadri makroekonomik për zhvillim afatgjatë.

Decentralizimi i planifikimit dhe zbatimit të programeve ka qenë hallka më e dobët në planifikimin zhvillimor për krijimin e vendeve të punës, sidomos në ato vende në zhvillim. Krijimi i një strukture efektive të administrimit në nivel lokal konsiderohet si një parakusht thelbësor për ndryshime të pozitive dhe të qëndrueshme.

Mekanizimi i përshtatur në bujqësi

Mekanizimi i zgjedhur nënkupton atë që nuk ul kërkesën për fuqi punëtore për njësi tokë. Edhe pse ekzistojnë mendime të ndryshme se a ka zëvendësuar mekanizimi fuqinë punëtore duke marrë parasysh efektet e tij të drejtpërdrejta dhe të tërthorta, nuk mund të mohohet fakti se ai nuk ka arritur të sjellë përfitime të dukshme për fermerët e vegjël, sidomos në vende si Pakistani, ku shumica e tokave janë me madhesi të vogla. Ekspertët besojnë se, për të përfituar fermeret e vegjel, mekanizimi duhet të përfshijë përdorimin e mjeteve dhe veglave që përdoren me dorë dhe me kafshë së bashku me pajisjet e motorizuara. Këto të fundit duhet të përdoren për të kryer të gjitha ato operacione që nuk mund të bëhen me mjete të tjera dhe për të përmirësuar kohën e kryerjes së punëve bujqësore, për të reduktuar përpjekjen njerëzore sa më shumë që të jetë e mundur dhe kështu për të përmirësuar cilësinë e operacioneve. Mendohet se problemi nuk qëndron në vetë konceptin e mekanizimit, por në mënyrën si është planifikuar dhe zbatuar, e cila lë shumë për të dëshiruar. Prandaj, theksohet se është e nevojshme një përzgjedhje e kujdesshme dhe përdorim i drejtë i pajisjeve mekanike, që duhet të jetë në përputhje me kërkesat e ndryshme të operacioneve që duhet të kryhen në fermë.

Produktiviteti dhe zhvillimi rural — Faktorë të lidhur

Ekspertët tregojnë shumë faktorë që kanë qenë përgjegjës për mungesën e ushqimit në familjet me të ardhura më të ulëta në vendet në zhvillim. Disa nga pengesat kryesore janë: kurthi i produktivitetit të ulët të fermerëve të vegjël; struktura institucionale e pamjaftueshme në nivelin bazë; pamundësia e fermerëve të vegjël për të pasur akses në inputet bujqësore moderne dhe kredi bujqësore; dhe të tjera. Për të kapërcyer këto pengesa, është rekomanduar një “qasje e rradhës” për zhvillimin rural dhe revolucionarizimin e bujqësisë, së bashku me krijimin e organizatave të duhura dhe pjesëmarrjen e njerëzve në nivelin bazë. Të gjitha këto çështje të rëndësishme trajtohen në pjesën e mëvonshme të këtij artikulli që merret me çështjet kritike që përballen me zhvillimin e ardhshëm të Pakistanit.

Tre skenarë alternativë

Për të vlerësuar madhësinë e problemeve të zgjerimit të popullsisë dhe disponueshmërisë së ushqimit që përballen vendet në zhvillim, nën kujdesin e agjencive të OKB-së janë ndërtuar tre skenarë të ndryshëm. Rezultatet përmbledhëse të secilit mund të japin një ide të përgjithshme mbi sfondin global kundrejt të cilit mund të dizajnohet dhe zbatohet strategjia e ardhshme e vendeve me të ardhura më të ulëta. Tre skenarë të ndërtuar mbi bazën e tre grupimeve alternative të supozimeve themelore lidhur me ritmin e rritjes së popullsisë në përputhje me prodhimin e drithërave japin një renditje të përgjithshme të madhësisë së problemit.

Alternativa e Parë është rasti bazë që supozon vazhdimin më shumë a pak të tendencave të kaluara. Krahas rritjes mesatare vjetore të popullsisë pak nën një përqind për vendet e zhvilluara, supozohet një rritje prej 2.6 përqind për vendet në zhvilli, pa ndonjë ndryshim të madh në strategjinë për zhvillimin ushqimor dhe bujqësor. Alternativa e Dytë është një pikëpamje optimiste lidhur me suksesin e politikave të ndryshme për popullsinë dhe bujqësinë dhe zbatimin e tyre në vendet më pak të zhvilluara. Supozohet se arrihet një përparim i jashtëzakonshëm dhe një ndryshim i madh në strategji me implikime shumë të favorshme në prodhimin ushqimor dhe bujqësor. Ritmi i rritjes së popullsisë në vendet në zhvillim për këtë skenar supozohet të jetë më pak se 2 përqind në vit, duke sjellë një rritje totale prej 75 përqind në 30 vjet. Alternativa e Tretë konsiderohet më realiste në krahasim me dy të parat, pasi supozimi bazë për rritjen e popullsisë është 2.2 përqind në vit, që jep një rritje totale prej 92 përqind në 30 vjet. Me fjalë të tjera, popullsia totale në vendet me të ardhura të ulëta, e cila vlerësohej rreth 2.3 miliardë nga 5.8 miliardë të popullsisë totale botërore (rreth 40 përqind) rreth vitit 2000, do të arrijë mbi 3.6 miliardë (ose 45 përqind) nga një popullsi totale botërore pak mbi 8 miliardë deri në vitin 2025. Kjo përputhet edhe me projeksionet e popullsisë të përdorura në raporte të ndryshme të Bankës Botërore.

Nën secilin nga tre skenarët me supozimet alternative, një hendek ushqimor për botën në zhvillim që duhet të plotësohet me importe duket i pashmangshëm. Kjo do të thotë se sipas skenarit bazë, hendeku ushqimor, që aktualisht është rreth 50 milion ton, pritet të dyfishohet dhe të kalojë 300 milion ton deri në vitin 2025. Edhe me supozimin më optimist të Alternativës së Dytë, hendeku ushqimor pritet të jetë të paktën aq sa ishte në fillim të viteve ’70, pra rreth 40 milion ton. Sipas supozimit më realist të Alternativës së Tretë, hendeku ushqimor pritet të rritet me 50 përqind nga niveli ekzistues. Me fjalë të tjera, vendet në zhvillim duhet të sigurojnë importin e rreth 75 milion ton në vit për të garantuar një nivel minimal ushqimor për më të varfrit mes të varfërve.

Popullsia dhe çështjet ushqimore

Në prag të këtij shekulli, ndoshta kërcënimi më i madh që përballet ekonomia globale dhe vendimmarrësit e vendeve me të ardhura të ulëta është pamjaftueshmëria e prodhimit ushqimor dhe varësia e tyre në rritje të shpejtë nga importet e drithërave nga vendet e zhvilluara. Popullsia botërore pritet të tejkalojë ndjeshëm 6 miliardë deri në vitin 2000. Ironikisht, ndërsa më pak se një e treta e këtij totali jeton në botën e zhvilluar, rreth tre të katërtat e burimeve globale konsumohen aty. Afërsisht një e katërta e popullsisë botërore është përqendruar në rajonin e Azisë së Jugut që përbëhet nga shtatë vende (Pakistani, India, Bangladeshi, Sri Lanka, Nepali, Burma dhe Butani) që i përkasin grupit me të ardhura të ulëta. Përveç kësaj, rreth gjysma e më të varfërve në botë, të vlerësuar rreth 800 milionë, jetojnë në këtë rajon. Duke marrë parasysh buxhetet e ngarkuara dhe situatën e vështirë të bilancit të pagesave në këto vende, si dhe reduktimin e ndihmës së huaj, është jashtëzakonisht e rëndësishme të ristrukturohet prodhimi bujqësor për të arritur një balancë të përshtatshme midis popullsisë dhe produktivitetit.

Pasojat më serioze reflektohen në varësinë në rritje të vendeve në zhvillim nga importet e drithërave. Studime të kryera nga agjenci si FAO kanë treguar se pabarazia në prodhimin vendas dhe nevojat ushqimore në këto vende janë përkeqësuar shumë. Gjatë periudhës 1950 deri 1990, varësia e vendeve me të ardhura të ulëta nga importet e drithërave (përjashtuar Kinën) u rrit nga pak mbi 12 milionë tonë në më shumë se 100 milionë tonë. Kjo rritje më shumë se tetëfish në volumin e importeve ushqimore, pavarësisht faktit që si bota e zhvilluar ashtu edhe ajo në zhvillim rritën prodhimin ushqimor rreth 3 për qind në vit, çështja është më serioze për t’u shqetësuar. Disponueshmëria globale e ushqimit u rrit nga 2300 kalori për frymë në ditë në 2700 gjatë katër dekadave të fundit, por uria dhe kequshqyerja janë përkeqësuar.

Raporti i Zhvillimit të Bankës Botërore i vitit 1990, i dedikuar ekskluzivisht çështjeve të varfërisë, vlerësoi mbi një miliard si të varfër në botë dhe 600 milionë si shumë të varfër nga popullsia botërore prej 4.8 miliardësh në mesin e viteve 1980. Ky numër i jashtëzakonshëm i njerëzve të varfër që jetojnë [kryesisht] në Botën e Tretë po përpiqeshin të mbijetonin me një të ardhur mesatare mujore prej vetëm 30 dollarë. Detyra e madhe për t’u përballur me këtë barrë masive dhe të vazhdueshme të varfërisë paraqet padyshim sfidën më të madhe për vendim-marrësit, për të cilën pak zgjidhje praktike janë në shikim, nëse përvoja e kaluar është ndonjë udhëzues.

Në vitin 1948, Deklarata e të Drejtave të Njeriut e OKB-së njohu të drejtën e çdo njeriu për një standard të arsyeshëm minimal jetese duke përfshirë marrjen e ushqimit. Në vitin 1974, konferenca botërore për ushqimin riafirmoi të drejtën e pakohëzuar të çdo burri, gruaje dhe fëmije për t’u çliruar nga uria dhe kequshqyerja si një përgjegjësi kolektive e vendeve anëtare të Kombeve të Bashkuara. Çështjet kyçe që lindin nga marrëdhëniet ndërmjet prodhimit ushqimor dhe rritjes së popullsisë janë shqyrtuar dhe rishqyrtuar veçanërisht që nga Konventa e Konferencës Botërore për Popullsinë, e mbajtur në Bukuresht në gusht 1974, e ndjekur vetëm disa muaj më vonë nga Konferenca Botërore për Ushqimin në Romë në nëntor 1974. Si pasojë e rekomandimeve në këto konferenca, janë mbajtur disa seminare ndërkombëtare mbi këtë temë nën mbikëqyrjen e agjencive si FAO dhe UNFPA. Janë shkruar vëllime të tëra duke propozuar masa konkrete për zbatim nga vendet anëtare. Por qëllimi për të arritur një përmirësim të ndjeshëm në gjendjen e më të varfërve në botë mbetet po aq i paarritshëm sa më parë. Numri i më të varfërve ekstremë, i cili ishte rreth 600 milionë në vitin 1985, është rritur në 800 milionë në vitin 1995.

Arsyet pse fëmijët detyrohen të punojnë

Pse detyrohet një fëmijë të punojë? A është vallë varfëria i vetmi shkak që çon në këtë praktikë të përhapur në shumë vende të botës? Edhe pse disa nga arsyet janë përmendur tashmë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, në pjesët e mëparshme, këtu bëhet një përpjekje më e thelluar për t’i identifikuar dhe renditur këto faktorë sipas kategorive kryesore.

Puna e fëmijëve mund të ndodhë për një sërë arsyesh që shpesh lidhen me njëra-tjetrën dhe ndikojnë ndërsjelltas. Këto arsye përfshijnë:
(i) Papunësia, nënpunësimi dhe varfëria – Kur prindërit nuk kanë punë të qëndrueshme ose të ardhura të mjaftueshme për të mbajtur familjen, ata shpesh detyrohen t’u kërkojnë edhe fëmijëve të kontribuojnë financiarisht. Në situata të tilla, puna e fëmijës shihet si një mënyrë për të mbijetuar.
(ii) Institucionet arsimore dhe sistemi arsimor – Arsimi jo cilësor, i kushtueshëm, ose që nuk është i qasshëm për të gjithë, i shtyn fëmijët të braktisin shkollën. Kur arsimi nuk shihet si i dobishëm për të ardhmen, familjet mund të preferojnë që fëmijët të punojnë në vend që të mësojnë.
(iii) Qëndrimi indiferent i prindërve dhe i shoqërisë – Në disa komunitete, puna e fëmijëve pranohet si diçka normale. Prindërit mund të mos jenë të ndërgjegjshëm për dëmet që sjell puna e hershme dhe e rëndë për zhvillimin e fëmijës, ndërsa shoqëria mund të mos e dënojë këtë dukuri.
(iv) Mungesa e një mekanizmi formal të sigurisë sociale – Kur nuk ekziston një sistem që ndihmon familjet në nevojë, si për shembull ndihma ekonomike, sigurimet shoqërore apo programe sociale mbështetëse, familjet e varfra nuk kanë asnjë alternativë tjetër përveçse të përfshijnë fëmijët në punë.
(v) Shpenzimet e drejtuara në mënyrë të gabuar – Në disa raste, të ardhurat që kanë familjet nuk përdoren për nevojat bazë si ushqimi, arsimi apo kujdesi shëndetësor, por për gjëra dytësore ose të panevojshme. Kjo sjellje ndikon në mirëqenien e përgjithshme të familjes dhe mund të shtyjë fëmijët drejt punës për të plotësuar boshllëqet ekonomike.

Pra, puna e fëmijëve është një problem kompleks që nuk mund të shpjegohet vetëm me një faktor të vetëm si varfëria, por me një kombinim të kushteve ekonomike, sociale dhe institucionale.

Shqetësimet e ngritura rreth punës së fëmijëve

Situata e përshkruar më sipër ngre disa shqetësime të rëndësishme — si në nivel kombëtar ashtu edhe ndërkombëtar. Këto shqetësime lidhen me tre aspekte kryesore:

humanitare,
ekonomike dhe
politike, të cilat ndikojnë dhe kanë pasojë në të dyja nivelet, kombëtar dhe ndërkombëtar.

Dënimi i punës së fëmijëve për shkak të kushteve të mjerueshme dhe të rrezikshme të punës, si dhe mohimin e së drejtës për arsim dhe vetë fëmijërisë, bazohet kryesisht në shqetësimet humanitare, si në nivel kombëtar ashtu edhe ndërkombëtar. Ata që angazhohen në këtë çështje synojnë kryesisht të zgjidhin problemin duke u rikthyer fëmijëve fëmijërinë dhe duke mbështetur mekanizmat ndihmues për ta.

Bazat ekonomike të shqetësimeve kanë dy dimensione dhe shihen ndryshe në vendet në zhvillim dhe në botën industriale. Disa e konsiderojnë punën e fëmijëve në vendet në zhvillim si një fenomen që vazhdon dhe thellon varfërinë. Puna e fëmijëve jo vetëm që zvogëlon mundësitë e punës për të rriturit, por edhe ul nivelin e përgjithshëm të pagave. Po ashtu, ata argumentojnë për përdorimin jo optimal të inputeve, sepse sipas tyre efikasiteti dhe produktiviteti nuk mund të arrihen dhe mbahen me përdorimin e punës së fëmijëve, prandaj ky fenomen ka kosto ekonomike. Shqetësimet ekonomike të ngritura në vendet industriale importuese rrjedhin nga keqkuptimi i tyre se mallrat e prodhuara nga puna e fëmijëve dhe paga më të ulëta hyjnë në tregjet e tyre me çmime shumë më të ulëta se produktet lokale. Kështu, prodhimi i tyre nuk mbetet më një entitet i qëndrueshëm, prandaj ndikon në prodhimin dhe tregun e punës të tyre. Megjithatë, rrallë kuptohet se një numër i madh i eksporteve nga vendet në zhvillim mund të bëhet fillimisht për arsye se prodhimi në këto vende konsiderohej me fitime ekonomike më të ulëta dhe rreziqe shëndetësore. Po ashtu, argumenti se avantazhi konkurrues i vendeve në zhvillim vjen nga përdorimi masiv i punës së fëmijëve nuk qëndron mirë. Tregu i eksporteve për artikuj tradicionalë është shumë konkurrues dhe shumica e vendeve në zhvillim, për të ruajtur një pjesë të madhe të tregut, gjithmonë synojnë prodhime me cilësi të lartë, që sigurisht nuk arrihet me punën e fëmijëve. Për të qenë konkurrues duhet të përdorësh fuqi punëtore të kualifikuar.

Shqetësimi i tyre gjithashtu anashkalon faktin se rritja e papunësisë në vendet e industrializuara nuk lidhet vetëm me ndryshimet e mëdha strukturore që po ndodhin atje, por edhe me largimin e kapitalit drejt vendeve të tjera më tërheqëse, veçanërisht atyre ku puna nuk përbën një faktor të shtrenjtë prodhimi. Prandaj, përpjekjet për të vendosur barriera ndaj importeve nga këto vende janë në një farë mase të paqëndrueshme.

Shqetësimet me prapavijë politike janë ndër më të dënueshmet. Shpeshherë paraqiten fotografi të fëmijëve të mitur me tulla në duar apo të lidhur me zinxhirë duke punuar, të cilat jo vetëm që shfaqen gjerësisht, por edhe pranohen si të vërteta. Shifra shumë të ekzagjeruara mbi punën e fëmijëve krijohen dhe shpërndahen në mënyrë të gjërë. Merrni për shembull rastin e Pakistanit: raportohet se ka 19 milionë fëmijë që punojnë ose 20 milionë punëtorë të lidhur me detyrim, nga të cilët 8 milionë janë fëmijë dhe kjo nga një forcë pune prej gjithsej 32 milionësh! Këto të dhëna jo vetëm që pranohen lehtësisht, por edhe përhapen gjerësisht në mediat elektronike dhe të shkruara, brenda dhe jashtë vendit. Këto përpjekje tregojnë qartë se motivet që fshihen pas tyre nuk kanë lidhje të sinqertë me një zgjidhje të drejtë dhe efektive të problemit.

Njoftim për tatimpagues – Mbajtja e tatimit në burim është detyrim ligjor

Administrata Tatimore e Kosovës ua rikujton të gjithë personave fizikë afaristë dhe personave juridikë, se janë të detyruar të mbajnë tatimin në burim për pagesat që i bëjnë për: paga dhe pensione, interes, të drejta pronësore, qira, kategori të veçanta dhe për pagesa të caktuara për jo rezidentë, ashtu siç është përcaktuar në legjislacionin tatimor.

Aktivitetet e ATK-së, në vazhdimësi, do të përqendrohen pikërisht te personat, të cilët nuk janë duke përmbushur këtë detyrim ligjor.

Për personat fizikë afaristë dhe personat juridikë, të cilët nuk mbajnë tatimin në burim, do të aplikohen ndëshkime administrative, ashtu siç janë përcaktuar me legjislacionin tatimor.

Andaj, ATK-ja u bënë thirrje të gjithë personave që të mbajnë tatimin në burim për pagesat që i bëjnë apo të korrigjojnë sa më parë deklaratat e tyre dhe të përmbushin të gjitha detyrimet tatimore të parapara me legjislacionin tatimor.

Me kryerjen e detyrimeve tatimore, kontribuoni direkt në financimin e programeve qeveritare siç janë: ofrimi i shërbimeve publike, arsimim me standarde të larta, mirëqenie shëndetësore dhe sociale, mbrojtje ligjore dhe siguri, si dhe infrastrukturë të përgjithshme për një mirëqenie më të mirë ekonomike dhe shoqërore.ATK

Pagesa e tatimit, siguron qëndrueshmëri të ekonomisë në vend!

KOMUNIKATË PËR MEDIA – 460.4 milionë euro të hyra tatimore në pesë muajt e parë të vitit 2025

Administrata Tatimore e Kosovës njofton opinionin publik se gjatë pesë muajve të parë të vitit 2025 janë mbledhur gjithsej 460.4 milionë euro të hyrat tatimore, duke shënuar një rritje prej 10.6% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Ky rezultat dëshmon përkushtimin tonë të vazhdueshëm ndaj forcimit të sistemit tatimor, rritjes së formalizimit të ekonomisë, si dhe rritjes së transparencës dhe profesionalizmit institucional.

ATK mbetet e përkushtuar në forcimin e integritetit dhe transparencës, duke ofruar mbështetje profesionale të rregullt dhe të qasshme për të gjithë tatimpaguesit. Zbatimi i ligjit në mënyrë të barabartë dhe monitorimi i përhershëm i zbatimit të obligimeve tatimore janë thelbësore në rrugëtimin tonë drejt një administrate më të fuqishme dhe më të besueshme.

Gjithashtu, falënderojmë tatimpaguesit që përmbushin detyrimet e tyre me korrektësi, duke kontribuar drejtpërdrejt në zhvillimin ekonomik dhe mirëqenien e përgjithshme të vendit tonë.

ATK do të vazhdojë me përkushtim të plotë misionin e saj, duke punuar në partneritet të ngushtë me qytetarët dhe institucionet për të ndërtuar një sistem tatimor të drejtë, efikas dhe të qëndrueshëm.ATK

Kostoja që paguajn fëmijët që punojn

Përveç humbjes së mundësisë për të marrë një arsim cilësor, për të shijuar fëmijërinë e tyre dhe për të fituar një pagë të drejtë, fëmijët që punojnë përballen me pasoja shumë më të rënda dhe shqetësuese për shëndetin e tyre. Një nga këto pasoja janë rreziqet fizike të cilat janë të lidhura ngushtë me natyrën dhe kushtet e punës së tyre. Për shembull, fëmijët që punojnë në punë të tilla si qilimthurje, qëndisje dhe ngritje peshe të rënda janë të ekspozuar ndaj dëmtimeve të ndryshme në kocka, deformimeve të trupit dhe problemeve të tjera që mund të jenë të përhershme. Në mënyrë specifike, vajzat që punojnë në qëndisje shpesh vuajnë nga dëmtimi i syve brenda vetëm 5 deri në 8 vjet pune, për shkak të dritës së keqe dhe pozicionit të pandryshueshëm të punës.

Gjithashtu, shumë fëmijë që punojnë janë anemikë, të lodhur dhe vuajnë nga mungesa e gjumit të nevojshëm, gjë që i bën ata shumë më të ndjeshëm ndaj sëmundjeve infektive. Kjo përfshin edhe sëmundje të rënda si tuberkulozi. Statistikat tregojnë se në Pakistan, gjysma e 50,000 fëmijëve që punojnë në industrinë e qilimave nuk arrijnë kurrë moshën 12 vjeç, për shkak të kushteve të vështira dhe mungesës së kujdesit shëndetësor.

Një tjetër aspekt i rëndësishëm i kostos së punës së fëmijëve lidhet me rrezikun e aksidenteve dhe sëmundjeve infektive. Për shembull, shumë fëmijë që punojnë si konduktorë në transportin publik në vende si Pakistani janë të rrezikuar nga aksidente të ndryshme për shkak të moshës së tyre, mungesës së përvojës dhe kushteve të punës. Po ashtu, fëmijët që punojnë në mjedise të pasigurta si në kamionë pastrues apo në restorante pranë rrugëve dhe ndalesave të autobusëve janë më të ekspozuar ndaj sëmundjeve infektive, përfshirë edhe HIV-in.

Në këtë mënyrë, kostoja e punës së fëmijëve nuk është vetëm ekonomike apo sociale, por edhe shëndetësore dhe psikologjike, duke ndikuar thellësisht në jetën dhe të ardhmen e tyre.

Të ardhurat nga puna e fëmijëve

Fëmijët që punojnë, pavarësisht nga orët e gjata të punës dhe shpesh në kushte të vështira e të rrezikshme, marrin të ardhura shumë të ulëta, në disa raste qesharake, që nuk përmbushin as nevojat më bazë për jetesë. Këto të ardhura janë zakonisht shumë më të ulëta se paga minimale e përcaktuar me ligj në vendet përkatëse. Shfrytëzimi ekonomik është një aspekt kryesor i problemit të punës së fëmijëve, ku përfitimi i punëdhënësve vjen drejtpërdrejt nga pagesa të padrejta e jo dinjitoze për punën që kryejnë fëmijët.

Për shembull, në Brazil, një fëmijë punëtor merr vetëm një të tretën e pagës minimale, ndonëse ai mund të kryejë të njëjtën punë dhe për të njëjtën kohë si një i rritur. Në Nepal, situata është edhe më e rëndë fëmijët paguhen rreth një dollar në ditë, dhe në disa raste madje edhe më pak. Kjo shumë e vogël nuk mjafton as për të blerë një vakt ushqimi të shëndetshëm apo për të mbuluar nevojat bazë si rrobat apo transporti.

Në Indonezi, fëmijët që punojnë në fabrikat e llambave elektrike, ndonëse punojnë 8 orë në ditë, marrin vetëm 3 dollarë në javë, që është një pagesë jashtëzakonisht e ulët për përpjekjen e tyre të përditshme. Një pagesë e ngjashme 3 dollarë në javë raportohet edhe në Zimbabve, ku fëmijët punojnë 10 orë në ditë për pesë ditë në javë. Këto të dhëna tregojnë një shfrytëzim të qartë dhe të thellë të fëmijëve në punë që kërkojnë mund fizik dhe kohë të gjatë, pa shpërblim të drejtë apo mbrojtje sociale.

Një shembull tjetër domethënës është industria e shkrepëseve dhe fishekzjarreve në Siwaski, Indi, ku 15 për qind e punonjësve janë fëmijë. Në këtë industri, fëmijët angazhohen në procese të rrezikshme për shëndetin dhe jetën, por paguhen shumë pak në krahasim me të rriturit. Llogaritjet tregojnë se nëse këta fëmijë do të zëvendësoheshin me të rritur, kostot e prodhimit do të rriteshin me rreth 32 milionë rupi indiane. Ky fakt tregon qartë pse shumë punëdhënës preferojnë të punësojnë fëmijë jo për shkak të aftësive të tyre, por për shkak të kostos së ulët dhe mungesës së mbrojtjes ligjore.

Madje, disa punëdhënës në këtë sektor kanë kërcënuar se do të kalojnë në sistemin e nënkontraktimit, nëse bëhen përpjekje për të ndaluar përdorimin e fëmijëve në punë. Kjo tregon jo vetëm rezistencën e industrisë ndaj ndryshimeve që favorizojnë të drejtat e fëmijëve, por edhe sfidat e mëdha që hasen në zbatimin e politikave që synojnë eliminimin e punës së fëmijëve.

123...714 Faqja 2 nga 714

Ekonomia Islame