Llojet e shitblerjes
Shitblerjen mund ta ndajmë në mënyra të ndryshme, më poshtë do të mundohemi t’i përmendim ato:
1. Nga aspekti i mënyrës së aktit mund ta ndajmë:
a) Shkëmbim i monedhave me mallra. Kjo është mënyra më e përdorur e shitblerjes si p.sh: blerja e një makine me lekë.
b) Shkëmbimi i një malli me një mall tjetër dhe e cila quhet ndryshe tregti me këmbim (mukajada); p.sh: blerja e një libri me një orë.
c) Shkëmbimi i një valute me një valutë tjetër, ose ndryshe shkëmbimi valutor (sarf); p.sh: shkëmbimi i lekut me dollarë.
2. Për nga koha se kur merren (malli, apo vlefta e caktuar për këtë mall), ndahet në katër lloje:
a) Të jetë malli dhe vlefta në kohë ( në kohën e aktit të shitblerjes) dhe kjo është tregtia.
b) Të japë vleftën në kohë dhe të vonojë dhënien e mallit. Kjo në gjuhën e sheriatit quhet selem.
c) Të japë mallin në kohë dhe të vonojë dhënien e vleftës; pra shitja me afat. Këtu hynë dhe shitja me këste.
d) Të jenë si malli ashtu dhe vlefta të vonuara; dhe kjo është blerja e borxhit me borxh.
Tri llojet e para të shitblerjes janë të lejuara, ndërsa lloji i katërt është i ndaluar.
3. Ndahet për nga rrugët e përcaktimit të vleftës (çmimit) në:
a) Shitja me fitim. Në këtë lloj tregtie, tregtari nuk i përmend blerësit çmimin me të cilin ai e ka blerë këtë mall, por i vendos atij (mallit) një çmim me anë të të cilit fiton diçka dhe kjo është origjina në tregti.
b) Shitja e besnikërisë. Kjo lloj tregtie është se tregtari i tregon klientit çmimin me të cilin ai e ka blerë këtë mall dhe më pas i vendos atij një çmim të caktuar. Kjo lloj tregtie ndahet në tri mënyra:
– Shitja me fitim (bej murabaha). Kjo lloj shitblerje është që tregtari ti tregojë klientit çmimin me të cilin ai e ka blerë këtë mall dhe çmimin me të cilin ai e shet, por që ky i fundit të jetë më i madh se çmimi i blerjes. P.sh: thotë se këtë mall e kam marrë me njëmijë (1000) lek dhe e shes me njëmijë e pesëqind (1500) lekë.
– Shitja me humbje (bej el uedia). Kjo lloj është që tregtari t’i vendosë një malli një çmim më të vogël se ai me të cilin e ka blerë, si të thotë se e kam blerë me dhjetëmijë (10000) lekë dhe e shesë me tetëmijë (8000) lekë.
– Shitja me të njëjtin çmim (bej teulije). Kjo lloj është që tregtari ta shesë mallin e tij me të njëjtin çmim me të cilin e ka blerë atë, si të thotë se e kam blerë këtë mall pesëmijë (5000) lekë dhe e shesë atë me të njëjtin çmim.
Përgatiti: Bledar Haxhiu
