PËRKUNDËR SHQETËSIMEVE, MARRËVESHJA E OHRIT KA MBETUR NË FUQI GJATË DY DEKADAVE TË FUNDIT, ME MAQEDONINË QË KA BËRË HAPA TË RËNDËSISHËM DREJT ANËTARËSIMIT NË NATO DHE BE.
Njëzet vjet më parë, në gusht, u arrit një marrëveshje e rëndësishme midis maqedonasve dhe shqiptarëve. Marrëveshja e Ohrit i dha fund dhunës disa mujore dhe krijoi terrenin për ndryshime të mëdha në Maqedoni.
E negociuar midis partive të atëhershme kryesore parlamentare, marrëveshja u nënshkrua më 13 gusht 2001. Dhuna e armatosur njëmujore u përfundua dhe reformat e mëdha u futën në këtë vend të Ballkanit.
Qeverive vendore iu dhanë më shumë kompetenca. Punësimi në administratën publike u bë i disponueshëm për të gjithë pa diskriminim. Marrëveshja përcaktonte se do të ndërmerrej veprim për “korrigjimin e çekuilibrave të tanishëm në përbërjen e administratës publike, veçanërisht përmes rekrutimit të anëtarëve të komuniteteve të nënpërfaqësuara”. Kjo në thelb nënkuptonte se do të kishte një numër më të madh të shqiptarëve etnikë në pozita të pushtetit dhe autoritetit.
Po aq e rëndësishme, marrëveshja deklaroi se “çdo gjuhë tjetër (përveç maqedonishtes) e folur nga të paktën 20 përqind e popullsisë është gjithashtu një gjuhë zyrtare …” Ky ishte një hap i rëndësishëm drejt zvogëlimit të diskriminimit që ekzistonte në Maqedoni para marrëveshje.
Për më tepër, koncepti i veprimit afirmativ (ose “diskriminimi pozitiv” në gjuhën e marrëveshjes) u prezantua në universitetet shtetërore për anëtarët e komuniteteve të nënpërfaqësuara.
Në këmbim të këtyre ndryshimeve, Ushtria Çlirimtare Kombëtare Shqiptare (UÇK) u çarmatos, dhe NATO -s iu ngarkua mbikëqyrja dhe zbatimi i procesit të çarmatimit. I njohur si Operacioni Vjelja Thelbësore, ky mision zgjati pak më shumë se një muaj.
Jo të gjithë ishin të bindur se Marrëveshja e Ohrit do të zgjaste. Mbulimi i negociatave nga Ekonomisti dhe marrëveshja e arritur në qytetin maqedonas të Ohrit pasqyroi shqetësimin mbi mundësinë e rishfaqjes së dhunës.
Por The Economist kishte të drejtë në përmbledhjen e thelbit të marrëveshjes në mënyrën e mëposhtme: “Marrëveshja do të lehtësojë frikën sllave nga separatizmi duke ruajtur nocionin e një shteti unitar, duke iu përgjigjur ankesave të shqiptarëve etnikë për neglizhencën dhe përjashtimin zyrtar.”
Përkundër shqetësimeve, Marrëveshja e Ohrit ka mbetur në fuqi gjatë dy dekadave të fundit, me Maqedoninë që ka bërë hapa të rëndësishëm drejt anëtarësimit në NATO dhe BE.
Në fakt, dy marrëveshje erdhën për t’i dhënë formë Maqedonisë gjatë asaj periudhe kohore. Ndërsa Marrëveshja e Ohrit kërkonte t’i vendoste marrëdhëniet maqedono-shqiptare në një bazë më të barabartë, Marrëveshja e Prespës e nënshkruar në vitin 2018 midis Maqedonisë dhe Greqisë kishte për qëllim zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje 27-vjeçare mbi emrin e Maqedonisë. Vendi ndryshoi emrin në Maqedoninë e Veriut dhe Greqia hoqi veton në rrugën e Maqedonisë drejt BE -së dhe NATO -s.
Jo shumë kohë më vonë, Maqedonia e Veriut u bë anëtare e NATO -s në Mars 2020. Por rruga drejt BE -së mbetet e mprehtë. Oferta e vendit për në BE vazhdon të jetë e bllokuar. Së pari, Greqia bllokoi rrugën e vendit drejt BE -së. Pastaj, në fund të vitit 2019, Presidenti Francez Emmanuel Macron bllokoi hapjen e bisedimeve të pranimit. Tani, Bullgaria po bllokon bisedimet e Maqedonisë së Veriut me BE.
Në përmbledhje, Marrëveshja e Ohrit i dha fund konfliktit maqedonas-shqiptar dhe, në pjesën më të madhe, i hapi rrugën një shqiptimi më të madh shqiptar në drejtimin e vendit. Pavarësisht shqetësimeve të ngritura në atë kohë, Marrëveshja u mbajt.
Marrëveshja e Prespës, e negociuar tre vjet më parë, ishte e rëndësishme në zgjidhjen e mosmarrëveshjes Maqedoni-Greqi. Në vend që të shpërblehet për reformat e saj nga BE, Maqedonia e Veriut tani përballet me një pengesë tjetër. Tre veto nga shtetet anëtare të BE -së kanë qenë jashtëzakonisht të padrejta ndaj Maqedonisë.
Nocioni i parashtruar shpesh nga eurokratët se shtetet e Ballkanit Perëndimor do të ecin përpara në rrugën e tyre drejt BE-së nëse zbatojnë reformat e nevojshme, tani është vënë në pikëpyetje.
Tani është koha që BE të hapë bisedimet e pranimit me Maqedoninë e Veriut. Që BE të mbetet e besueshme në Ballkanin Perëndimor, ajo duhet ta shtyjë Bullgarinë të heqë veton. Administrata e Bidenit duhet të ndjekë një politikë të ngjashme për të siguruar që reformat dhe përparimi i Maqedonisë së Veriut të jenë të ankoruara fort brenda NATO -s dhe BE -së.
** Opinionet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht politikën redaktuese të Anadolu Agency.\\ Dr. Hamza Karcic
