Es-selamu alejkum
E konsideroj një nder të madh që të hap këtë seminar ndërkombëtar mbi ekonomksin monetar dhe fiskal të islamit. Jam veçanërisht i lumtur të vërej se ekonomistë të mëdhenj myslimanë, bankierë dhe ekspertë të financës nga e gjithë bota po marrin pjesë në këtë seminar. T’u drejtohesh të tillë pjesëmarrësish është me të vërtetë një nder i veçantë, për të cilin jam mirënjohës ndaj organizatorëve të seminarit.
Është një kënaqësi e madhe për mua që të rishikoj tre vitet të fundit, gjatë të cilave Pakistani pati nderin të presë disa takime ndërkombëtare që synonin promovimin e unitetit në botën islame dhe zbatimin e sistemit islam. E konsideroj këtë si një vlerësim ndaj Pakistanit nga Bota Myslimane për përpjekjet modeste që Pakistani po bën drejt zbatimit të Islamit. E konsideroj këtë seminar madhështor si pjesë të këtij rrugëtimi dhe dëshiroj të falënderoj Universitetin Mbret Abdul Aziz për vendimin e tij për të mbajtur këtë seminar në Islamabad në bashkëpunim me Qeverinë e Pakistanit.
Ju tashmë keni dëgjuar dy fjalime përpara meje. Në fjalimin e parë z. Ghulam Ishaq Khan, një ekspert ekonomik, hodhi dritë mbi aspekte të rëndësishme të temës dhe në fjalimin e dytë Dr. Abdullah Omer Naseef ndriçoi audiencën me idetë e tij. Të dy këta ekspertë zënë pozita unike në fushat e tyre të specializimit, dhe fjalimet e tyre ishin shembuj të shkëlqyer të pjekurisë së tyre profesionale. Nuk pretendoj të jem ekspert në ekonominë monetare apo fiskale. Jam një mysliman i thjeshtë, pasuria e vetme e të cilit është përkushtimi i sinqertë ndaj Islamit dhe dëshira e thellë për zbatimin e tij. Në këtë kontekst, dëshiroj të paraqes disa mendime para kësaj audience. Shpresoj që ju jo vetëm do të merrni në konsideratë problemet që do të shtroj, por gjithashtu do të kërkoni zgjidhje për to.
Që nga krijimi, njeriu ka jetuar me dëshirat e tij dhe ka arritur t’i përmbushë ato në një mënyrë ose në një tjetër. Në fazat e hershme të historisë njerëzore, përpjekjet e njeriut rrotulloheshin vetëm rreth nevojave të tij materiale, të cilat i plotësonte pa marrë parasysh nëse ishin të drejta apo të padrejta. Përmbushja e dëshirave personale ishte qëllimi më i madh i jetës së tij dhe për të arritur këtë qëllim ai përdorte aftësitë e tij fizike dhe mendore në çdo mënyrë të mundshme.
Kur përpjekjet e njeriut sillen vetëm rreth interesit vetjak, pasojë e pashmangshme është uzurpimi i të drejtave të njerëzve të tjerë dhe gradualisht “forca është e drejtë” bëhet parimi udhëzues i shoqërisë, duke sjellë pasoja të shumta të cilat të gjithë i njohim.
Njeriu ka hyrë në epokën e tanishme të civilizimit pas një udhëtimi të gjatë që shtrihet përgjatë shekujve dhe krenohet që është zhvilluar, ndriçuar dhe qytetëruar. Ai beson se i ka zëvendësuar vlerat barbare të epokave të errëta me vlera të mira dhe qytetëruese. Unë do të ftoja intelektualët dhe ekspertët të meditojnë mbi çështjet e botës në fillimin e shekullit të 15-të hixhri dhe fundin e shekullit të 20-të pas Krishtit dhe të vlerësojnë nëse qytetërimi njerëzor ka përparuar me të vërtetë apo ne ende jemi të lidhur pas vlerave të epokave të errëta në një formë apo në një tjetër. A nuk është e vërtetë që edhe sot njeriu i drejton të gjitha përpjekjet e tij drejt zhvillimit personal apo të vendit të tij? A nuk është e vërtetë që çdo shtet dhe çdo komb përpiqet për përparim ekonomik, pa marrë parasysh të drejtat e të tjerëve dhe madje edhe nëse kjo i dëmton ato të drejta? Mendoj se edhe sot vendet e zhvilluara janë ende të lidhura me ato vlera që ne ua atribuojmë epokës së hershme. Nëse ka ndonjë të vërtetë në këtë qasje, atëherë duhet të mendojmë nëse do të vazhdojmë të mbajmë këtë traditë të vjetër mizorie dhe padrejtësie apo dëshirojmë të vendosim themelet e një të ardhmeje më të mirë për njerëzimin. Nëse vendosim për një të ardhme më të mirë dhe më të ndritur për njerëzimin, atëherë duhet të ndryshojmë sistemin ekonomik dhe monetar ndërkombëtar të tanishëm.
Nuk është e mundur të përfshihen të gjitha sistemet ekonomike dhe monetare që janë provuar deri më tani në këtë botë. Prandaj, dua t’ju tërheq vëmendjen te dy sistemet ekonomike që praktikohen në shumicën e vendeve të botës sot. Njëri njihet si kapitalizëm dhe tjetri si socializëm. Çështja për të cilën duhet të mendojmë është nëse njerëzimi ka arritur çlirim ekonomik duke adoptuar njërin apo tjetrin nga këto dy sisteme, apo nëse këto sisteme e kanë bërë njerëzimin më të mjeruar. Personalisht ndjej se këto sisteme vetëm sa i kanë shtuar mjerimin njeriut, në vend që ta zgjidhnin atë. Për shembull, kapitalizmi ofron liri njerëzore por përqendron burimet e jetesës në disa duar të vetme. Kemi vërejtur se ata që kontrollojnë burimet ekonomike dominojnë në të gjitha fushat e jetës. Këta pak të privilegjuar shfrytëzojnë aftësitë dhe përpjekjet e të tjerëve, por të mirat i përfitojnë vetë, duke lënë vetëm një pjesë të vogël për punëtorët.
Nga njëra anë kemi socializmin, i cili e privon njeriun nga liria personale nën pretekstin e rremë të përmbushjes së nevojave themelore. Në këtë sistem, pozita e klasës punëtore është si ajo e një kafshe që e lodh tërë jetën për të përmbushur nevojat materiale. Në këtë sistem, nevojat e klasës punëtore përmbushen vetëm në atë masë që trupi i saj të ketë forcë të vazhdojë punën ditën tjetër. Nuk po kritikoj asnjë qeveri në veçanti, por po komentoj mbi filozofinë e jetës që në fillim të këtij shekulli premtoi një drejtim të ri për çlirimin ekonomik. Por, praktikisht ky drejtim i ri nuk ishte gjë tjetër veçse një iluzion i ri.
Krahasimi i këtyre dy sistemeve ekonomike tregon se, ndërsa në njërin sistem ka liri por jo mjete jetese, në tjetrin ka mjete jetese por jo liri. Sipas mendimit tim, njerëzimi ka nevojë për një sistem në të cilin njeriu të mos privohet nga liria për hir të mbijetesës dhe as anasjelltas. Besimi im i fortë është se një drejtësi e tillë garantohet vetëm nga Islami.
Është një çështje krenarie e madhe për ne që në jetën tonë ka filluar një periudhë e rilindjes islame dhe që ekziston një përkushtim i ri për të shndërruar vlerat islame në praktikë. Kjo është një shenjë e mirë dhe duhet të përpiqemi sinqerisht jo vetëm për ta forcuar këtë prirje, por edhe për të përfituar plotësisht prej saj, në mënyrë që të mund të ecim përpara së bashku drejt synimit tonë.
Megjithë këtë ambient të favorshëm, nuk duhet ta harrojmë faktin e hidhur se Islami nuk mund të zbatohet vetëm me fjalime dhe slogane. Islami nuk mund të përhapet vetëm përmes mediave masive. Islami nuk mund të zbatohet as nga minberët e xhamive dhe as nga platformat e seminareve ndërkombëtare. Edhe pse këto përpjekje janë shumë të dobishme dhe të dëshirueshme, përsëri besoj fort se përderisa të mos gjejmë mjete të përshtatshme për përmbushjen e nevojave ekonomike të njerëzimit, zbatimi i Islamit nuk mund të ecë përpara në mënyrë të kënaqshme. Fakt është që në këtë epokë, mendimi i njeriut dominohet nga nevojat materiale. Në këto rrethana, çdo sistem jete që injoron nevojat ekonomike dhe materiale të njeriut nuk mund të japë rezultat. Prandaj, i kërkoj kësaj mbledhjeje të nderuar të ekspertëve të ekonomiksit dhe finacave islame që të përqendrohen në shfrytëzimin e kësaj vale të re të rilindjes islame për t’i dhënë një formë praktike sistemit ekonomik islam. Kam frikë se përpjekjet tona në drejtime të tjera nuk do të kenë sukses, nëse nuk gjejmë zgjidhje për këtë problem.
Pasi sqarova këtë çështje themelore, do të doja të identifikoja edhe disa aspekte të tjera të problemit. Pranoj se njeriu ka bërë përparime të mëdha në fushën e zhvillimit ekonomik. Bota e sotme gëzon një bollëk të pashembullt burimesh dhe pasurie. Revolucioni industrial, teknologjik dhe elektronik ka arritur kulmin. Dhe tani kompjuteri ka lënë pas çdo rekord të mëparshëm përparimi dhe fitoreje. Ky është rezultat i inovacionit njerëzor, për të cilin me të drejtë mund të ndjehemi krenarë. Por një pikë thelbësore që ia vlen të shqyrtohet është se, pavarësisht të gjithë këtij përparimi dhe mirëqenieje materiale, bota nuk ka arritur të shpëtojë nga varfëria. Edhe sot, sipas statistikave të ofruara nga organizatat ndërkombëtare, 40 për qind e popullsisë së botës jeton nën kufirin e varfërisë. Nga njëra anë, njeriu ka arritur në Hënë, por nga ana tjetër është i privuar nga uji i pijshëm. Nga njëra anë ka pallate dhe rezidenca madhështore, por nga ana tjetër miliona njerëz mbeten pa strehë. Nga njëra anë, janë ngritur spitale, klinika dhe institucione mjekësore madhështore, por nga ana tjetër miliona janë të privuar nga trajtimi bazë. Në të njëjtën mënyrë, pavarësisht pranisë së universiteteve gjigante dhe institucioneve arsimore, niveli i ulët i arsimimit vazhdon të ekzistojë.
Këto kontradikta tregojnë se megjithëse njeriu ka bërë përparim, frytet e këtij përparimi nuk i janë ofruar atij. Qëllimi i vërtetë nuk është vetëm të bëhet përparim, por edhe të sigurohet një shpërndarje e drejtë e fryteve të zhvillimit. Sipas mendimit tim, kërkesa themelore e një sistemi të mirë ekonomik është që ai jo vetëm të mundësojë njeriut të përparojë në përputhje me aftësitë e tij, por edhe t’u japë mundësi të tjerëve të përfitojnë nga ky përparim. Kjo nuk është vetëm bindja ime, por edhe thelbi i përvojës që një sistem i drejtë i tillë mund të ofrohet vetëm nga Islami. Diskriminimi mes njeriut dhe njeriut për të cilin sapo fola ekziston edhe mes kombeve. Ju e dini më mirë se unë se ndërsa rritet kurba e përparimit ekonomik, vazhdon të zgjerohet hendeku ekonomik midis vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim. Dikur ky hendek ishte i kuptueshëm, pasi shumë vende ndodheshin nën zgjedhën e skllavërisë, dhe burimet e tyre shfrytëzoheshin nga fuqitë imperialiste për përparimin dhe mirëqenien e tyre. Megjithëse shumica e vendeve nga grupi i vendeve në zhvillim kanë fituar lirinë politike, sistemi ekonomik i epokës imperialiste vazhdon të jetë në fuqi. Në fakt, në disa rajone po bëhet edhe më i theksuar. Më vjen keq të them se vendet e zhvilluara vetëm sa bëjnë deklarata mbështetëse për vendet e pazhvilluara, por nuk u japin atyre mundësi të barabarta për të marrë pjesë në frytet e përparimit. Duket se ato vende që dikur vuanin nën zgjedhën e imperializmit tani janë lidhur me zinxhirët e neo-imperializmit ekonomik. Është e domosdoshme që këto zinxhirë të këputen sa më shpejt. Përndryshe, kam frikë se pasojat e imperializmit ekonomik do të jenë shumë më shkatërrimtare sesa ato të imperializmit politik.
Zonja dhe zotërinj: Mangësitë e sistemeve të tanishme ekonomike, për të cilat kam folur deri tani, janë kryesisht tri:
- Ekziston një konflikt midis lirisë personale dhe burimeve të jetesës, si rezultat i të cilit njeriu duhet të sakrifikojë njërën për tjetrën;
- Frytet e evolucionit dhe përparimit njerëzor nuk shpërndahen në mënyrë të drejtë midis njerëzimit; dhe
- Rendi aktual ekonomik botëror ofron mbrojtje për klasën e privilegjuar dhe shfrytëzon të nënpërkëmburit.
Duke iu referuar këtyre dobësive, kam theksuar vazhdimisht se zgjidhja e problemit qëndron në adoptimin e sistemit ekonomik dhe financiar islam. Pyetja që shtrohet është: Çfarë është Sistemi Ekonomik Islam dhe cilat janë karakteristikat e tij themelore? Mbi këtë çështje shumë dijetarë dhe ekonomistë kanë shprehur mendimet e tyre. Këtë mëngjes, z. Ghulam Ishak Khan gjithashtu ka theksuar disa aspekte.
Sipas mendimit tim dhe besoj se do të pajtoheni me mua, karakteristikat themelore të sistemit ekonomik islam janë tri:
- Sipas mësimeve islame, Allahu i Madhërishëm është sovrani i gjithë universit dhe njeriu është kujdestar e jo pronar i burimeve të tij. Ky koncept i pronësisë e dallon Islamin nga kapitalizmi dhe socializmi, në të cilët burimet i përkasin individit ose shtetit.
- Parimi i dytë themelor i Islamit është se rendi i tij ekonomik bazohet në adl (drejtësi) dhe ihsan (obligim moral).
- Islami ka vendosur një strukturë të Zekatit, lëmoshave dhe sadakave për të penguar përqendrimin e pasurisë, në mënyrë që pasuria e tepërt e të pasurve të kalojë tek ata që kanë nevojë. Ju kujtohet vargjet kuranore në të cilat Profetit (paqja qoftë mbi të) i kërkohet t’u thotë ndjekësve të tij që të shpenzojnë për nevojtarët çdo gjë që u tepron. Kjo do të thotë se Islami nxit për të dhënë dhe jo për të grumbulluar.
Këto parime themelore duhet të mbahen parasysh gjatë hartimit të sistemit ekonomik në një vend mysliman dhe duhet të sigurohemi që të mos largohemi nga fryma që qëndron pas këtyre parimeve gjatë përpunimit të detajeve të një sistemi të tillë.
Këtu dua të shtroj pyetjen: nëse sistemi ekonomik i propozuar nga Islami është kaq i mirë, pse nuk është zbatuar në tërësi në asnjë pjesë të botës? A është për shkak se myslimanët nuk ishin në gjendje t’i kushtonin vëmendje kësaj gjatë periudhës së nënshtrimit të tyre? Unë besoj se nuk duhet t’i fajësojmë të tjerët për të metat tona, sepse përveç disa qindra vjetëve të nënshtrimit, myslimanët kanë qenë të lirë dhe në pushtet për një kohë shumë të gjatë. Kanë kaluar disa vite që nga pavarësia e shumë shteteve myslimane, por megjithatë nuk gjejmë ndonjë zbatim praktik të Sistemit Ekonomik Islam në kohët aktuale apo në të kaluarën e afërt që mund të merret si model. Pse ndodh kjo?
Unë ndjej se ne kemi parimet udhëzuese të Islamit. Ne besojmë plotësisht në to. Ne e dimë se duke ndjekur këto parime mund t’i zgjidhim problemet tona ekonomike, por ajo ku ngecemi është aspekti procedural dhe plani i veprimit për zbatimin e këtyre parimeve. Dhe është pikërisht në këtë fushë që nevojiten shërbimet e ekspertëve ekonomikë dhe financiarë si ju. Ju mund të jeni bartësit e dritës në këtë fushë. Jo vetëm unë, por e gjithë bota islame ka shpresa të mëdha tek ju.
Nuk dua të ndërtoj shpresa të mëdha, por shpresoj sinqerisht se nëse ju me të vërtetë arrini të vendosni rendin ekonomik të Islamit, atëherë nuk është larg dita kur kombet jo-myslimane do të na ndjekin. Është vëzhgimi im se njeriu drejtohet atje ku gjen përmirësimin e tij. Nëse ai pranoi kapitalizmin apo socializmin në të kaluarën, ai patjetër do të drejtohet drejt një alternative më të mirë kur ajo të jetë në dispozicion. Nëse Islami mund të tregojë në praktikë atë që ne pohojmë, atëherë nuk ka asnjë arsye pse Sistemi Ekonomik Islam të mos bëhet sistemi më i popullarizuar në të ardhmen.
Të nderuar pjesëmarrës, do të dëshiroja të përmendja përpjekjet që po bëhen në Pakistan për prezantimin e Sistemit Ekonomik Islam, por ky subjekt është trajtuar tashmë nga z. Ghulam Ishak Khan dhe nuk dua t’ju marr kohën duke e përsëritur atë. Megjithatë, dua të shpreh ndërgjegjësimin e thellë midis popullit pakistanez dhe udhëheqësve, intelektualëve, ekonomistëve, biznesmenëve dhe tregtarëve se mirëqenia jonë qëndron vetëm në pranimin e parimeve islame. Për të përkthyer këtë vullnet kolektiv në praktikë, ne po përpiqemi të zbatojmë vlerat islame në të gjitha fushat e jetës, përfshirë sistemet arsimore dhe të drejtësisë, si dhe strukturën socio-ekonomike. Po veprojmë njëkohësisht në të gjitha frontet sepse besojmë se sektorët e ndryshëm të shoqërisë janë të ndërlidhur me njëri-tjetrin dhe nuk është e mundur të zbatohet Islami vetëm në një sektor duke përjashtuar të tjerët. Ne besojmë se sistemet financiare dhe fiskale islame mund të kenë sukses vetëm nëse vlerat islame zbatohen edhe në sektorët e tjerë.
Ekspertë të nderuar, dua ta përfundoj fjalimin tim duke parashtruar disa pyetje. Dua që të krijojmë një mjedis të përshtatshëm për përparim praktik drejt ringjalljes së Islamit dhe zbatimit të tij, në mënyrë që të praktikojmë Islamin në jetët tona individuale dhe kolektive, dhe të japim një shembull të mirë për kombet e tjera të botës në vend që të mbështetemi te to. Pyetjet janë:
- A është e mundur të shpëtojmë nga rendi ekonomik botëror shfrytëzues i tanishëm?
- A mund të bashkëjetojnë dy ose më shumë sisteme ekonomike pa konflikt?
- A është e mundur të kemi të njëjtin Sistem Ekonomik Islam në të gjitha vendet myslimane?
- A kemi një sistem alternativ në Islam për të zëvendësuar rendin ekonomik dhe financiar aktual? Nëse jo, sa shpejt mund të zhvillohet ai?
- A kemi të gjitha detajet e një sistemi ekonomik të bazuar në Adl (Drejtësi) dhe Ihsan (Mirësi)? Nëse jo, si mund të zhvillohen ato?
- Sipas urdhrave të Kuranit, kamata është e ndaluar. Por a është kamata e vetmja formë e shfrytëzimit, zhdukja e së cilës do të zgjidhte të gjitha problemet tona?
- Në sistemin e ri ekonomik, si mund ta luftojmë më së miri varfërinë? Çfarë roli efektiv mund të luajë sistemi i Zekatit në këtë drejtim?
Shpresoj që ekspertët që kanë ardhur nga pjesë të ndryshme të botës do të kërkojnë përgjigje për këto pyetje gjatë këtij seminari dhe deri në fund të tij do të përgatisin një plan veprimi që do të na ndihmojë në zbatimin e rendit të vërtetë Ekonomik Islam.
Me këto fjalë shpall të hapur këtë seminar dhe i lutem Allahut për suksesin tuaj të plotë në këtë përpjekje fisnike. Uroj që Allahu t’ju japë forcën për të përmbushur pritshmëritë që myslimanët e botës kanë ndaj jush në këtë shekull të ri Hixhi.
Rroftë uniteti i Botës Myslimane.
