Në marrëveshjet e qirasë afatgjata, zakonisht nuk është në interesin e qiradhënësit që të caktojë një shumë fikse qiraje për të gjithë periudhën e qirasë, pasi kushtet e tregut ndryshojnë herë pas here.
Në këtë rast, qiradhënësi ka dy mundësi:
(a) Ai mund të lidhë kontratën e qirasë me një kusht që qiraja të rritet sipas një përqindjeje të caktuar (p.sh. 5%) pas një periudhe të caktuar (si një vit).
(b) Ai mund të lidhë kontratën e qirasë për një periudhë më të shkurtër, pas së cilës palët mund të rinovojnë kontratën e qiras me kushte të reja dhe me pëlqim të ndërsjellë, duke pasur secila palë lirinë e plotë për të refuzuar rinovimin, në të cilin rast qiramarrësi është i detyruar të lirojë pronën e marrë me qira dhe ta kthejë atë te qiradhënësi.
Këto dy mundësi janë të vlefshme për qiradhënësin sipas rregullave klasike të fikhut islam. Megjithatë, disa dijetarë bashkëkohorë kanë lejuar që, në qiratë afatgjata, shuma e qirasë të lidhet me një tregues të ndryshueshëm, i cili është i njohur dhe i përcaktuar qartë, saqë nuk lë hapësirë për mosmarrëveshje. Për shembull, ata lejojnë që në kontratën e qirasë të përcaktohet se, në rast të ndonjë rritjeje të taksave të vendosura nga qeveria mbi qiradhënësin, qiraja do të rritet në të njëjtën masë. Po ashtu, ata e lejojnë që rritja vjetore e qirasë të lidhet me normën e inflacionit. Kështu, nëse norma e inflacionit rritet me 5%, edhe qiraja do të rritet me 5%.
Bazuar në të njëjtin parim, disa banka islame përdorin normën e interesit si një pikë referimi për të përcaktuar shumën e qirasë. Ata duan të fitojnë të njëjtën përqindje përmes qirasë, ashtu siç fitojnë bankat tradicionale përmes dhënies së kredive me interes. Prandaj, ata duan të lidhin qiranë me normën e interesit dhe, në vend që të caktojnë një shumë të përcaktuar qiraje, ata llogarisin koston e blerjes së aseteve me qira dhe duan të fitojnë përmes qirasë një shumë të barabartë me normën e interesit. Si rrjedhojë, marrëveshja përcakton që qiraja do të jetë e barabartë me normën e interesit ose me normën e interesit plus një shtesë. Meqenëse norma e interesit është e ndryshueshme, ajo nuk mund të përcaktohet për të gjithë periudhën e qirasë. Për këtë arsye, këto kontrata përdorin normën e interesit të një vendi të caktuar (si LIBOR) si një pikë referimi për të përcaktuar rritjen periodike të qirasë.
Ky aranzhim është kritikuar për dy arsye:
- Ngjashmëria me financimin me bazë interesi
Kundërshtimi i parë është se, duke e lidhur pagesën e qirasë me normën e interesit, transaksioni bëhet i ngjashëm me një financim me bazë interesi. Këtë kundërshtim mund ta kapërcejmë duke thënë se, ashtu siç është diskutuar në detaje në rastin e murabahah, norma e interesit përdoret vetëm si një tregues. Për sa kohë që plotësohen të gjitha kërkesat e tjera të sheriatit për një qira të vlefshme, kontrata mund të përdorë çfarëdo treguesi për përcaktimin e shumës së qirasë. Dallimi thelbësor midis një financimi me bazë interesi dhe një qiraje të vlefshme nuk qëndron te shuma që duhet t’i paguhet qiradhënësit. Dallimi kryesor është se, në rastin e qirasë, qiradhënësi merr përsipër të gjithë rrezikun mbi pronën e dhënë me qira. Nëse prona shkatërrohet gjatë periudhës së qirasë, qiradhënësi do ta përballojë humbjen. Po ashtu, nëse prona e dhënë me qira humbet përdorshmërinë e saj pa ndonjë keqpërdorim ose neglizhencë nga qiramarrësi, qiradhënësi nuk mund të kërkojë qira. Ndërsa, në një financim me bazë interesi, kredidhënësi ka të drejtë të marrë interes, edhe nëse debitori nuk përfiton aspak nga shuma e marrë hua. Për sa kohë që ky dallim thelbësor ruhet (që qiradhënësi merr përsipër rrezikun e pronës së dhënë me qira), transaksioni nuk mund të cilësohet si një transaksion me bazë interesi, edhe nëse shuma e qirasë është e barabartë me normën e interesit.
Është pra e qartë se përdorimi i normës së interesit thjesht si një tregues nuk e bën kontratën të pavlefshme si një transaksion me bazë interesi. Megjithatë, këshillohet që gjithmonë të shmanget përdorimi i interesit, edhe si tregues, në mënyrë që një transaksion sipas sheriatit të jetë plotësisht i dallueshëm nga një transaksion tjeter, duke mos pasur asnjë ngjashmëri me interesin.
- Pasiguria dhe rreziku (xhahalah dhe garar)
Kundërshtimi i dytë është se ndryshueshmëria e normës së interesit është e panjohur, dhe për rrjedhojë, lidhja e qirasë me normën e interesit mund të çojë në xhahalah dhe garar, të cilat nuk lejohen në sheriat. Një nga kërkesat themelore të sheriatit është që vlera e marrëveshjes të jetë e njohur nga palët në momentin e hyrjes në kontratë. Në një transaksion qiraje, qiraja që i ngarkohet qiramarrësit duhet të jetë e përcaktuar qartë që në fillim të kontratës. Nëse qiraja lidhet me një normë interesi të ardhshme, e cila është e panjohur, atëherë edhe shuma e qirasë do të mbetet e panjohur, duke e bërë transaksionin të pavlefshëm.
Për t’iu përgjigjur këtij kundërshtimi, disa dijetarë bashkëkohorë kanë sugjeruar që lidhja midis qirasë dhe normës së interesit të ketë një kufi të sipërm dhe të poshtëm. Për shembull, mund të parashikohet në kontratë që shuma e qirasë do të ndryshojë sipas ndryshimit të normës së interesit, por nuk do të jetë kurrë më e lartë se 15% ose më e ulët se 5% e qirasë së mëparshme. Kjo do të thotë se, edhe nëse norma e interesit rritet më shumë se 15%, qiraja do të rritet vetëm deri në 15%. Po ashtu, nëse norma e interesit bie më shumë se 5%, qiraja nuk do të ulet më shumë se 5%.
Në mendimin tonë, kjo është një zgjidhje e moderuar që merr në konsideratë të gjitha aspektet e çështjes.
