Zhvillimi i një biznesi shërbimesh

Shembulli i dytë i dhënë më sipër për musharakah në ulje është blerja e përbashkët e një taksie që përdoret për të gjeneruar të ardhura duke e dhënë me qira (si mjet transporti). Kjo marrëveshje përbëhet nga këto elemente kryesore:

i) Krijimi i bashkëpronësisë në një taksi në formën e Shirkah al-Milk
Siç është përmendur më parë, kjo lejohet sipas Sheriatit Islam.

ii) Pjesëmarrja në fitimin që gjenerohet nga shërbimi i taksisë
Edhe kjo është e lejueshme, sipas rregullave të përmendura më herët në këtë kapitull.

iii) Blerja graduale e njësive të pjesës së financuesit nga klienti
Kjo bëhet sipas të njëjtave kushte të përshkruara në rastin e financimit të banesave. Megjithatë, ka një dallim të vogël midis financimit të banesave dhe kësaj marrëveshjeje me taksinë:

Taksia, kur përdoret për shërbim transporti, humb vlerë me kalimin e kohës (dëmtohet ose amortizohet).
Prandaj, amortizimi i vlerës së taksisë duhet të merret parasysh kur përcaktohet çmimi i njësive të pjesës që i përket financuesit.

Në këtë mënyrë, musharakah në ulje mund të përdoret jo vetëm për banesa, por edhe për biznese shërbimesh, siç është shërbimi taksi, gjithmonë duke respektuar parimet e Sheriatit.

Financimi i shtëpive

Marrëveshja për financimin e shtëpive përbëhet nga transaksionet e mëposhtme:

Krijimi i pronësisë së përbashkët në pronë (Shirkat-al-Milk).
Dhënia me qira e pjesës së financuesit klientit.
Premtimi nga klienti për të blerë njësitë e pjesës së financuesit.
Blerja aktuale e njësive në faza të ndryshme.
Rregullimi i qirasë sipas pjesës së mbetur të financuesit në pronë.

Le të diskutojmë secilin përbërës të marrëveshjes më hollësisht.

i) Hapi i parë në marrëveshjen e mësipërme është krijimi i pronësisë së përbashkët në pronë. Është shpjeguar tashmë në fillim të këtij kapitulli se ‘Shirkat-al-Milk’ (prona e përbashkët) mund të lindë në mënyra të ndryshme, përfshirë blerjen e përbashkët nga palët. Kjo është lejuar shprehimisht nga të gjitha shkollat e jurisprudencës islame. Prandaj nuk mund të ngrihet asnjë kundërshtim ndaj krijimit të kësaj prone të përbashkët.
ii) Pjesa e dytë e marrëveshjes është që financuesi e jep me qira pjesën e tij në shtëpi klientit dhe i ngarkon atij qira.

Kjo marrëveshje është gjithashtu e lejueshme, sepse nuk ka ndonjë mosmarrëveshje ndërmjet juristëve myslimanë për lejueshmërinë e dhënies me qira të pjesës së pandarë në një pronë partnerit të tij. Nëse pjesa e pandarë jepet me qira një pale të tretë, lejueshmëria e saj është pikë ndarjeje ndërmjet juristëve myslimanë. Imam Abu Hanife dhe Imam Zufar janë të mendimit se pjesa e pandarë nuk mund të jepet me qira një pale të tretë, ndërsa Imam Maliku dhe Imam Shafi’u, Abu Jusufi dhe Muhamed Ibn Hasani e lejojnë që pjesa e pandarë të jepet me qira kujtdo. Por sa i përket dhënies me qira partnerit vetë, të gjithë janë unanimë për vlefshmërinë e ‘ixharah’.

iii) Hapi i tretë në marrëveshjen e përmendur është që klienti blen njësi të ndryshme të pjesës së pandarë të financuesit. Kjo marrëveshje është gjithashtu e lejuar. Nëse pjesa e pandarë i përket si tokës ashtu edhe ndërtesës, shitja e të dyjave lejohet sipas të gjitha shkollave islame. Po ashtu, nëse pjesa e pandarë e ndërtesës ka për qëllim të shitet partnerit, edhe kjo lejohet njëzëri nga të gjithë juristët myslimanë. Megjithatë, ka një ndryshim mendimi nëse i shitet një pale të tretë.

Është e qartë nga tre pikat e mësipërme se secili nga këto transaksione është i lejuar në vetvete, por çështja është nëse këto transaksione mund të kombinohen në një marrëveshje të vetme. Përgjigjja është se nëse të gjitha këto transaksione janë kombinuar duke i bërë njëra kusht të tjetrës, atëherë kjo nuk lejohet në Sheriat, sepse është një rregull i njohur mirë në sistemin juridik islam që një transaksion nuk mund të bëhet parakusht për një tjetër. Megjithatë, skema e propozuar sugjeron që në vend të bëhen dy transaksione të kushtëzuara me njëra-tjetrën, duhet të ekzistojë një premtim njëanshëm nga klienti, fillimisht për të marrë me qira pjesën e financuesit dhe për të paguar qiranë e rënë dakord, dhe së dyti, për të blerë njësi të ndryshme të pjesës së financuesit të shtëpisë në faza të ndryshme. Kjo na çon te çështja e katërt, që është, zbatueshmëria e një premtimi të tillë.

iv) Mendohet në përgjithësi se një premtim për të bërë diçka krijon vetëm një detyrim moral për premtuesin i cili nuk mund të zbatohet përmes gjykatave. Megjithatë, ka një numër juristësh myslimanë që mendojnë se premtimet janë të zbatueshme dhe gjykata mund ta detyrojë premtuesi të përmbushë premtimin e tij, veçanërisht në kontekstin e aktiviteteve tregtare. Disa juristë malikij dhe hanefij mund të përmenden në veçanti, të cilët kanë deklaruar se premtimet mund të zbatohen përmes gjykatës në raste nevoje. Juristët hanefij kanë përvetësuar këtë mendim në lidhje me një lloj të veçantë shitjeje të quajtur ‘bai-bilvafa’. Kjo ‘bai-bilvafa’ është një marrëveshje e veçantë për shitjen e një shtëpie ku blerësi i premton shitësit që sa herë që ky i fundit t’i japë çmimin e shtëpisë, ai do ta rishesë shtëpinë për të. Kjo marrëveshje ishte e përhapur në vendet e Azisë Qendrore, dhe juristët hanefij kanë menduar se nëse rishitja e shtëpisë tek shitësi origjinal bëhet një kusht për shitjen fillestare, ajo nuk lejohet. Megjithatë, nëse shitja e parë kryhet pa ndonjë kusht, por pas kryerjes së shitjes, blerësi premton të rishesë shtëpinë sa herë që shitësi i ofron të njëjtin çmim, ky premtim është i pranueshëm dhe krijon jo vetëm një detyrim moral, por edhe një të drejtë të zbatueshme për shitësin origjinal. Juristët myslimanë që lejojnë këtë marrëveshje e kanë bazuar mendimin e tyre në parimin që premtimi mund të bëhet i zbatueshëm në kohë nevoje.

Edhe nëse premtimi është dhënë para kryerjes së shitjes së parë, pas së cilës shitja është kryer pa ndonjë kusht, ajo gjithashtu lejohet nga disa juristë hanefij.

Dikush mund të ngrejë një kundërshtim se nëse premtimi për rishitje është marrë para hyrjes në një shitje aktuale, kjo praktikisht do të thotë vendosje e një kushti në vetë shitjen, sepse premtimi kuptohet se është bërë ndërmjet palëve në kohën e shitjes, dhe prandaj, edhe nëse shitja është pa një kusht të shprehur, ajo duhet të merret si e kushtëzuar sepse një premtim në term të shprehur e ka paraprirë atë.

Ky kundërshtim mund të përgjigjet duke thënë se ka një dallim të madh midis vendosjes së një kushti në shitje dhe dhënies së një premtimi të veçantë pa e bërë atë kusht. Nëse kushti përmendet shprehimisht në kohën e shitjes, kjo do të thotë se shitja do të jetë e vlefshme vetëm nëse plotësohet kushti, që do të thotë se nëse kushti nuk përmbushet në të ardhmen, shitja aktuale do të bëhet e pavlefshme. Kjo e bën transaksionin e shitjes të varur nga një ngjarje e ardhshme që mund të ndodhë ose jo. Kjo çon në pasiguri (gharar) në transaksion, e cila është plotësisht e ndaluar në Sheriat.

Përkundrazi, nëse shitja është pa asnjë kusht, por njëra nga dy palët ka premtuar të bëjë diçka veçmas, atëherë shitja nuk mund të konsiderohet si e varur ose kusht me përmbushjen e premtimit të bërë. Ajo do të hyjë në fuqi pavarësisht nëse premtuesi e përmbush apo jo premtimin e tij. Edhe nëse premtuesi tërhiqet nga premtimi i tij, shitja do të mbetet në fuqi. Më e shumta që mund të bëjë premtimi është të detyrojë premtuesin përmes gjykatës që të përmbushë premtimin, dhe nëse premtuesi nuk është në gjendje ta përmbushë atë, atëherë mund të kërkohen dëmshpërblime reale për shkak të mospërmbushjes.

Kjo e bën të qartë se një premtim i veçantë dhe i pavarur për të blerë nuk e bën kontratën origjinale të jetë e kushtëzuar apo e varur. Prandaj, ajo mund të zbatohet.

Bazuar në këtë analizë, musharakah në ulje mund të përdoret për financimin e shtëpive me kushtet në vijim:

a) Marrëveshja për blerjen e përbashkët, qiradhënien dhe shitjen e njësive të ndryshme të pjesës së financuesit nuk duhet të lidhen së bashku në një kontratë të vetme. Megjithatë, blerja e përbashkët dhe kontrata e qirasë mund të përfshihen në një dokument, ku financuesi bie dakord që pas blerjes së përbashkët, ta japë me qira pjesën e tij klientit. Kjo lejohet sepse, siç është shpjeguar në kapitullin përkatës, ixharah mund të hyjë në fuqi për një datë të ardhshme. Në të njëjtën kohë, klienti mund të nënshkruajë një premtim njëanshëm për të blerë periodikisht njësi të ndryshme të pjesës së financuesit dhe financuesi mund të ndërmarrë që kur klienti do të blejë njësi nga pjesa e tij, qiraja për njësitë e mbetura do të ulet në përputhje me këtë.
b) Në kohën e blerjes së çdo njësie, shitja duhet të kryhet përmes shkëmbimit të ofertës dhe pranimit në atë datë të caktuar.
c) Do të ishte e preferueshme që blerja e njësive të ndryshme nga klienti të bëhet në bazë të vlerës së tregut të shtëpisë në datën e blerjes së njësisë përkatëse, por është gjithashtu e lejueshme që të bihet dakord për një çmim të caktuar në premtimin për blerje të nënshkruar nga klienti.

Financimi i projekteve

Në rastin e financimit të projekteve, metoda tradicionale e musharakah ose mudarabah mund të adoptohet lehtësisht. Nëse financuesi dëshiron të financojë të gjithë projektin, mund të përdoret forma e mudarabah. Nëse investimi vjen nga të dyja palët, mund të adoptohet forma e musharakah. Në këtë rast, nëse menaxhimi është përgjegjësi e vetme e njërës palë, ndërsa investimi vjen nga të dyja, mund të përdoret një kombinim i musharakah dhe mudarabah sipas rregullave të diskutuara më parë.

Meqë musharakah ose mudarabah do të ishin zbatuar që në fillim të projektit, nuk duhet të ketë ndonjë problem sa i përket vlerësimit të kapitalit. Po ashtu, ndarja e fitimeve sipas standardeve normale të kontabilitetit nuk duhet të jetë e vështirë. Megjithatë, nëse financuesi dëshiron të tërhiqet nga musharakah, ndërsa pala tjetër dëshiron të vazhdojë biznesin, kjo e fundit mund të blejë pjesën e të parit me një çmim të rënë dakord. Në këtë mënyrë, financuesi mund të rikuperojë shumën që ka investuar së bashku me një fitim, nëse biznesi ka gjeneruar fitim. Baza për përcaktimin e çmimit të pjesës së tij do të diskutohet në detaje më vonë (gjatë diskutimit për financimin e kapitalit qarkullues).

Nga ana tjetër, biznesmeni mund të vazhdojë me projektin e tij, qoftë vetë ose duke shitur pjesën e financuesit të parë te një person tjetër që mund ta zëvendësojë atë.

Meqë institucionet financiare zakonisht nuk dëshirojnë të mbeten përherë partnerë në një projekt të caktuar, ato mund ta shesin pjesën e tyre partnerëve të tjerë të projektit siç u përmend më sipër. Nëse shitja e pjesës në një kohë të vetme nuk është e mundur për shkak të mungesës së likuiditetit në projekt, pjesa e financuesit mund të ndahet në njësi më të vogla dhe çdo njësi mund të shitet pas një intervali të përshtatshëm. Sa herë që shitet një njësi, pjesa e financuesit në projekt zvogëlohet për aq sa është shitur, dhe kur të gjitha njësitë janë shitur, financuesi del plotësisht nga projekti.

Mënyrat e financimit – Hyrje

Konceptet e musharakah dhe mudarabah janë mënyra të rëndësishme të financimit që mund të përdoren për mbështetjen e një biznesi në funksion. Megjithëse detajet e zbatimit mund të ndryshojnë në varësi të rrethanave dhe nevojave, ato duhet të bazohen në disa parime themelore që garantojnë drejtësinë dhe përputhshmërinë me parimet islame. Këto parime sigurojnë që financimi të jetë një bashkëpunim i ndershëm dhe i drejtë midis investitorëve dhe bizneseve.

Financimi përmes musharakah dhe mudarabah nuk është thjesht dhënie huaje me interesa, por një pjesëmarrje aktive në biznes. Në rastin e musharakah, kjo nënkupton që investitori merr pjesë në pronësinë e aseteve të biznesit në përpjesëtim me kontributin financiar që ka dhënë. Kjo i jep atij përgjegjësi dhe të drejta të ndërsjella në zhvillimin e biznesit.
Një nga parimet kyçe është që investitori ose financuesi duhet të ndajë humbjet që lindin nga aktiviteti i biznesit, në përpjesëtim të drejtë me kontributin e tij financiar. Kjo do të thotë se asnjëra palë nuk duhet të përfitojë në mënyrë të padrejtë apo të shmangë përgjegjësinë për humbjet.
Partnerët kanë mundësinë të vendosin me marrëveshje të përbashkët për ndarjen e fitimit në mënyrë që ajo të mos përkojë domosdoshmërisht me përqindjen e investimit të secilit. Megjithatë, në rastin kur një partner nuk merr pjesë në menaxhimin ose punën e biznesit, ai nuk mund të kërkojë një pjesë më të madhe të fitimit sesa ajo që i takon sipas kontributit të tij financiar.
Humbjet që vijnë nga aktiviteti i biznesit duhet të ndahen në mënyrë të saktë dhe të drejtë, në proporcion me pjesëmarrjen financiare të secilit partner. Kjo siguron që asnjë partner të mos dëmtohet padrejtësisht dhe që të gjithë të mbajnë përgjegjësinë e tyre në përputhje me investimin që kanë bërë.

Këto parime janë themeli i një sistemi financimi të bazuar në bashkëpunim, drejtësi dhe përgjegjësi të ndërsjellë, që i përshtatet mjedisit të biznesit duke ruajtur integritetin dhe parimet islame.

Kreditë

Koncepti i kredisë ka pësuar një ndryshim të rëndësishëm nën sistemin kapitalist. Në periudhën para-kapitaliste, kreditë përfaqësonin kursime reale. Kontrolli mbi produktin shoqëror, i fituar përmes një kontributi ndaj tij, transferohej përkohësisht te huamarrësi. Duke qenë se prirja për konsum e huamarrësit është më e lartë se ajo e huadhënësit, veprimi i huadhënies kishte një efekt kundër-deflacionar që ndihmonte në stabilitetin dhe mirëqenien e ekonomisë.

Me ardhjen e bankave, një kredi u bë fuqia blerëse e krijuar dhe e kaluar te huamarrësi. Ajo përbën një kërkesë shtesë mbi stokun e mallrave dhe shërbimeve të disponueshme në shoqëri. Nuk përputhet me ndonjë kontribut paraprak ose të njëkohshëm në produktin shoqëror. Prandaj, ndikimi i saj është inflacionist. Nëse kreditë bankare janë për konsum, nuk pritet asnjë shtesë në produktin shoqëror as në të ardhmen. Në rastin e kredive prodhuese, një rritje e prodhimit mund të ndodhë pas një vonese kohore, nëse ekzistojnë burime të papërdorura në ekonomi. Një rrjedhë e vazhdueshme kredish bankare patjetër do të ushtrojë një tendencë inflacioniste për shkak të kësaj vonese. Një shoqëri që nuk ka burime të papërdorura ose që përballet me pengesa të mëdha në furnizimin me mallra kapitale, aftësi ose lëndë të para të nevojshme, do të jetë më e dëmtuara në këtë drejtim.

Nëse, në epokën para-kapitaliste, huamarrësi duhej të paguante një shumë shtesë parash si “interes” përveç kthimit të shumës bazë, kjo nënkuptonte një transferim të thjeshtë të kontrollit mbi burimet reale nga një klasë njerëzish te tjetra. Pagesa e interesit mbi paratë e krijuara ad hoc për huadhënie përforcon këtë efekt në atë masë sa natyra e tij ndryshon. Nëse norma e rezervës është 10 për qind, kështu që depozitat e kursyera prej 100 u mundësojnë bankave të japin hua prej 1000, dhe norma vjetore e interesit është gjithashtu 10 për qind, shuma e transferuar do të jetë 100 në vit. Huadhënia e 100 të kursyera, pa ndërhyrjen e bankave dhe krijimin e parasë prej tyre, do të përfshinte një transferim vetëm prej 10 në vit. Ndërsa kthimi i kredisë bankare do të fshijë paratë që banka ka krijuar, interesi i paguar bankës do të mbetet. Roli ri-distributiv i institucionit të interesit mbi kreditë ka marrë rëndësi shumë më të madhe me ardhjen e bankave.

Pavarësisht gabimeve në justifikimet e ndryshme për pretendimin e kursyesit për interes, situata e re kërkon një justifikim të ri për pretendimin e huadhënësit për interes kur paratë e huazuara krijohen në procesin e huadhënies, ekzistojnë sa kohë ekziston kredia dhe shuhen sapo kredia kthehet.

Është një konventë shoqërore që mundëson këtë gjë të jashtëzakonshme, dmth zakoni i njerëzve që mbajnë paratë e tyre në banka dhe bëjnë pagesa me çek, besimi i tyre në sistemin bankar që rrjedh nga mbrojtja e dhënë nga banka qendrore. Është shoqëria që lejon krijimin e fuqisë së re blerëse (pa shoqëruar me një shtesë të njëkohshme në prodhimin shoqëror), dhe toleron presionin inflacionist në shpresën se kjo do të çojë në një rritje të mëvonshme të produktit shoqëror përmes shfrytëzimit të burimeve të papërdorura.

Pse ekonomia e kapitalizmit dështon të theksojë dallimin e qartë midis kredive që përfaqësojnë kursime reale dhe kredive që nuk e bëjnë këtë? Pse e trajton krijimin e kërkesave shtesë për prodhimin shoqëror në mënyrë të barabartë me një transferim të thjeshtë të kërkesave ekzistuese? Pse koncepti i njëjtë duhet të përfshijë dy entitete të ndryshme? Arsyeja qëndron në legjitimizimin e interesit mbi kreditë bankare që mbulon koncepti i vjetër. Pasi origjina shoqërore e privilegjit të dhënë huamarrësve njihet, shoqëria do të kërkojë përfitimet e rrjedhshme, cilado qofshin ato. Bankat nuk do të duhej të kishin të drejtë më shumë se tarifat e shërbimit, me një shumë shtesë për të mbuluar rrezikun e mos-kthimit nëse nuk trajtohet ndryshe.

Nuk i përshtatet kornizës konceptuale të ekonomisë islame të trajtojë të dyja llojet e kredisë njësoj. Huadhënia e vërtetë duhet të dallojë nga leja shoqërore për ushtrimin e fuqisë shtesë blerëse në pritje të prodhimit shtesë. Nga këndi islam, akti i huadhënies është akt bamirësie, një vepër e mirë. Nuk është një akt biznesi i motivuar nga fitimet. Huamarrësi nuk është i detyruar të kthejë më shumë se shumën bazë të huazuar. Huadhënia i përket fushës së bashkëpunimit altruist, një dimension i rëndësishëm i aktivitetit ekonomik në Islam. Leja shoqërore për ushtrimin e kontrollit shtesë mbi burimet në pritje të prodhimit shtesë është një fenomen i ri. Të drejtat dhe detyrimet e palëve të përfshira nuk janë përcaktuar nga teksti i Ligjit Islam, kjo duhet të bëhet tani në përputhje me shpirtin e atij ligji. Është e qartë, megjithatë, se ato do të jenë të ndryshme nga ato të përcaktuara për “kreditë” në kuptimin e mëparshëm.

Kartë krediti e bazuar në Tavarruk

Qëllimi është të lëshohet një kartë që është në përputhje me Sheriatin, bazuar në strukturën e miratuar nga bordi i Sheriatit të BSF-së, dhe njëkohësisht të përshtatet me infrastrukturën ekzistuese si në nivel lokal ashtu edhe ndërkombëtar.

Ideja bazë është të lëshohet një kartë pagesash, ku llogaria shlyhet në fund të çdo periudhe mujore kontabël.

Prandaj, kur deklarata i dërgohet mbajtësit të kartës, ai mund të:

Shlyejë të gjithë shumën dhe të pastrojë të gjitha detyrimet e papaguara.
Bëjë pagesë të pjesshme dhe të mbajë një pjesë të detyrimit të papaguar.
Të paguajë vetëm shumën minimale të përcaktuar në deklaratë.

Në rastet 2 dhe 3 më sipër, banka do t’i shesë mbajtësit të kartës mallra me pagesë të shtyrë për një vlerë të barabartë me shumën e papaguar në kartë, plus fitimin e llogaritur vjetor për një muaj. Pastaj, në emër të mbajtësit të kartës, do të shesë të njëjtat mallra në treg dhe do të përdorë vlerën e marrë për të shlyer llogarinë e kartës.

Në ciklin tjetër kontabël, i njëjti proces do të përsëritet, pra mbajtësi i kartës do të shlyejë të gjithë shumën ose një pjesë të saj, por në çdo rast duhet të paguajë minimumin. Sërish do të kryhet një transaksion tavarruk për një muaj.

Dokumentacioni:

Kushtet dhe termat standarde të kartës së kreditit duhet të ndryshohen për të pasqyruar strukturën e re. Kushtet dhe termat e ndryshuara duhet të nënshkruhen nga klienti si zakonisht.

Duhet theksuar se nga pikëpamja e Sheriatit, mbajtësi i kartës duhet të njoftohet çdo herë që banka kryen një transaksion tavarruk në emër të tij. Ai ka të drejtë të kundërshtojë. Në një rast të tillë, banka duhet të tërheqë transaksionin dhe ta transferojë atë në llogarinë e saj. Marrëveshja atëherë ndërpritet dhe karta anulohet. Kjo konsiderohet si një rast mospagese dhe mbledhja e shumës së papaguar bëhet përmes kanaleve normale.

Menaxhimi i vonesave dhe mospagesave në bankat islame

Dështimi për të përmbushur detyrimet financiare në kohën e duhur nuk është diçka e rrallë, as edhe në bankat islame. Përdorimi i formave jo të bazuara në borxh si mudarabah dhe musharakah nuk e mbron një bankë islame nga ky rrezik. Problemi qëndron në faktin se vendosja e gjobave (tarifa për vonesë) nuk lejohet në Sheriatin islam. Lejohen vetëm kostot reale që lidhen me mbledhjen e borxhit. Arsyeja është se gjobat për vonesë konsiderohen riba (kamatë) në jurisprudencën islame.

Kjo krijon disa probleme në bankat islame:

Banka nuk mund të kompensohet për humbjen e kohës dhe mundësive për fitim.
Klientët mund të mos ndihen të detyruar të paguajnë në kohë, duke krijuar motive për vonesë.
Kjo rrit koston e financimit për bankën islame në krahasim me bankat konvencionale, pasi vonesat ndikojnë te klientët që paguajnë me përpikmëri.
Në fund, banka mund të mbetet vetëm me klientë me rrezik të lartë (“klientë të këqij”).

Bankat islame kanë metoda të ndryshme për të përballuar këto raste. Më e zakonshmja është që vendosin një gjobë për vonesë ndaj atyre që nuk paguajnë në kohë. Por, këto gjoba nuk përfundojnë si të ardhura të bankës, por jepen për bamirësi. Kështu, presioni i tarifës për vonesë mbetet, pa u shndërruar në transaksion të ndaluar me riba, sepse banka nuk përfiton prej saj.

Baza ligjore e këtij penaliteti është pëlqimi paraprak i klientit, i cili shprehet në kontratën fillestare.

Kufizimet e pjesëmarrjes së bordit të Sheriatit në biznesin e përditshëm të një banke islame

Një bord Sheriati është gjithmonë një organ këshillues. Megjithatë, bankat islame ndryshojnë në nivelin e fuqisë që i japin këtij bordi. Disa banka islame mund t’i japin bordit autoritetin për të kryer auditime sheriatike në të gjitha degët dhe zyrat e bankës, duke siguruar që të respektohen me rigorozitet procedurat e përcaktuara. Mund të krijohet një lidhje direkte mes bordit dhe auditorëve të jashtëm të bankës për të lehtësuar hetimet e bordit te Sheriatit.

Bankat e tjera kufizojnë bordin e tyre vetëm në funksionin e këshilltarit, duke iu përgjigjur kërkesave dhe pyetjeve nga menaxhmenti. Gjithashtu, disa banka e konsiderojnë të mjaftueshme të kërkojnë këshilla sheriatike vetëm kur lind nevoja, pa mbajtur këshilltarë të përhershëm.

Bankat islame ndryshojnë edhe në vendin që i japin bordit brenda strukturës organizative të institucionit. Disa borde Sheriati kërkojnë të raportojnë drejtpërdrejt në asamblenë e përgjithshme të aksionarëve të bankës. Mendohet se një bord i tillë ka ndikim më të madh mbi menaxhmentin, duke siguruar respektimin rigoroz të udhëzimeve të bordit. Në shumicën e rasteve, megjithatë, bordi i Sheriatit raporton tek bordi i drejtorëve.

Megjithatë, në të gjitha bankat islame, një bord Sheriati nuk ndërhyn në operacionet e përditshme të bankës. Për shembull, asnjë bord Sheriati nuk merret me analizën e kredive, vlerësimin e riskut apo vendimet për dhënien e lehtësirave financiare për klientët. Këshilltarët e sheriatit mund të kenë rezervime për strukturën e financimit ose formën e kontratës që përdoret. Edhe këto, megjithatë, rrallë shqyrtohen rast pas rasti për miratim. Modeli zakonisht miratohet nga bordi i Sheriatit, ndërsa rishikimi i aplikimeve lëshohet zakonisht në raportin vjetor.

Roli i këshilltarëve të Sheriatit në sistemin bankar islam

Një nga veçoritë më dalluese të bankave islame është se ato këshillohen gjithmonë nga ekspertë të Sheriatit Islam. Meqë arsyeja kryesore e ekzistencës së bankave islame është dëshira për të ndjekur udhëzimet e Sheriatit në financë dhe investime, u bë thelbësore të garantohej publiku, veçanërisht kursimtarët, se banka po merr këshillim profesional në këtë drejtim.

Për më tepër, duke qenë se ishte e vështirë të gjeje bankierë që kishin njohuri të thella edhe në Sheriat, bankat panë të udhës të lidhin me menaxhimin një këshill ose bord të Sheriatit. Megjithatë, jo të gjitha bankat islame kanë një bord të tillë. Disa mund të kenë vetëm një këshilltar. Të tjera mund të kërkojnë këshillë nga disa dijetarë, por vetëm kur ka nevojë. Shumica, megjithatë, mbajnë një këshill Sheriati që mblidhet herë pas here për të miratuar transaksione dhe kontrata model, dhe për të nxjerrë një deklaratë vjetore që vërteton përputhshmërinë e menaxhimit me udhëzimet dhe vendimet e bordit të Sheriatit, në lidhje me aspektet fetare të veprimtarisë së bankës.

Një bord tipik Sheriati ka këto funksione dhe detyra:

a) Jep opinion mbi çështje që i referohen nga menaxhmenti i bankës, në lidhje me aktivitetet e saj dhe përputhshmërinë me kërkesat e Sheriatit.

b) Miraton kontratat model dhe marrëveshjet standarde dhe siguron se janë në përputhje me Sheriatin.

c)Mbikëqyrja e përgjithshme e veprimtarisë së bankës dhe, në veçanti, e zbatimit nga menaxhmenti të udhëzimeve të Sheriatit të lëshuara nga bordi.

d) Lëshimi i një deklarate vjetore që shoqëron pasqyrat financiare të bankës, ku regjistrohen opinionet e bordit për përputhshmërinë e bankës me kërkesat e Sheriatit, e cila i drejtohet aksionarëve dhe klientëve të bankës.

Parimet e Sheriatit që lidhen me sistemin bankar islam

Një maksimë e Sheriatit është një grup parimesh të përcaktuara me saktësi, të nxjerra nga juristët nga rregullat e njohura të Sheriatit. Ato paraqesin një shpjegim të thelbit të një teksti ligjor. Synimi është të lehtësojë zbatimin e rregullave të Sheriatit në situata të ndryshme në shoqërinë njerëzore.

Në kontrata, ajo që ka rëndësi është qëllimi dhe kuptimi, jo fjalët dhe forma e jashtme.

Kjo është një maksimë shumë e rëndësishme, sepse kuptimi zbulon më mirë qëllimin e palëve në një kontratë. Për këtë arsye kontratat në Sheriat mund të ndryshojnë nga ajo që quhen thjesht për shkak të përfshirjes së një kushti. Një kusht që e detyron agjentin të bëjë paktin e kapitalit të Mudarabah me financuesin ndryshon kontratën e Mudarabah nga një kontratë ndarjeje fitimi/humbjeje në një kontratë huaje.

Një shembull tjetër është ai i Kafala-s: Një garanci (Kafala) nënkupton ndarjen e përgjegjësisë ndërmjet garantuesit dhe të garantuarit, ndërsa një transferim (hawalah) në Shari’ah nënkupton lirimin e borxhliut kryesor nga përgjegjësia. Prandaj, nëse bëhet një kontratë havalah me kusht që borxhliu kryesor të mbajë përgjegjësi në rast se marrësi i transferimit dështon në pagesë, kontrata do të trajtohet në Sheriat si Kafala (garanci) dhe jo si transferim. Kjo tregon se, edhe pse kontrata quhet havalah, emri nuk është i rëndësishëm, ajo që është e rëndësishme është kuptimi.

Duhet të jesh shumë i kujdesshëm kur harton një kontratë, lidhur me kushtet dhe rregullimet në atë marrëveshje.

Përfitimi nga një gjë është shpërblim për marrjen përsipër të rrezikut të humbjes nga ajo gjë.

Kjo është një maksimë (parim) shumë e rëndësishme që ka aplikim të gjerë në sistemin bankar islam, ku përgjegjësia do të thotë rrezik. Një transaksion bankar që transferon këtë përgjegjësi tek pala tjetër ndërsa banka mbetet në anën e marrjes së fitimit është shkelje e kësaj rregulle. Për shembull, një kontratë Mudarabah ku agjenti kërkohet të garantojë ose kapitalin ose kthimin nuk është e lejuar. Kjo sepse në një marrëveshje të tillë përfitimi, i cili është kthimi i mundshëm nga investimi, nuk shkon paralelisht me marrjen e rrezikut. Përkundrazi, rreziku mbartet nga njëra palë.

Një shembull i njohur i zbatimit të këtij parimi janë llogaritë rrjedhëse në bankat islame. Meqë këto llogari garantohen nga banka, mbajtësit e tyre nuk kanë të drejtë të përfitojnë ndonjë kthim, edhe pse fondet e tyre investohen dhe gjenerojnë fitime. Kjo sepse është vetë banka që mban gjithë përgjegjësinë për çdo humbje të mundshme, dhe për këtë arsye i takon asaj edhe i gjithë përfitimi.

Një zbatim klasik i këtij parimi në Sheriat është kërkesa për posedim para rishitjes. Pronësia vendoset në kontratën e shitjes vetëm me ofertën dhe pranimin. Megjithatë, kjo pronësi nuk i jep të drejtë pronarit ta rishesë mallin pa e marrë më parë në posedim real. Arsyeja është se, pa një marrje të vërtetë dhe fizike të mallit të shitur, është e mundur që përgjegjësia për humbjen të mbetet ende te pronari i mëparshëm, pasi malli gjendet ende në duart apo në magazinën e tij. Nëse blerësi përfiton pa mbajtur ndonjë rrezik, atëherë ky përfitim konsiderohet i padrejtë dhe nuk lejohet nga Sheriati.

Për këtë arsye një kontratë standarde Murabaha fillon me një premtim, ndërsa shitja shtyhet derisa posedimi i vërtetë të vendoset nga banka.

Kontratat e pezulluara nuk lejohen.

Të gjitha kontratat e shkëmbimit duhet të jenë përfundimtare, të qarta dhe të vlefshme në momentin e lidhjes së tyre. Kur oferta dhe pranimi mbahen pezull, kontrata konsiderohet e pavlefshme nga pikëpamja e Sheriatit. Edhe detyrimet e ndërsjella (ose premtimet e detyrueshme) për të lidhur kontratë në të ardhmen nuk lejohen. Një shembull i tillë në financat moderne gjendet te kontratat e qirasë, ku dhënësi i qirasë ofron që në përfundim të kontratës (për shembull pas 5 vitesh) do t’ia shesë pajisjen marrësit për, të themi, 1000 dollarë, dhe marrësi e pranon këtë ofertë. Kjo do të thotë se kontrata e shitjes, edhe pse është rënë dakord për të, mbahet pezull për 5 vjet — gjë që nuk lejohet. Për të shmangur komplikime të tilla në përputhje me Shariat, bankat islame zakonisht e trajtojnë kalimin e pronësisë si një opsion për shitje, dhe jo si një detyrim të menjëhershëm.

1...789...714 Faqja 8 nga 714

Ekonomia Islame