Hulumtimet e reja dëshmojnë një pjesëmarrje në rritje të studiuesve të Ballkanit Perëndimor në programet e shkëmbimit akademik të BE-së, pasi BE-ja po merr hapa për të mirëpritur vendet në rajon si anëtarë të programit kërkimor Horizon Europe.
Në dekadat e fundit, shumë shkencëtarë, inxhinierë dhe teknikë nga Ballkani Perëndimor janë larguar për të punuar në Europën e Veriut dhe Amerikën e Veriut. Një largim i ngjashëm po ndodh në Europën Qendrore dhe Lindore, duke bërë që BE të rifillojë bisedimet për ndërtimin e një zone kërkimore më gjithëpërfshirëse europiane dhe të investojë më shumë para në Horizon Europe për të zgjeruar pjesëmarrjen në projektet kërkimore dhe për të rritur performancën e kërkimit dhe zhvillimit në vendet më të varfra anëtare.
Për të shmangur krijimin e një gabimi tjetër në të ardhmen e afërt, Komisioni po përpiqet të shënjestrojë investimet e kërkim-zhvillimit në vendet e Ballkanit Perëndimor që janë kandidatë për t’u bashkuar me BE-në.
Sipas Komisionit Europian, financimi i Horizon Europe 2020 për projektet kërkimore në Ballkanin Perëndimor, u trefishua midis viteve 2014 dhe 2019. Rreth 845 studiues u financuan me 290 grante. Fondet e BE-së ndihmuan Serbinë që të ndërtojë një qendër kërkimore në bujqësinë e qëndrueshme dhe sigurinë ushqimore.
Një projekt tjetër bashkëpunues në Shqipëri, Bosnjë-Hercegovinë, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi është integrimi i njohurive mbi lëndët e para dhe energjinë nëntokësore.
Komisionerja e BE-së për kërkime Mariya Gabriel dhe homologu i saj Olivér Várhelyi, i cili është përgjegjës për këtë rajon, po punojnë për përfshirjen e kërkimit dhe inovacionit në një plan të madh të zhvillimit ekonomik për rajonin, si pjesë e bisedimeve të pranimit në BE. Negociatat e pranimit tashmë janë duke u zhvilluar me Malin e Zi dhe Serbinë, por përparimi ka qenë më i ngadaltë me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut.
Sllovenia tani mban presidencën e radhës të Këshillit të BE-së dhe dëshiron të ndihmojë vendet në Ballkanin Perëndimor që të lidhen plotësisht me Horizon Europe dhe t’i ndihmojë studiuesit në rajon të ndërtojnë karriera të suksesshme në institucionet e tyre.
Skemat e lëvizshmërisë që mundësojnë shkëmbimin e njohurive dhe qëndrimet e përkohshme jashtë vendit, shihen si një mënyrë për të ngadalësuar ikjen e trurit.
Studimi nga Klaus Schuch i Qendrës për Inovacionin Social, i cili u publikua nga Platforma Austriake për Kërkimin dhe Vlerësimin e Politikave të Teknologjisë, tregon se gjithnjë e më shumë studiues dhe akademikë në Ballkanin Perëndimor po marrin pjesë në skemat europiane të lëvizshmërisë. Schuch vëren në veçanti se Shqipëria, Bosnjë -Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia po integrohen në programet e mobilitetit rajonal dhe europian.
Pjesëmarrja në programin Marie Skłodowska-Curie të BE-së (MSCA) për rrjetet e doktoraturës, bursat postdoktorale dhe shkëmbimet e stafit është e ulët në shifra absolute.
ERASMUS+ përdoret intensivisht nga studentët, ndërsa pjesëmarrja në programin e Bashkëpunimit Europian në Shkencë dhe Teknologji (COST) është rritur në mënyrë të jashtëzakonshme.
