Ibn ‘Abbas raporton se i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) tha: “Myslimanët ndajnë në mënyrë të barabartë tri gjëra: ujin, kullotën dhe zjarrin. Të kërkosh çmim për to është e paligjshme.” Duke shpjeguar ujin, Ebu Seid tha: “Kjo i referohet ujit që rrjedh.”
Burimi: Economic Teachings of Prophet Muhammad (peace be upon him): A Select Anthology of Hadith Literature on Economics, Muhammad Akram Khan.
Kërkesa e presidentit të zgjedhur të SHBA-së, Donald Trump, që anëtarët e NATO-s të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes nga objektivi minimal prej 2 për qind në 5 për qind të prodhimit bruto të brendshëm (PBB) ka nxitur debat në Gjermani, transmeton Anadolu.
Siç raportojnë mediat lokale, Gjermania e konsideron kërkesën prej 5 për qind tepër të lartë.
Marie-Agnes Strack-Zimmermann, ish-kryetare e komitetit të mbrojtjes të Partisë Demokratike të Lirë (FDP), tha se Trump nuk duhet të “përbëjë një numër të ardhur nga askund”, duke theksuar se “nuk jemi në një pazar këtu”.
Friedrich Merz, kreu i Unionit Kristian Demokrat (CDU), partia kryesore opozitare, tha se një objektiv specifik është i “parëndësishëm”, duke sugjeruar se vendi duhet “të bëjë atë që është e nevojshme për të mbrojtur veten”.
Marcus Faber, kryetar i komitetit të mbrojtjes së FDP-së, tha se një objektiv prej 3 për qind duket më realist, në vend të 5 për qind, megjithëse 32 vendet anëtare të NATO-s duhet të bien dakord.
Sahra Wagenknecht, udhëheqësja e Aleancës Sahra Wagenknecht (BSW), kërkoi një ndryshim në politikën e jashtme ndaj SHBA-së, duke i dhënë fund varësisë nga SHBA-ja dhe duke i dhënë përparësi pavarësisë së Gjermanisë në vend të bindjes, duke bërë përparim të rëndësishëm në marrëdhëniet me Francën.
Përpara deklaratave të Trumpit, kancelari Olaf Scholz ka refuzuar rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes me pothuajse dyfish, një propozim i bërë nga zv.kancelari Robert Habeck, një kandidat në zgjedhjet federale që do të mbahen më 23 shkurt.
Scholz e quajti rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes një ide “gjysmë të pjekur”.
“Kush do ta paguajë faturën? Qytetarët”, tha Scholz për botimin me bazë në Hamburg.
/AA/
Pyetje: ”A është e lejueshme shitja e qenve për roje, të racave të ndryshme?”
Përgjigje: ”Nuk lejohet për të shitur qentë dhe nuk lejohet përdorimi i parave që ju i keni fituar nga shitja e tyre. Nuk ka rëndësi nëse është qen roje, qen gjahu apo për qëllime tjera. Ebu Mes’ud Ukbe bin Amr (radija Allahu anhu) ka thënë:
“I Dërguari i Allahut (sal Allahu alejhi ue selem) ka ndaluar shitjen e qenve, të fituarit e parave me anë të prostitutave ose të fituarit e parave përmes fallit.”[Buhariu dhe Muslimi].”
Burimi: “Komisioni i Përhershëm për Kërkime dhe Fetva”, ( 13/36-37)
Marrëdhëniet e pronës përcaktojnë, në masë të madhe, konturet e një sistemi ekonomik. Dy sistemet dominuese të epokës së sotme ndryshojnë kryesisht nga shkalla e lirisë së individit për të zotëruar pronë private. Islami ofron një pikëpamje të tretë: Gjithçka në këtë univers i përket Zotit të Gjithëfuqishëm. Ai është Pronari i vërtetë i gjithçkaje dhe ka të drejtën të përcaktojë mënyrën e shfrytëzimit të të gjitha formave të pronës. Njeriu është mëkëmbës (halif) i Tij, i cili është ngarkuar me disa përgjegjësi. Për të përmbushur këto përgjegjësi, atij i janë dhënë mundësitë e nevojshme. Këto mundësi janë vetëm një amanet tek ai dhe duhet të përdoren vetëm për qëllimin për të cilin janë dhënë. Ky qëllim është përcaktuar në detaje të hollësishme në Sheriatin e shpallur Profetit të Shenjtë (paqja qoftë mbi të).
Kështu, nën sovranitetin e Allahut, njeriut i është dhënë e drejta për të zotëruar pronë. Megjithëse njeriu nuk është pronari përfundimtar, mënyra e shfrytëzimit të saj është përcaktuar nga Pronari i vërtetë (d.m.th. Zoti i Gjithëfuqishëm). Në përfundim të jetës tokësore, secili do të japë llogari për burimet që i janë dhënë gjatë kësaj jete dhe që i janë vënë në dispozicion si mëkëmbës i Allahut. Njeriu mund t’i rezistojë provës së llogaridhënies vetëm nëse ka një farë lirie për të përdorur këto burime; prandaj, edhe pse mënyra e nevojshme e shfrytëzimit të këtyre burimeve është përcaktuar nga Sheriati, njeriut i është dhënë liria të veprojë ndryshe, nëse zgjedh, duke rrezikuar ndëshkimin e rëndë në Ditën e Gjykimit. Për të siguruar këtë liri të pandërprerë, Sheriati ka njohur të drejtën për të zotëruar pronë si legjitime dhe autentike, por kjo e drejtë është konceptuar brenda kuadrit të sovranitetit të Zotit.
Profeti i Shenjtë (paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) ka shpallur shenjtërinë e pronës private, por kjo shenjtëri qëndron në pozicionin e njeriut si mëkëmbës i Allahut.
Islami gjithashtu ka njohur të drejtën e pronësisë së përbashkët për disa gjëra si uji, bari dhe zjarri. Këto janë për të mirën e përbashkët dhe nuk mund të jenë pronë e askujt, përfshirë shtetin. Në vend të kësaj, secili ka të drejtë në mënyrë të barabartë të përfitojë prej tyre.
Në kontekstin e sotëm, mund të nxirret përfundimi se burimet që mund të kërkohen nga publiku i gjerë nuk duhet të zotërohen privatisht, për të lehtësuar vështirësitë e njerëzve. Kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht që këto burime të jenë pronë e shtetit. Në vend të kësaj, pronësia në këtë rast i përket gjithë Ummetit, ndërsa shteti mund t’i menaxhojë ato në emër të tij, si kujdestar dhe i përgjegjshëm ndaj tyre.
1) Ebu Hurejra ka transmetuar: Një person shkoi te Profeti (paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) dhe tha: “O i Dërguar i Allahut, çfarë mendon nëse një njeri vjen për të më marrë pronën?” Ai tha: “Mos ia dorëzo pronën tënde.” Ai tha: “Po nëse ai lufton me mua?” Ai tha: “Atëherë lufto me të.” Ai pyeti: “Po nëse më vret?” Ai tha: “Ti do të jesh dëshmor.” Ai pyeti përsëri: “Po nëse unë e vras atë?” Ai tha: “Ai do të jetë në Zjarr.”
2) Xhafer b. Muhammad transmetoi nga babai i tij. I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) vazhdoi derisa arriti në ‘Arafa, ku gjeti që tenda e tij ishte ngritur në Namira. Aty qëndroi derisa dielli kaloi zenitin; ai urdhëroi që deveja e tij al-Kasva të sillet dhe të shalohet për të. Pastaj zbriti në fund të luginës dhe iu drejtua njerëzve duke thënë: “Me të vërtetë, gjaku juaj, pasuria juaj janë po aq të shenjta dhe të paprekshme sa është shenjtëria e kësaj dite tuajën, në këtë muaj tuajin dhe në këtë qytet tuajin. Kujdes! Çdo gjë që lidhet me Ditët e Injorancës është shkelur dhe plotësisht e shfuqizuar. Gjithashtu janë shfuqizuar gjakmarrjet e Ditëve të Injorancës. Rasti i parë i gjakmarrjes që unë shfuqizoj është ai i djalit të Rabi‘a b. el-Harith, i cili u rrit në fisin Sa‘d dhe u vra nga Hudhail. Po ashtu, kamata e periudhës paraislame është shfuqizuar, dhe e para kamatë që shfuqizoj është ajo e ‘Abbas b. ‘Abd el-Muttalib, sepse ajo është tërësisht e shfuqizuar. Kini frikë Allahun për gratë! Me të vërtetë, ju i keni marrë ato nën besën e Allahut dhe marrëdhëniet me to janë bërë të lejuara për ju me Fjalët e Allahut. Edhe ju keni të drejta ndaj tyre, që të mos lejojnë askënd të shtrihet në shtratin tuaj që ju nuk e pëlqeni. Por nëse ato e bëjnë këtë, mund t’i qortoni, por jo rëndë. Të drejtat e tyre ndaj jush janë që ju t’i siguroni ushqim dhe veshje në mënyrë të përshtatshme. Kam lënë ndër ju Librin e Allahut, dhe nëse mbaheni fort pas tij, nuk do të humbni kurrë. Dhe do të pyeteni për mua (Ditën e Ringjalljes), (tani më thoni) çfarë do të thoni?” Ata thanë: “Do të dëshmojmë se e ke përcjellë Mesazhin, e ke kryer misionin e profetësisë dhe ke dhënë këshilla të mençura (të sinqerta).” Ai (transmetuesi) tha: “Atëherë i Dërguari i Shenjtë ngriti gishtin tregues drejt qiellit dhe duke e drejtuar atë nga njerëzit, tha: ‘O Allah, dëshmo! O Allah, dëshmo!’, duke e përsëritur tri herë….”
3) Ebu Bekr transmetoi se (në Fjalimin e Lamtumirës) i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) tha: “Koha ka plotësuar një cikël dhe është kthyer në gjendjen e ditës kur Allahu krijoi qiejt dhe tokën. Viti përbëhet nga dymbëdhjetë muaj, prej të cilëve katër janë të shenjtë; tre prej tyre janë rresht: Dhu’l-Qa‘da, Dhu’l-Hijja dhe Muharrem, si dhe Rexhebi, muaji i Mudarit, që është mes Xhumada dhe Shabanit.” Pastaj tha: “Cili muaj është ky?” Ne thamë: “Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri.” Ai (transmetuesi) tha: “I Dërguari (i Allahut) qëndroi në heshtje për një kohë derisa menduam se do t’i jepte një emër tjetër. Tha: “A nuk është ky Dhu’l-Hijja?” Ne thamë: “Po.” Ai tha: “Cili qytet është ky?” Ne thamë: “Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri.” Ai qëndroi në heshtje derisa menduam se do t’i jepte një emër tjetër. Tha: “A nuk është ky Balda (qyteti i Mekës)?” Ne thamë: “Po.” Ai tha: “Çfarë dite është kjo?” Ne thamë: “Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri.” Ai qëndroi në heshtje derisa menduam se do t’i jepte një emër tjetër. Tha: “A nuk është kjo Dita e Flijimit?” Ne thamë: “Po.” Pastaj tha: “Gjaku juaj, pasuria juaj (Muhammedi, një nga transmetuesit, tha: “Mendoj se tha edhe nderi juaj”) janë të shenjta për ju sikurse është shenjtëria e kësaj dite tuajën, në këtë qytet tuajin dhe në këtë muaj tuajin. Së shpejti do të takoni Zotin tuaj dhe Ai do t’ju pyesë për veprat tuaja. Prandaj mos u bëni pas meje jobesimtarë (ose të devijuar), disa prej jush duke prerë qafat e të tjerëve. Kujdes! Ai që është i pranishëm le t’ia përcjellë këtë atij që është i munguar, sepse shumë nga ata që marrin një mesazh kanë kujtesë më të fortë se ata që e dëgjojnë.” Ai përsëri tha: “Kujdes! A nuk jua kam përcjellë?” Ky hadith është transmetuar edhe në një zinxhir tjetër, por me disa ndryshime të vogla të fjalëve.
4) Rafi‘ ibn Hadixh raporton se i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) tha: “Ai që kultivon në tokën e dikujt tjetër pa lejen e tij, nuk ka të drejtë mbi të korrat përveç sa për shpenzimet që ka bërë.”
5) Ky hadith është transmetuar përmes pesë zinxhirëve të ndryshëm transmetuesish dhe të gjithë janë bazuar në autoritetin e Mustaurid, vëllai i Bani Fihr, ku i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) tha: “Pasha Allahun, kjo botë është kaq e pavlerë në krahasim me botën tjetër, aq sa sikur ndonjëri prej jush do ta fuste gishtin e tij – (dhe ndërsa e thoshte këtë, JahJa tregonte me gishtin tregues) – në oqean dhe më pas të shikonte se çfarë do të ngjitej mbi të.” Ky hadith është transmetuar edhe përmes një zinxhiri tjetër transmetuesish, me një ndryshim të vogël në fjalët e përdorura.
6) Xhabir ibn ‘Abdullah raporton se i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) kaloi përmes një pazari duke ardhur nga ana e ‘Aliya-s dhe njerëzit ishin në të dy anët e tij. Atje ai gjeti një qengj të ngordhur me veshë shumë të shkurtër. E kapi veshin dhe tha: “Kush prej jush do ta donte këtë për një dirhem?” Ata thanë: “Ne nuk e duam as për më pak se kaq, sepse nuk ka asnjë përdorim për ne.” Ai tha: “A dëshironi ta merrni (falas)?” Ata thanë: “Pasha Allahun, edhe po të ishte i gjallë, nuk do ta dëshironim, pasi ka një defekt, sepse veshi i tij është shumë i shkurtër; tani që është i ngordhur, nuk ka asnjë vlerë.” Atëherë, i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) tha: “Pasha Allahun, kjo botë është më e pavlerë në sytë e Allahut, sesa që është (ky qengj i ngordhur) në sytë tuaj.”
7) ‘Abdullah raporton: I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) fjeti mbi një hasër dhe kur u zgjua, mbi anën e tij ishin të dukshme shenjat e hasrës. Ne i thamë: “I Dërguar i Allahut, sikur të të përgatisnim një dyshek!” Ai (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) tha: “Çfarë kam unë lidhje me (kënaqësitë e) kësaj bote? Qëndrimi im në këtë botë është si ai i një udhëtari që ndalon për t’u çlodhur nën hijen e një peme (për një çast) dhe më pas vazhdon udhëtimin dhe e lë atë.” Në këtë kontekst, një traditë transmetohet në autoritetin e Ibn Umerit dhe Ibn Abbasit. Ky është hadithi sahih.
8) Ebu Hurejra raporton se i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të) tha: “Pasuria nuk qëndron në bollëk (gjëra materiale), por pasuria është ajo e shpirtit (zemrës, vetes).”
Source: Economic Teachings of Prophet Muhammad (peace be upon him): A Select Anthology of Hadith Literature on Economics, Muhammad Akram Khan. Republished with permission.
Një opsion është një kontratë që i jep blerësit të drejtën, por jo detyrimin, për të blerë ose shitur një sasi të caktuar të një aseti për një çmim të caktuar në një datë të ardhshme. Në këmbim të kësaj të drejte, blerësi paguan një çmim, të njohur si premium, te shitësi. Ekzistojnë dy lloje bazë të opsioneve: opsioni i thirrjes (call option) dhe opsioni i shitjes (put option). Opsioni i thirrjes i jep blerësit të drejtën për të blerë asetin deri në një datë të caktuar për një çmim specifik. Opsioni i shitjes i jep blerësit të drejtën për të shitur asetin deri në një datë të ardhshme për një çmim specifik.
Për shembull, nëse A beson se vlera e aksioneve të kompanisë X do të rritet, A mund të paguajë çmimin e plotë dhe të blejë aksionet ose të paguajë një pjesë të çmimit (d.m.th. premiumin) dhe të blejë opsione të thirrjes. Nëse çmimi rritet, A mund të përfitojë në të dyja rastet. Nëse çmimi i aksioneve bie, A mund të lejojë që opsionet të skadojnë. Kështu, A nuk përballon humbje më të madhe sesa premiumi. Ky është një shembull i opsionit të thirrjes (e drejta për të blerë).
Për një shembull të opsionit të shitjes, imagjinoni që B shqetësohet se vlera e aksioneve të saj do të bjerë. Ajo mund të shesë aksionet ose të blejë opsione të shitjes. Nëse çmimi bie, ajo mund t’i shesë aksionet për çmimin e caktuar; kostoja e saj e vetme është premiumi. Nëse çmimi rritet, ajo mund të lejojë që opsionet të skadojnë.
Këto janë shembuj të opsioneve të thjeshta. Për të mbrojtur rreziqet e tyre, bizneset shpesh kombinojnë opsione të thirrjes dhe opsione të shitjes. Opsionet e kombinuara përdoren zakonisht për t’u mbrojtur kundër luhatjeve të monedhës. Ato përdoren gjithashtu për t’u mbrojtur kundër luhatjeve të çmimeve të mallrave. Premiumet në opsionet e kombinuara mund të rregullohen në një mënyrë që të anulohen me njëra-tjetrën. Për shembull, nëse C shqetësohet se luhatja në vlerën e USSD mund të ndikojë në aftësinë e saj për të përmbushur një kontratë, C mund të mbrojë rrezikun e saj duke blerë një opsion të kombinuar—në thelb, ajo do të blejë si opsione të shitjes, ashtu edhe të thirrjes. Nëse vlera e USSD rritet, fitimi që ajo bën nga opsionet e shitjes—duke qenë në gjendje të blejë për më pak se çmimi i tregut—do të kompensojë humbjen nga opsionet e thirrjes dhe anasjelltas.
Opsionet e përshkruara më lart quhen “opsione të pavarura”, që do të thotë se ato blihen dhe shiten veçmas. Opsionet e pavarura shiten rregullisht në tregjet e letrave me vlerë. Ekziston një lloj tjetër opsionesh të quajtur “opsione të integruara”. Këto opsione nuk shiten veçmas, por janë të integruara në një produkt tjetër. Një shembull i opsionit të integruar është opsioni i anulimit. Disa produkte kanë një veçori të integruar të anulimit që i mundëson një pale (blerësit ose shitësit) të anulojë transaksionin pa ndonjë detyrim të mëtejshëm. Kostoja e premiumit në këtë lloj transaksioni nuk paguhet veçmas, por është pjesë e çmimit të produktit.
Përfitimet e Opsioneve
Opsionet, si derivatet e tjera, mund të përdoren për menaxhimin e rrezikut dhe qëllime mbrojtjeje. Ato gjithashtu mund të përdoren për arbitrazh dhe/ose spekulim.
Si një instrument mbrojtës, opsionet u ofrojnë mbajtësve të tyre mbrojtje kundër lëvizjeve të pafavorshme në çmim për një kosto të ulët, siç ishte rasti në shembujt e diskutuar më lart. Opsionet përdoren gjithashtu si një mjet për arbitrazh. Arbitrazhi është një proces i shfrytëzimit të diferencës së çmimit midis tregjeve. Një përdorim tjetër i opsioneve është spekulimi mbi drejtimin e tregut. Opsionet përdoren zakonisht si mjete spekulative. Spekulimi është praktika e ekspozimit ndaj rrezikut duke shpresuar për të përfituar nga kjo.
Opsionet përdoren gjerësisht në tregjet financiare tradicionale për të tria qëllimet.
Lejueshmëria e Opsioneve Konvencionale sipas Ligjit Islam
Lejueshmëria e opsioneve konvencionale sipas Shariatit është subjekt i mospajtimeve. Shumica e juristëve myslimanë i kanë konsideruar opsionet konvencionale si të palejuara. Akademia Islame e Fikhut e Organizatës së Bashkëpunimit Islamik (IFA-OIC), një institucion i njohur islam, ka deklaruar: “Meqë subjekti i kontratave [opsionale] nuk është as shumë monetare, as një shërbim, dhe as një e drejtë financiare që mund të hiqet dorë, atëherë kontrata nuk është e lejueshme sipas Shariatit”. [1] Mendimi i shumicës mbështetet në tre arsye kryesore: 1) Natyrës dhe përdorimit të opsioneve që përfshijnë majsir (lojëra fati); 2) Përdorimit të opsioneve për spekulime të tepruara; 3) Pagesës së premiumit që konsiderohet e palejueshme.
Nga ana tjetër, ekziston një pakicë me ndikim që i konsideron opsionet si të lejueshme. Bordet Shariatike (SB) të përfshira në institucionet financiare islame (IFI) shpesh kanë miratuar opinionet e pakicës dhe kanë zhvilluar opsione të përputhshme me Shariatin si alternativa ndaj opsioneve konvencionale.
Mejsir
Në kaptinat e Kuranit 5:90-91 dhe 2:219 ndalohet mejsir. Juristët myslimanë e kanë interpretuar mejsir-in si çdo formë loje fati dhe bixhozi. Hassan dhe të tjerë e kanë përkufizuar mejsir-in si: “Një lojë fati ose bixhoz që përfshin fitimin e pasurisë përmes rastësisë ose spekulimeve pa ndonjë lloj konsiderate apo kompensimi për këtë pasuri”. [2] Obaidullah [3], De Lorenzo [4] dhe El-Gamal [5] kanë argumentuar se opsionet janë një lloj mejsir-i sepse transaksioni ka natyrë loje zero-sum (Në një lojë me shumë zero, fitimi i një personi është i barabartë me humbjen e një personi tjetër.). Në opsione, blerësit dhe shitësit kanë pritshmëri diametralisht të kundërta. Fitimi i njërës palë vjen si pasojë e humbjes së palës tjetër. Për këtë arsye, ata argumentojnë se ky është një shembull i mejsir-it.
Gharar
Ndalimi i transaksioneve spekulative që përfshijnë rrezik të tepruar dhe pasiguri, i njohur si gharar, rrjedh nga Suneti duke përdorur arsyetim induktiv. Shembuj klasikë të kontratave të ndaluara për shkak të gharar-it janë: blerja e kafshëve të palindura në barkun e nënës së tyre, qumësht pa matje, zogj në qiell, peshq në det, një kafshë e ikur [6].
Shumica kanë argumentuar se opsionet përdoren për të spekuluar mbi drejtimin e tregut, prandaj përfshijnë rrezik të tepruar dhe pasiguri. Obaidullah, për shembull, ka argumentuar se në opsione, përfitimet lidhen me ndryshimet e rastësishme në drejtimin e tregut që janë shumë të pasigurta; kjo e bën praktikën, në thelb, bixhoz [7].
Siç mund të shihet, ndalimi i opsioneve mbi bazën e gharar-it është i lidhur ngushtë me ndalimin e mejsir-it. Megjithatë, ndryshe nga ky i fundit, që është një ndalim i rrept, gharar-i nuk është një ndalim gjithëpërfshirës sepse të gjitha format e biznesit përfshijnë një shkallë rreziku dhe pasigurie. Prandaj, pyetja mbetet: sa rrezik dhe pasiguri është shumë?
Iqbal [8], Obaidullah [9], El Diwanny [10] kanë argumentuar se kur praktika shndërrohet në një lojë zero-sum, ajo është e barasvlefshme me bixhozin dhe për këtë arsye është e palejueshme. Me fjalë të tjera, kur spekulimi përdoret për të krijuar pasuri, si në musharakah (partneritet), praktika është e lejueshme; nga ana tjetër, kur qëllimi i saj është vetëm transferimi i pasurisë, ajo kthehet në një lojë zero-sum, që është bixhoz.
Pakica pro-opsioneve argumenton se opsionet janë instrumente të dobishme; prandaj, nuk duhet të ndalohen mbi bazën e mejsir-it dhe gharar-it. Pjesëmarrja e spekulantëve rrit likuiditetin në treg. Në mungesë të spekulantëve, bizneset nuk mund të kalojnë rreziqet e tyre. Në përmbledhje, ata argumentojnë se bizneset islame, si homologët e tyre konvencionalë, kanë nevojë për të menaxhuar rreziqet, dhe ndalimi i opsioneve do t’i bënte të pamundura për ta ta bëjnë këtë. Pakica përdor një interpretim të bazuar në qëllim (makasad-të orientuar) të Shariatit, që e sheh opsionin si një instrument për arritjen e një qëllimi. Në mungesë të një ndalimi të qartë, nëse qëllimi është i lejueshëm—ata argumentojnë se menaxhimi i rrezikut është një qëllim i lejueshëm—instrumenti duhet të jetë i lejueshëm.
Premium
Ekziston gjithashtu një mosmarrëveshje midis juristëve lidhur me atë nëse e drejta e transferuar në një opsion mund të shitet. Pra, nëse është e lejueshme pagesa e premiumit në opsione. Shumica argumentojnë se ato të drejta nuk janë pasuri materiale; prandaj, nuk mund të jenë objekt blerjeje apo shitjeje. [11] Nga ana tjetër, pakica argumenton se e drejta e transferuar në opsion është e barasvlershme me shërbimin dhe përdorimin. [12] Shumica e juristëve, përveç juristëve klasikë Hanefi, njohin që përdorimet janë jomateriale, por të lejueshme si objekt shitjeje. Ata gjithashtu përdorin konceptet e Sheriatit, al-Khiyarat (“opsionet”) për të mbështetur pretendimin e tyre.
El-Hixharat bazohen në Sunet dhe opinione juridike. Hixhari më i zakonshëm në Sheriat është Hixhar el-shart (opsioni i kushtëzimit), me anë të të cilit kushtëzimi i palëve në kontratë krijon një të drejtë për një palë (ose të dyja) për të anuluar ose validuar kontratën brenda një periudhe të caktuar. Juristët pro-opsioneve argumentojnë se, ashtu si Hixharar al-shart është një krijesë e kontratës, kontrata mund të parashikojë gjithashtu pagesë në këmbim të një të drejte të tillë.
Këtu, dallimi midis opsioneve të pavarura dhe atyre të integruara është i rëndësishëm. Hixhar el-shart, ashtu si el-Hixharet tjera, janë të integruara në një kontratë shitjeje ose qiraje dhe nuk janë të drejta që mund të shiten veçmas. Ky lloj opsioni i integruar (një e drejtë për anulim ose validim e integruar në një kontratë) zakonisht konsiderohet i lejueshëm nga të gjithë juristët, për sa kohë që nuk ka një çmim të pavarur. Nëse kontrata parashikon një të drejtë financiare të pavarur në këmbim të El-Hixharat (opsionit të integruar), shumica e konsiderojnë të tillë opsion të palejueshëm.
Kontrata e Opsionit e Përdorur nga IFI-të
Pavarësisht opinionit të shumicës, shumica e IFI-ve ofrojnë alternativa ndaj opsioneve konvencionale përmes koncepteve të ndryshme të ligjit islam si ‘Urbun, Wa’ad dhe Murabaha. Produktet e përputhshme me Sheriatin, të zhvilluara duke përdorur këto koncepte, miratohen nga Bordet e Sheriatit të IFI-ve që i ofrojnë ato. Bordet miratuese mund të bazojnë opinionin e tyre në pikëpamjen e pakicës ose mund të lëshojnë një fetva të pavarur.
Konceptet Fikih të Përdorura nga IFI-të
‘Urbun
‘Urbun është një kontratë në të cilën blerësi paguan një shumë si garanci dhe pranon të humbasë atë shumë nëse nuk e ratifikon kontratën, në të cilin rast shitësi mban paratë. ‘Urbun ndryshon nga opsioni konvencional në atë që paratë nuk paguhen si premium, por si garanci. Ajo është një parapagesë në çmimin e kontratës; prandaj, nëse blerësi nuk e anulon kontratën brenda një periudhe të caktuar, pagesa do të bëhet pjesë e çmimit të blerjes. Megjithatë, nëse blerësi anulon kontratën—duke supozuar se çmimi i tregut ka lëvizur në drejtim të pafavorshëm—blerësi do të humbasë vetëm garancinë ndaj shitësit. Në thelb, ‘Urban është një alternativë ndaj opsionit të blerjes. Organizata e Kontabilitetit dhe Auditimit për Institucionet Financiare Islame (AAOIFI), që është ISB, ka miratuar lejueshmërinë e ‘Urbun si një alternativë të Sheriatit ndaj kontratës së opsionit. [13]
Wa’ad
Wa’ad është një premtim ose angazhim. Si i tillë, nuk është opsion në vetvete; megjithatë, IFI-të e kanë përdorur atë si mjetin kryesor për të strukturuar opsione. IFA-OIC ka dhënë opinionin se një premtim i njëanshëm i bërë nga blerësi, porositësi ose shitësi mund të jetë ligjërisht i detyrueshëm sipas Sheriatit “nëse bëhet konvencional mbi përmbushjen e një obligimi dhe premtimi ka bërë tashmë shpenzime mbi bazën e një premtimi të tillë.” [14] Këshilli Këshillimor i Sheriatit i Bankës Qendrore të Malajzisë gjithashtu ka lejuar që Wa’ad të jepet në shkëmbimin e valutave. [15] AAOIFI gjithashtu ka rënë dakord me këtë opinion. [16]
Dy struktura të ndryshme duke përdorur Wa’ad janë zhvilluar: Wa’ad me murabaha të mallrave dhe Wa’ad me tarifë. Në të parën, IFI-të përdorin një murabaha për të marrë tarifën, ndërsa në të dytën tarifa paguhet drejtpërdrejt.
Murabaha është një transaksion islamik që përdoret gjerësisht nga IFI-të për të shmangur ndalimin e riba-së (kamatës) ku IFI-të blejnë një aset nga klienti ose nga një palë e identifikuar nga klienti dhe më pas ia shesin klientit me një çmim të shtuar me pagesë të shtyrë. Ai është strukturuar që të ketë të njëjtin efekt si një kredi me interes pa shkelur ndalimin e kamatës.
Wa’ad me murabaha të mallrave është në thelb një opsion. IFI-të ndërmarrin një angazhim të njëanshëm për të shkëmbyer Valutën 1 me Valutën 2 me një normë të rënë dakord më parë në të ardhmen. Në të njëjtën datë, IFI-të do të ekzekutojnë një murabaha, ku bëhet një pagesë në moment (ndryshe nga murabaha e zakonshme, e cila ekzekutohet me pagesë të shtyrë). Pra, në efekt, IFI-të marrin një tarifë. Wa’ad me tarifë është i ngjashëm me Wa’ad me murabaha të mallrave. Dallimi i vetëm është se në të parën, në vend që të ekzekutohet një murabaha, blerësi i opsionit paguan tarifën drejtpërdrejt.
Strukturat e zhvilluara nga IFI-të që përdorin opsione
Sukuk
Sukuk, shpesh e njohur si “Obligacione Islame,” ndryshon nga obligimet tradicionale që përfaqësojnë thjesht pronësinë e borxheve. Në vend të kësaj, sukuk-u jep pronësi të një pjese të pandarë të pasurive, së bashku me rrjedhën e të ardhurave dhe rreziqet përkatëse. Sukuk është strukturuar për të qenë në përputhje me parimet e Shari’ah-së, duke shmangur ndalimin e ribasë (interesit).
Opsionet përdoren shpesh në strukturat e sukuk-ut për të garantuar kthimin e kapitalit investitorëve pas maturimit ose në rast të mospagimit. Meqenëse investitorët e sukuk-ut zotërojnë pasurinë bazë ose një përqindje të saj, ata janë të ekspozuar ndaj ndryshimeve të pafavorshme në çmimin e pasurisë. Opsionet ndihmojnë në mbrojtjen e investitorëve nga ky rrezik.
Struktura e sukuk-ut varion. Në parim, opsionet janë në formën e angazhimeve për shitje/blerje duke përdorur Wa’ad. Në një transaksion të thjeshtë ixharah (qira), emetuesi (IFI) do të shesë pasurinë bazë te SPV (njësi e posaçme qëllimore) dhe më pas do ta marrë me qira. Pas maturimit, për të kthyer kapitalin te investitorët, emetuesi do të japë një angazhim për blerje duke përdorur Wa’ad për të blerë pasurinë bazë me vlerën e kapitalit. SPV-ja gjithashtu do të japë një angazhim për shitje në formën e Wa’ad. Kjo strukturë garanton që në maturim ose në rast të mospagimit, vlera e kapitalit të pasurisë bazë t’u kthehet investitorëve. Kjo lloj strukture e Sukuk është një opsion i integruar; premiumi negociohet së bashku me transaksionin fillestar dhe nuk paguhet veçmas.
Produkte të Strukturuara
Produktet e strukturuara janë investime të mbrojtura për kapital nëse mbahen deri në maturim. Një produkt i strukturuar konvencional përbëhet nga dy elemente: një pjesë për mbrojtjen e kapitalit dhe një pjesë për kthime të rritura. Pjesa për kthime të rritura përdor opsione për blerje ose shitje; kthimi nga investimi varet nga performanca e kursit të këmbimit të monedhës bazë. Versioni që është në përputhje me Shariatin nuk ndryshon nga ai konvencional, përveçse në të parin, pjesa për kthime të rritura realizohet duke përdorur Wa’ad ose ‘Urbun. IFI-të marrin një tarifë direkt nëse përdoret Wa’ad, ose në formën e pagesës paraprake nëse përdoret ‘Urbun.
Murabaha me Valutë të Dyfishtë (Dual Currency Murabaha DCM)
DCM është një produkt investimi i strukturuar. Për shembull, një investitor vendos para në dirhem përmes një murabaha me mallra; IFI-ja i ofron investitorit një kthim më të lartë se depozita e zakonshme; në këmbim, IFI-ja ka të drejtën të kthejë kapitalin dhe fitimet në dirhem ose në një monedhë alternative. Palët bien dakord paraprakisht për monedhën alternative dhe kursin e këmbimit. Në efekt, kjo kombinon murabaha me mallra dhe opsion.
Përfundim
Edhe bizneset islame kanë nevojë për të menaxhuar rrezikun. IFI-të e pranojnë këtë nevojë dhe ofrojnë alternativa në përputhje me Shariatin për opsionet tradicionale. Megjithatë, shumica e juristëve myslimanë kanë mendimin se opsionet bien ndesh me parimet e Shariatit për shkak të strukturës së tyre ekonomike të lojës me shumën zero. Nga ana tjetër, disa juristë, që janë në pakicë, argumentojnë se opsionet janë mjete të dobishme për mbrojtjen nga rreziku; mohimi i qasjes në opsione dëmton bizneset islame dhe pengon zhvillimin ekonomik. Praktika në industrinë e financave islame anon nga mendimi i pakicës; ka shumë gjasa që në të ardhmen e afërt opsionet të fitojnë një pranim më të gjerë mes juristëve.
Burimi: Option Contract In Islamic Finance, Autori: Haroun Rahimi
[1] Resolution No. 63/1/7 (2001).
[2] M.K. HASSAN, ET. AL, INTRODUCTION TO ISLAMIC BANKING AND FINANCE 71 (2013).
[8] I. Iqbal, et,. al, Application of Options in Islamic Finance, Research Paper no 46, 10 (2012).
[10] T. EL DIWANY, THE PROBLEM WITH INTERNET (2003)
[11] M. Usmani, Futures, Options, Swaps, and Equity and Instruments, NEW HORIZON, 10-11 (1996).
[13] AAOIFI, SHARI’AH STANDARDS (2008).
Për të mundësuar që bankat islame të gjenerojnë fitim dhe të përmbushin nevojat e huamarrësve për para, ato duhet të kryejnë transaksione që nuk shkelin rregullat islame duke përdorur kontrata të lejuara që arrijnë qëllimin e kërkuar. Këto zakonisht bazohen në transaksione blerjeje dhe shitjeje, të shoqëruara me një shkallë rreziku.
Janë pesë kontrata kryesore në financat islame: Mudarabah, Musharakah, Murabahah, Ixharah dhe Selam:
Burimi: Characteristics of GCC Islamic Banks Investment in Malaysia, Ali Abusalah Elmabrok Mohammed
Në literaturën konvencionale, interesi shihet si vlera kohore e parasë, siç përshkruhet nga shprehja e zakonshme: “koha është para”. Megjithatë, dijetarët myslimanë argumentojnë se koha nuk është para, por “koha është jetë”.
Prandaj, paraja në Islam konsiderohet thjesht si një mjet shkëmbimi – pa ndonjë vlerë të brendshme – dhe për këtë arsye është e ndaluar të jepen para hua dhe të fitohen të ardhura të garantuara (interes) mbi to.
Fjala arabe riba do të thotë fjalë për fjalë “një shtesë” ose “tepricë” mbi çmimin origjinal të një malli apo shërbimi.
Riba në Kur’an dhe Hadithe
Përkufizimi i ribas mund të sqarohet dhe kuptohet më tej duke e parë përfaqësimin e tij në Kur’an dhe hadithe.
“O ju që besuat, ta keni frikë Allahun dhe hiqni dorë nga çka mbetur nga riba (kamata), nëse jeni besimtarë. E, nëse nuk e bëni këtë, atëherë përgatituni për luftë nga Allahu dhe i Dërguari i Tij. Nëse pendoheni, ju keni të drejtën për kthimin e kapitalit tuaj; nuk do të bëni padrejtësi dhe as nuk do t’ju bëhet padrejtësi.” (El-Bekare, 2:278-279)
Ky ajet konfirmon seriozitetin e angazhimit në transaksionet e kamatës. Megjithatë, jo të gjitha format e tepricës janë të ndaluara, pasi Kur’ani qartë lejon tregtinë:
“Kapluar nga kjo gjendje, ata thonë: ‘Blerja dhe shitja është vetëm një lloj interesi’, megjithëse Allahu e ka bërë të lejuar blerjen dhe shitjen, dhe të ndaluar kamatën.”
(Al-Bekare, 2:275)
Duhet mbajtur mend gjithashtu se kamata mund të shfaqet në formën e shkëmbimit të mallrave:
Ebu Said al-Khudri (r.a.) raporton se i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) ka thënë:
“Ari duhet të shkëmbehet me ar, argjendi me argjend, gruri me grurë, elbi me elb, hurmat me hurma, kripa me kripë, të barasvlefshëm dhe dorë për dore. Kushdo që shton apo kërkon një shtesë, në fakt ka bërë kamatë.” (Sahih Muslim)
Klasifikimi i Riba-së (Kamatës)
Juristët e kanë klasifikuar kamatën si më poshtë:
Riba al-Nasijah: E njohur gjithashtu si riba el-Kuran dhe riba al-Xhahilijah. Përkufizohet nga dijetarët kryesorë si:
“Ajo lloj huaje ku periudha e caktuar e shlyerjes dhe një shumë e tepruar mbi kapitalin janë paracaktuar.” Imam Abu Bakr Hassas Razi
“Çdo hua që sjell përfitim është një nga format e kamatës.” Sahabi Fazala Bin Obaid
“Çdo hua që sjell më shumë se shuma aktuale.” Ebu Is’hak ez-Zaxhxhaxh
Riba el-Fadl: E njohur gjithashtu si riba al-Hadith. Përfshin tepricën e marrë kur shkëmbehen dy mallra të ngjashëm. Kjo shpjegohet më tej në hadithin e Sahih Muslim: (“Ari duhet të paguhet me ar…”)
Riba dhe Inflacioni
Inflacioni, i përkufizuar si një rritje e vazhdueshme e çmimeve, mund të ulë vlerën e parasë. Supozoni që personi X jep një hua prej 100 dollarësh personit Y, që duhet të shlyhet pas 12 muajsh. Por, nëse çmimet rriten me 10 për qind gjatë kësaj kohe, vlera e atyre 100 dollarëve do të jetë më e vogël për huadhënësin (personin X). Në një rast të tillë, a mund të kërkojë personi X një shtesë ose premium për të marrë parasysh humbjen e vlerës së parasë? Mendimi islam është kundër kërkimit të çdo premiumi. Dijetarët argumentojnë se, edhe pse është fatkeqësi që personi X ka humbur një pjesë të vlerës, kjo nuk është faji i personit Y (huamarrësit), prandaj huamarrësi nuk duhet të ngarkohet me këtë tepricë.
Kamata: Ndalimet Hebraike dhe të Krishtera
Ndalimi i ribas nuk është unik për Islamin. Ai është gjithashtu i ndaluar në mënyrë të qartë në traditat e krishtera dhe hebraike:
“Mos i kërko vëllait tënd interes, qoftë për para, ushqim apo ndonjë gjë tjetër që mund të sjellë interes.” (Ligji i Përtërirë, 23:19)
“Ai nuk jep hua me fajde dhe nuk merr interes të tepruar. Ai ndjek dekretet e mia dhe zbaton me besnikëri ligjet e mia. Ai njeri është i drejtë; ai me siguri do të jetojë, thotë Zoti Sovran.” (Ezekiel 18:8-9)
“Pastaj Jezusi hyri në tempullin e Zotit dhe i dëboi të gjithë ata që blinin dhe shisnin në tempull, përmbysi tryezat e këmbimtarëve të parave dhe vendet e atyre që shisnin pëllumba. Dhe tha: ‘Është shkruar: ‘Shtëpia ime do të quhet shtëpi e lutjeve’, por ju e keni bërë ‘shpellë kusarësh’.” (Mateu 21:12-13)
Nganjëherë argumentohet kundër sistemit financiar islam se bankat dhe institucionet financiare islame, që funksionojnë prej tre dekadash të fundit, nuk kanë sjellë ndonjë ndryshim të dukshëm në strukturën ekonomike, madje as në fushën e financimit. Kjo tregon se pretendimet e bujshme për krijimin e ‘drejtësisë shpërndarëse’ nën ombrellën e bankimit islam janë të ekzagjeruara.
Kjo kritikë nuk është realiste, sepse nuk merr parasysh faktin që, në përpjesëtim me bankimin konvencional, bankat dhe institucionet financiare islame nuk janë gjë tjetër veçse një pikë e vogël në një oqean, dhe prandaj nuk mund të pritet që ato të revolucionarizojnë ekonominë në një periudhë të shkurtër kohe.
Së dyti, këto institucione po kalojnë fazën e tyre fillestare. Ato duhet të funksionojnë nën një numër të madh kufizimesh, prandaj disa prej tyre nuk kanë qenë në gjendje të përmbushin të gjitha kërkesat e Sheriatit në të gjitha transaksionet e tyre, dhe për rrjedhojë, çdo transaksion i kryer prej tyre nuk mund t’i atribuohet Sheriatit.
Së treti, bankat dhe institucionet financiare islame zakonisht nuk mbështeten nga qeveritë, sistemi ligjor dhe ai i taksave, apo bankat qendrore të vendeve përkatëse. Në këto kushte, atyre u janë dhënë disa lehtësime, mbi baza të nevojës ose domosdoshmërisë, të cilat nuk bazohen në parimet origjinale dhe ideale të Sheriatit.
Islami, si një mënyrë praktike jetese, ka dy grupe rregullash; njëri bazohet në objektivat ideale të Sheriatit që zbatohen në kushte normale, dhe tjetri bazohet në disa lehtësime të dhëna në situata jonormale. Rendi i vërtetë islam bazohet në grupin e parë të parimeve, ndërsa i dyti është një lehtësim që mund të shfrytëzohet në kohë nevoje, por nuk pasqyron pamjen e vërtetë të rendit islam të mirëfilltë.
Duke jetuar nën kufizime, bankat islame kryesisht mbështeten në grupin e dytë të rregullave, prandaj aktivitetet e tyre nuk kanë sjellë një ndryshim të dukshëm madje as në rrethin e kufizuar të operacioneve të tyre. Megjithatë, nëse i gjithë sistemi financiar bazohet në parimet ideale islame, ai do të sjellë padyshim një ndikim të dallueshëm në ekonomi.
Parimet ideale islame të financës janë elaboruar në këtë seksion dhe më pas do të diskutojmë lehtësimet më të mira të mundshme që mund të shfrytëzohen gjatë periudhës kalimtare, kur institucionet islame funksionojnë nën presionin e sistemit ligjor dhe fiskal ekzistues. Sheriati ka parime specifike për këto lehtësime gjithashtu, dhe qëllimi i tyre bazë është të shmangin ndalesat e qarta duke adoptuar një rrugë më pak të preferuar. Kjo mund të mos shërbejë për qëllimin bazë të vendosjes së një rendi të mirëfilltë islam, por mund të ndihmojë në shmangien e një mëkati të dukshëm dhe të shpëtojë dikë nga fati i keq i mosbindjes, gjë që, në vetvete, është një qëllim i çmuar për një mysliman, ndonëse në nivel individual.
Gharar ka kuptime që përfshijnë: pasiguri, rrezik, rrezikshmëri dhe mashtrim. Rrënja arabe e fjalës gharar nënkupton mashtrim – por në praktikë termi përdoret shumë gjerësisht.
Gharar është një koncept i rëndësishëm në financat islame, ku shumica e produkteve derivuese refuzohen nga dijetarët për shkak të pasigurisë së tepërt.
Sipas Al-Qarafi, përkufizimi i gharar është “ajo që ka një pamje të këndshme dhe një thelb të urryer”. Origjina e gharar mund të ndahet në dy kategori, përkatësisht: tadlis (mashtrim në biznes) dhe ghabn (për të mashtruar), siç theksohet në Enciklopedinë e Jurisprudencës (vol.21, versioni CD-ROM, Kajro: Harf, 1998).
Të gjitha bizneset përfshijnë një nivel të caktuar rreziku, prandaj, ndryshe nga riba, gharar është një koncept relativ kur bëhet fjalë për pasiguri, rrezik dhe rrezikshmëri – me një nivel të caktuar pasigurie që tolerohet. Megjithatë, kur bëhet fjalë për mashtrim ose fraud, gharar është një koncept absolut.
Natyra e Gharar
Ne tashmë e kuptojmë seriozitetin e ribas (interesit) brenda Islamit – ku kushdo që merret me një aktivitet të tillë përballet me luftë nga Zoti dhe i dërguari i tij. Dy nga arsyet kryesore që Ibn Xheuzi (dijetar malikij) ofron për gharar janë si më poshtë:
Kurani, Hadithet dhe Gharar
Sureja an-Nisa (4:29) “…mos e përvetësoni pasurinë e njëri-tjetrit padrejtësisht (batil) përveçse nëse është tregti me pëlqim të ndërsjellë mes jush…”
Dijetarët kanë cituar shembuj të shumtë të haditheve, ku gharar ndalohet. Sipas një hadithi të fortë, të transmetuar nga Muslim, Ahmad, Abu Dawud, Al Tirmidhi, Al Nasa’i, Al Darami dhe Ibn Majah në autoritetin e Abu Hurayra, “Profeti ﷺ ndaloi shitjen me guralecë (duke përzgjedhur mallin me hudhje guralecësh) dhe shitjen gharar”.
Shembuj të tjerë përfshijnë:
Analiza e Kostos dhe Përfitimit dhe Gharar
Ne tashmë e kuptojmë se ndalimi i gharar-it është relativ; një mënyrë tjetër për të shqyrtuar gharar është përmes analizës së kostos dhe përfitimit, pra, nëse ekziston një përfitim më i madh (eksternalitet pozitiv) sesa kosto (eksternalitet negativ), atëherë kontrata do të konsiderohej e vlefshme. Ky pikëpamje përforcohet nga ‘Ibn Tejmije (1998, vol. 4):
Në këtë drejtim, faktori korruptues i gharar është fakti se ai çon në (kawnuhu mat.iyyat) mosmarrëveshje, urrejtje dhe përvetësim të pasurisë së të tjerëve në mënyrë të padrejtë. Megjithatë, dihet se ky faktor korruptues do të kapërcehej nëse do të kundërshtohej nga një përfitim më i madh (al-mas. lah. Ah al-rajih. ah).
Shkollat e Mendimit
Siç u vu re, dijetarët janë përballur me shumë sfida në përcaktimin e gharar-it, me Al-Zuhajli (1997, vol.5, fq.2408-3411) që ofron një përmbledhje të mirë:
Al-Sarakhsi (Shkolla Hanefi): “Gharar është ajo, pasojat e të cilës janë të fshehura.”
Al-Shiraazi (Shkolla Shafi’i): “Gharar është ajo, natyra dhe pasojat e së cilës janë të fshehura.”
Ibn Taymiya (Shkolla Hanbali): “Gharar është ai, pasojat e të cilit janë të panjohura.”
Pas rishikimit të përkufizimeve të mësipërme, Al-Zuhejli komentoi: “Shitja gharar është çdo kontratë që përfshin një rrezik që ndikon në një ose më shumë nga palët dhe mund të rezultojë në humbje pasurie.”
Gharar: Shembuj
Shembulli 1: Një Kontratë e Vetme me Dy Shitje
Gharar: Blerësi pranon ofertën, por pa përcaktuar çmimin.
Gharar i pranueshëm: Nëse shitja nuk është detyruese, atëherë disa dijetarë (p.sh. Malikij) e pranojnë se kjo formë e gharar është e lejueshme.
Shembulli 2: Arbun/ Shitja Opsionale
Gharar: Blerësi bën një parapagesë dhe ka të drejtën, por jo detyrimin, të blejë produktin/shërbimin.
Gharar i pranueshëm: Shumë dijetarë të sheriatit vërejnë se arbun është një formë e pranueshme e ghararit, për sa kohë që plotësohen dy kushte: a) kushtet të përcaktohen dhe të dakordohen që në fillim; b) struktura është e domosdoshme dhe nuk ka alternativë tjetër të disponueshme.
Shembulli 3: Shitja me Kushte
Gharar: Shitja bëhet e kushtëzuar me një ngjarje tjetër të pasigurt (p.sh. “Do ta blej makinën tënde, nëse shes makinën time më parë”).
Gharar i pranueshëm: Ibn Tejmije thekson se kjo formë e shitjes është e pranueshme, për sa kohë që të dyja palët përfitojnë dhe nuk bie në kundërshtim me Kuranin ose Sunetin.
Burime & Lexim të mëtejshëm për Gharar
Lavdërimi i takon Allahut, paqja dhe bekimi qofshin mbi të Dërguarin e Tij.
Asambleja e Juristëve Muslimanë të Amerikës, në sesionin e saj të dytë të mbajtur në qytetin e Kopenhagenit në Danimarkë nga data 4-7 të muajit Xhumada el-Ula, të vitin 1425 hixhri, që përkon me 22-25 qershor i vitit 2004, pasi shqyrtoi studimet e paraqitura nga anëtarët dhe ekspertët e Asamblesë mbi temën “Kontratat e sigurimit në vendet joislame” dhe pas diskutimeve të zgjeruara për këtë temë, mori këto vendime:
Së pari: Lidhur me konceptin e sigurimit
Siguria është një mirësi hyjnore dhe një nevojë e domosdoshme njerëzore, prandaj përpjekjet për ta arritur atë janë fetarisht legjitime.
Koncepti i sigurimit bazohet në vendosjen e një pjese të të ardhurave apo pasurisë në drejtim të përballimit të vështirësive dhe nevojave të ardhshme, në rast të humbjeve ose rënies së të ardhurave, si dhe për mbrojtjen nga rreziqet dhe dëmet që mund të prekin pronën. Ky koncept është i pranueshëm nga pikëpamja islame nëse zbatohet në përputhje me Sheriatin.
Sigurimi shoqëror bazohet në ndihmesën e përbashkët dhe është një vlerë islame që buron nga bamirësia dhe devotshmëria, duke mbrojtur kështu individin nga rreziqet dhe vështirësitë financiare që mund të ndodhin me pronën, për të cilat kursimet personale mund të mos jenë të mjaftueshme për t’i përballuar ato.
Së dyti: Lidhur me praktikat e sigurimit
Sigurimi komercial, i cili realizohet përmes një kompanie sigurimi që mbledh këstet e sigurimit dhe paguan kompensimin e dëmeve, duke përfituar nga teprica që mbetet nga shumat e mbledhura, pas pagesës së kompensimeve, dhe e investon këtë tepricë në përfitim të pronarëve të kompanisë, mbart dyshime të shumta fetare, për shkak të elementeve të gararit (dëmit dhe përfitimi të panjohur) dhe faides që përfshihen në të. Pa harruar këtu faktin se këto kompani i investojnë këto pasuri në mënyra të ndaluara fetarisht, siç është vendosja me interes në banka apo dhënia e tyre me fajde për palë të treta. Për këtë arsye ky lloj sigurimi nuk lejohet fetarisht nga shumica e dijetarëve islamë të sotëm.
Sigurimi i solidaritetit (tekafuli) i realizuar nga kompanitë islame të sigurimeve, që operojnë mbi bazën e solidaritetit dhe dhurimit, ka dakordësi mes dijetarëve se është i lejuar nga Sheriati. Asambleja sugjeron që të nxiten të tilla kompani duke punuar me to si dhe të mbështeten me të gjitha mundësitë zgjerimi dhe përhapja e tyre.
Së treti: Lidhur me kontratat e sigurimit jashtë vendeve islame
Praktikat e sigurimit jashtë vendeve islame dominohen nga sigurimi komercial, i cili nuk lejohet nga shumica e dijetarëve islamë bashkëkohorë.
Disa kompani komerciale të sigurimeve kanë filluar të ndjekin disa praktika që janë të ngjashme me ato të kompanive islame të sigurimit, veçanërisht në lëshimin e policave ku përfshihet ortakëria në fitim ose kthimin e shumave të paguara nga i siguruari, nëse ai nuk preket nga kompensimi (për dëmin për të cilin ai është siguruar).
Duke marrë parasysh rrethanat e veçanta të muslimanëve që jetojnë jashtë vendeve islame dhe domosdoshmërinë e përmbushjes së kërkesave të sigurimit të detyrueshëm sipas ligjeve vendase, si dhe nevojën për sigurim të pronës, veçanërisht në tregtinë ndërkombëtare, Asambleja e shikon të arsyeshme lejimin për muslimanët që jetojnë jashtë vendeve islame të përdorimit të sigurime komerciale, si lehtësim për ta në rrethanat e mëposhtme:
Sigurimet e detyrueshme të kërkuara nga ligji.
Sigurime të tjera të nevojshme për të përballuar barra të mëdha financiare ose rreziqe që nuk mund të mbulohen nga burimet e të ardhurave individuale, siç është sigurimi shëndetësor e të ngjashme.
Në këto raste, muslimanët janë të këshilluar të zgjedhin kompani sigurimesh që zbatojnë praktika sa më të afërta me sigurimin solidar që ofrojnë kompanitë islame.
Asambleja sugjeron që të bëhen përpjekje për t’u larguar nga bashkëpunimi me kompanitë komerciale të sigurimeve, duke synuar përmbushjen e nevojave të muslimanëve dhe respektimin e plotë të dispozita fetare dhe përhapjen vlerave dhe normave islame përmes:
Krijimit të kompanive islame të sigurimeve në vendet ku jetojnë një numër i madh muslimanësh.
Hapjes së zyrave të përfaqësuese të kompanive islame të sigurimit në disa vende islame për t’ju shërbyer komuniteteve muslimane në shtetet joislame, gjë që është e mundur nisur nga marrëveshjet ndërkombëtare në këtë drejtim.
Allahu është më i dituri dhe më i larti.
Burimi: https://www.amjaonline.org/wp-content/uploads/2019/02/2nd-session_book.pdf
