Pastrimi i të ardhurave në fondet islame të aksioneve

Pastrimi nënkupton largimin nga investimi të atyre të ardhurave që rrjedhin nga burime të cilat nuk janë të lejuara sipas Sheriatit. Në rastin e investimit në aksione, kjo i referohet kryesisht të ardhurave nga interesi dhe të ardhurave të rastësishme nga burime të tjera të palejuara, si shitja e alkoolit ose mishit të derrit. Edhe pse ideja duket e thjeshtë, në të vërtetë nuk është. Një kompani është një subjekt në funksionim. Është një entitet i gjallë me veprimtari me ndikim të gjerë dhe me interesa të shtrira gjerësisht. Është gjithashtu shumë komplekse nga pikëpamja kontabël dhe financiare. Gjërat nuk janë aq të thjeshta sa mund të duken. Prandaj, vlerësimi i të ardhurave të tilla është një detyrë e vështirë. Kjo kërkon njohuri të thella në kontabilitet dhe financë korporative, si dhe aftësi të veçanta për të trajtuar çështjet e Sheriatit, një kombinim që nuk është gjithmonë i disponueshëm.

Baza për pastrimin në Sheriat

Edhe pse programi i investimeve në aksione islame po fiton çdo ditë e më shumë pranueshmëri nga një numër gjithnjë në rritje i dijetarëve të Sheriatit dhe publikut në përgjithësi, ende mbetet ajo që disa ende besojnë se baza e tij në Sheriat është e dyshimtë. Situata është ndryshe kur bëhet fjalë për konceptin e pastrimit. Pastrimi ka një bazë të qartë në Sheriat, e cila gjendet në tekstet klasike të fikhut dhe në deklaratat e dijetarëve të mëdhenj të shekujve të parë, bazuar në kuptimin e tyre të teksteve (Kuran dhe Sunet).

Megjithatë, përcaktimi i atyre parimeve Sheriatike në një procedurë formale për pastrim është një detyrë shumë e vështirë dhe me shumë çështje të pazgjidhura. Për shembull: çfarë duhet të pastrohet saktësisht? A duhet të pastrohen vetëm dividentët, dhe nëse kompania nuk shpërndan dividentë, nuk kërkohet pastrim apo a përfshihen edhe fitimet kapitale, megjithëse këto të fundit janë fitime tregu që nuk rrjedhin direkt nga kompania apo ndoshta të dyja? Gjithashtu, a duhet të konsiderojmë të ardhurat nga interesi si bruto apo neto? Në rastin e parë, nuk do t’i zbriten shpenzimet këtyre të ardhurave, ndërsa në rastin e dytë, të ardhurat nga interesi do të llogariten pas zbritjes së shpenzimeve operative.

Metodat e pastrimit

Kemi përmbledhur disa metoda të pastrimit që do të prezantohen më poshtë. Çdo metodë bazohet në supozime, të cilat synojnë të përfshijnë kërkesat e Sheriatit në një formulë që mund të zbatohet lehtësisht nga menaxherët e fondeve. Të gjitha metodat e paraqitura këtu janë tashmë në praktikë dhe përdoren nga menaxherët e fondeve. Megjithatë, jam i sigurt se këto nuk janë të vetmet metoda. Sidoqoftë, jam mjaft i bindur që ato janë më të zakonshmet. Në secilën metodë përpiqemi të gjejmë faktorin P, me anë të të cilit mund të vlerësojmë të ardhurat nga interesi.

Metoda e parë:

Le të supozojmë se kemi një portofol me aksione kompanish. Më 1 janar (t1) kemi kompani në të cilat është investuar (c) secila që fiton interes të barabartë me l¢, prandaj kemi të ardhura nga interesi të barabarta.

Le të supozojmë se të ardhurat neto operative për çdo kompani janë y, prandaj të ardhurat totale neto operative për portofolin janë.

Le të supozojmë se vlera neto e aseteve të fondit më 1 janar është NAVt1. Pastaj llogarit Z i cili është i barabartë me NAVt2 – NAVt1. Faktori i pastrimit P do të jetë i barabartë me Z = P. Prandaj, për çdo dollar të investuar, investitori duhet të shumëzojë me P dhe ta dhurojë këtë shumë për bamirësi. Nëse P = 0.007 dhe Z i investitorit është $2000, atëherë ai duhet të heqë dorë nga $14.00.

Metoda e dytë:

Supozojmë se kemi n kompani në portofol: C1, C2…Cn
Fitimi nga dividentët = vlera e tregut * dividenti = d
Atëherë fitimi vjetor nga dividentët për portofolin = dc1 + dc2 + … + dcn

Llogarisni raportin e të ardhurave nga interesi = l¢ / të ardhura neto operative
Të ardhurat nga interesi për portofolin = l¢1 + l¢2 + … + l¢n
Pastrimi = (d) * (l¢) = P
Prandaj, për çdo dollar të investuar, shuma $P duhet dhuruar çdo vit për bamirësi.

Përdorimi i huave në fondet e investimeve (Gearing)

Një nga përparësitë më të rëndësishme të fondeve të investimeve në sistemin konvencional është përdorimi i huave për të rritur fitimin, i njohur si gearing. Kjo nënkupton mundësinë për të vënë peng asetet e fondit, për të marrë hua dhe për t’i riinvestuar ato me qëllim maksimizimin e fitimeve.

Megjithatë, kjo praktikë nuk është e pranueshme nga pikëpamja e Sheriatit, pasi huatë në sistemin konvencional përfshijnë pagesën e interesit (riba), e cila është e ndaluar në Islam.

Logjika që qëndron pas kësaj metode është që një pjesë e fondeve të investimit të vendosen në instrumente me kthim të sigurt e të qëndrueshëm. Ndërkohë, përmes përdorimit të huasë, fondi ka mundësi të gjenerojë të ardhura më të larta se ky kthim fiks, dhe si rezultat, rritet fitimi për pjesëmarrësit.

Megjithatë, nuk është e pamundur të hartohet një strukturë që është e pranueshme nga Sheriati dhe që ndjek një logjikë të ngjashme. Për shembull, fondi mund të blejë disa pasuri përmes marrëveshjes Murabaha, duke përdorur asetet e tjera të fondit si kolateral (garanci). Kështu, fondi shmang përdorimin e interesit dhe vepron në përputhje me parimet islame.

Fondet e aksioneve – Garancia e kapitalit nga menaxheri

Në përpjekje për të tërhequr sa më shumë investitorë, shumë menaxherë të fondeve konvencionale ofrojnë një garanci për vlerën nominale të kapitalit që investitorët depozitojnë në fond. Kjo do të thotë se, pavarësisht nga performanca e tregut, investitorit i premtohet se në fund të periudhës së investimit do të marrë të paktën të njëjtën shumë që ka investuar fillimisht.

Megjithatë, nga perspektiva e Sheriatit, një praktikë e tillë nuk lejohet. Kjo sepse kur një menaxher i fondit garanton kthimin e kapitalit investues, natyrën e marrëdhënies kontraktore e kthen nga një marrëdhënie investimi në një marrëdhënie huadhënie. Pra, menaxheri në thelb konsiderohet si huamarrës, ndërsa investitori si huadhënës. Në këtë rast, çdo përfitim që investitori merr përtej kapitalit të investuar konsiderohet si riba (kamatë), edhe nëse përqindja e këtij përfitimi nuk është fikse apo është e luhatshme.

Sheriati ndalon kategorikisht riba-n, dhe për këtë arsye, në fondet e menaxhuara sipas parimeve islame, nuk duhet të ekzistojë asnjë formë garancie për kapitalin. Humbja ose fitimi i investimit duhet të ndahet sipas marrëveshjes paraprake, dhe investitori duhet të jetë i vetëdijshëm se investimi përfshin risk. Vetëm në këtë mënyrë respektohen parimet themelore të investimit islam, që ndalojnë sigurimin e përfitimit të garantuar në këmbim të kapitalit të investuar.

Fondet islame nuk garantojnë kthimin e kapitalit, sepse një garanci e tillë do ta shkelte ndalimin e riba-s dhe do ta transformonte thelbësisht marrëdhënien ekonomike që parashikon Sheriati për investimet e lejuara.

Fonde islame të investimeve në aksione

Fonde islame të aksioneve: Investime me bazë etike

Investimet etike nuk janë një koncept i ri, pasi datojnë që nga vitet 1920. Megjithatë, ato fituan popullaritet në vitet 1970 e tutje. Në vitin 1971, një grup priftërinjsh metodistë në SHBA vërejtën se kisha e tyre merrte shpesh letra nga individë që kërkonin mënyra për të investuar në kompani që nuk prodhonin armë. Pasi kuptuan se nuk ekzistonte asnjë organizatë e specializuar në këtë lloj investimi, ata iu drejtuan firmave të Wall Street-it për ndihmë në krijimin e një fondi të posaçëm për këtë qëllim. Pax World Fund mund të jetë fondi i parë i aksioneve që ka përfshirë një grup të plotë çështjesh etike në kriteret e përzgjedhjes së tij. Fondi pionier, i cili përjashtonte nga portofoli kompanitë që prodhonin alkool dhe duhan, ishte i disponueshëm për investitorët që nga viti 1928. Më pas, lëvizja mjedisore dhe programet për barazi në mundësitë e punësimit në vitet 1970 sollën një numër fondesh aksionesh të përshtatura sipas preferencave të investitorëve që ishin të shqetësuar për këto çështje dhe dëshironin që paratë e tyre të ndikojnë në sektorin e biznesit për të respektuar më shumë rregullat. Fondi Dreyfus Third Century ishte një nga pionierët në këtë drejtim. Të tilla fonde ekzistojnë tani në SHBA dhe Evropë.

Fondet islame të aksioneve janë, pjesë e një grupi më të gjerë programesh të investimeve etike. Ato përmbushin nevojat e një grupi investitorësh që janë të shqetësuar për çështjet shoqërore dhe drejtësinë publike. Megjithatë, shqetësimi kryesor etik i investitorit islam lidhet me burimin e të ardhurave të tij. Ai është i detyruar fetarisht të sigurohet që fitimet e tij të jenë gjithmonë nga burime të “pastra.”

Tre ndryshime thelbësore në sistemin bankar islam

Fondet islame të aksioneve morrën hov nga disa ndryshime thelbësore që po ndodhnin në zhvillimin e sistemit banker islam gjatë viteve 1990. Këto ndryshime sollën krijimin e fondeve islame të aksioneve dhe inovacione të tjera investimi dhe financiare, të cilat pritet të mbajnë një ritëm të jashtëzakonshëm rritjeje në të ardhmen e afërt. Këto ndryshime janë:

Nga sistemi bankar islam mbrojtës në një qasje aktive e tij

Në vitet 1970 dhe 1980 shqetësimi kryesor i klientëve të sistemit bankar islam ishte vetëm shmangia e interesit. Bankat islame, atëherë, ishin “mbushur” me para të paperdorura në depozitat e llogarive rrjedhëse. Kujdesi kryesor i këtyre depozituesve ishte të sigurojnë që fondet e tyre të jenë larg transaksioneve me kamatë. Vitet 1990 dëshmuan një ndryshim të rëndësishëm. Një numër gjithnjë e më i madh myslimanësh, përveç dëshirës për të qëndruar larg interesit, kërkojnë gjithashtu që paratë e tyre të gjenerojnë fitim. Kjo krijoi mundësi për inovacione që sollën në treg programe investimi, të cilat, duke respektuar ndalimin e interesit sipas Sheriatit, janë në gjendje të ofrojnë një kthim të arsyeshëm nga investimi.

Nga sistemi bankar konvencional në atë islam

Rilindja fetare islame është përhapur tashmë në shtresat më të pasura, më me ndikim dhe më të arsimuara të shoqërive myslimane. Këto grupe nuk janë të reja në botën e biznesit dhe investimeve, por përmbushja e tyre shpirtërore fetare ka përfshirë edhe kalimin nga bankimi konvencional në atë pa interes. Për këtë arsye, shumë departamente bankare private që i shërbejnë individëve me pasuri të lartë (HNW) janë bërë ndër ofruesit më aktivë të shërbimeve të veprimtarisë bakare islame në kuadër të bankave tradicionale. Fondeve islame të aksioneve u është besuar detyra për të përmbushur nevojat e këtij grupi investitorësh.

Nga niveli vendor në atë ndërkombëtar

Sistemi bankar dhe shërbimet financiare po bëhen gjithnjë e më globale, dhe sistemi baknar islam dhe investimet islame nuk bëjnë përjashtim. Një numër gjithnjë në rritje myslimanësh po kërkojnë mundësi investimi përtej kufijve të vendeve të tyre. Ata nuk e lidhin më veprimtarinë bankare islame vetëm me myslimanët apo me vendet myslimane. Gjithnjë e më shumë investitorë po përdorin kritere përzgjedhjeje të bazuara në shqyrtimin e transaksioneve dhe ofertave investuese për të siguruar përputhshmërinë me parimet e Sheriatit, në vend që të mbështeten vetëm në emrin e institucionit ofrues. Kjo ka krijuar hapësira për institucionet kryesore financiare në Perëndim që të plotësojnë nevojat e këtyre investitorëve. Fondeve të aksioneve u është besuar një rol kyç në këtë drejtim.

Fondet islame të aksioneve janë një fenomen i kohëve të fundit

Fondi më i vjetër islam i aksioneve që i është ofruar publikut daton vetëm 2 vjet më parë, kur National Commercial Bank në Arabinë Saudite vendosi, me ndihmën e Wellington Management Company nga Boston, Massachusetts, të lançojë një fond global aksionesh që ndjek kufizimet e Shariatit për investimin në aksione. NMCC, një konsultant i NCB, punoi shumë fort për të artikuluar parimet relevante të Shariatit në kritere të zbatueshme që mund të përdoren nga menaxheri në përzgjedhjen e portofolit dhe në operimin e përditshëm të fondit. Përmes përpjekjes së përbashkët të këtyre tre institucioneve, fondi i parë islam i aksioneve u lansua në janar 1995. Nuk kaloi shumë kohë dhe fonde të tjera pasuan. Në më pak se 2 vjet, tashmë pesë fonde aksionesh ishin në treg, bazuar në të njëjtin model bazë.

Bazat fetare të dizajnimit të fondit islam të aksioneve

Si çdo sistem ligjor, Sheriati është një grup rregullash dhe ndalesash. Megjithatë, ndryshimi qëndron në faktin se Sheriati nuk është vetëm një sistem botëror, por pjesë e një sistemi besimesh që lidh jetën me botën tjetër. Prandaj, besimtari duhet të përfshijë në mënyrën e tij të vlerësimit dhe analizës “kosto-përfitim” këtë aspekt të xhennetit dhe xhehenemit. Kjo do të thotë se, përmes Sheriatit, jeta e tanishme dhe bota e përtejme shihen si një e tërë e pandarë. Për këtë arsye, besimtarët janë të kujdesshëm që vendimet e tyre për investime të jenë në përputhje me kërkesat fetare, duke respektuar rregullat e Sheriatit. Si rezultat, miratimi nga Sheriati i strukturës dhe funksionimit të fondeve të aksioneve është elementi më i rëndësishëm për punën e tyre.

Aspektet sheriatike të fondeve islame të aksioneve

Fondet e investimeve krijohen kur investitorët bashkojnë paratë e tyre për një qëllim të përbashkët investimi. Fuqia kolektive ofron mundësinë për të marrë pjesë në një portofol investimesh të larmishëm dhe të menaxhuar profesionalisht. Për t’u pranuar nga pikëpamja e Sheriatit, është thelbësore të shqyrtohen disa aspekte të fondeve të investimeve. Në veçanti, do të vlerësojmë marrëdhëniet kontraktuale midis palëve të përfshira në funksionimin e fondit, përzgjedhjen e përbërjes së portofolit, si dhe disa elemente operative të këtyre fondeve.

Marrëdhëniet kontraktuale në menaxhimin e fondit

Më e dukshmja është marrëdhënia midis investitorëve dhe menaxherit të fondit. Menaxhimi i fondit mund të bazohet në Mudarabah, ku menaxheri, qofte individ apo institucion, është Mudarib dhe investitorët janë rab-ul-mal (ofrues të fondeve). Në këtë rast, menaxheri do të ndajë vetëm fitimet e gjeneruara. Ndarja e fitimit duhet të jetë në përputhje me raportin e përcaktuar në prospektin, i cili nga pikëpamja e Shariatit përbën një marrëdhënie kontraktuale. Të ardhurat e tij do të bazohen në diferencën midis NAV(vlera totale e pasurive të fondit) fillestar dhe NAV në datën e çmimit, që përfaqëson fitimin në këtë marrëveshje. Data e çmimit përfaqëson likuidimin kontabël të Mudarabah.

Shumë menaxherë nuk do të dëshironin që kompensimi i tyre të lidhej me fitimin, por preferojnë të marrin një pagesë fikse. Në këtë rast, marrëdhënia mund të bazohet në kontratën ixharah. Menaxheri ka të drejtë për një të ardhur të lidhur me përpjekjen e tij menaxheriale. Shumica e menaxhimeve të fondeve të investimit bazohet në këtë marrëveshje. Në këtë rast, menaxheri ngarkon një përqindje të NAV në datën e çmimit. Ixharah është një kontratë e lejuar. Megjithatë, kompensimi në kontratën ixharah, si çdo kontratë shkëmbimi në Shariat, duhet të jetë i njohur në fillim të periudhës (koha e kontraktimit) dhe jo në fund (koha e likuidimit), përndryshe do të ekzistonte gharar (pasiguri) që mund ta bëj kontratën e pavlefshme. Ky kompensim nuk do të dihej saktësisht në kohën e kontraktimit (pasi bazohet në NAV në fund të periudhës), por vetëm në shumën afërsisht, që redukton këtë gharar, megjithatë nuk e eliminon plotësisht. Megjithëse autori mendon se kjo ixharah është e lejuar, disa dijetarë bashkëkohorë mendojnë ndryshe. Bërja e kompensimit për periudhën e ardhshme të varej nga NAV i periudhës së kaluar është një zgjidhje e drejtpërdrejtë.

Bai el Dain

Këtu lind pyetja nëse bai-el-dain lejohet apo jo në Sheriat. Fjala dain do të thotë “borxh”, ndërsa bai do të thotë “shitje”. Prandaj, bai-el-dain nënkupton shitjen e një borxhi. Nëse një person ka një borxh të arkëtueshëm nga dikush tjetër dhe dëshiron ta shesë atë me zbritje, siç ndodh zakonisht me faturat e këmbimit, kjo quhet në Sheriat bai-el-dain. Juristët tradicionalë myslimanë (fukahatë) janë unanimë në qëndrimin se bai-el-dain me zbritje nuk lejohet në Sheriat. Edhe shumica dërrmuese e dijetarëve bashkëkohorë myslimanë ndajnë të njëjtin mendim. Megjithatë, disa dijetarë nga Malajzisë e kanë lejuar këtë lloj shitjeje. Ata zakonisht i referohen mendimit të shkollës Shafiite, sipas së cilës lejohet shitja e borxhit, por nuk i kushtuan vëmendje faktit se juristët Shafiitë e lejojnë atë vetëm në një rast kur borxhi shitet me vlerën e tij të plotë.

Në fakt, ndalimi i bai-el-dain është një pasojë logjike e ndalimit të ‘ribasë’ ose interesit. Një ‘borxh’ i arkëtueshëm në terma monetarë korrespondon me paranë, dhe çdo transaksion ku paraja shkëmbehet me para të së njëjtës lloj, çmimi duhet të jetë i barabartë. Çdo rritje apo ulje nga njëra palë përbën ‘riba’ dhe nuk mund të lejohet në Sheriat.

Disa dijetarë argumentojnë se lejueshmëria e bai-el-dain kufizohet vetëm në rastet kur borxhi është krijuar përmes shitjes së një malli. Sipas tyre, në këtë rast borxhi përfaqëson mallin e shitur dhe shitja e tij mund të konsiderohet si shitje e një malli. Argumenti, megjithatë, është i pabazë. Sepse, sapo malli shitet, pronësia e tij i kalon blerësit dhe nuk është më në pronësi të shitësit. Ajo që zotëron shitësi nuk është gjë tjetër përveç parave. Prandaj, nëse ai shet borxhin, nuk është gjë tjetër veçse shitje e parasë dhe nuk mund të quhet në asnjë mënyrë si shitje e mallit.

Pikërisht për këtë arsye ky mendim nuk është pranuar nga shumica dërrmuese e dijetarëve bashkëkohorë. Akademia Islame e Fikhut në Xhide, e cila është organi përfaqësues më i madh i dijetarëve të Sheriatit dhe ka përfaqësues nga të gjitha vendet myslimane, përfshirë edhe Malajzinë, ka miratuar ndalimin e bai-el-dain në mënyrë unanime, pa asnjë kundërshtim.

Fondet e përziera islame

Një lloj tjetër i fondit islam mund të jetë ai që përdor shumat e mbledhura nga investitoret për të investuar në mënyra të ndryshme dhe të kombinuara, duke përfshirë aksionet, dhënien me qira (ixharah), tregtinë e mallrave, dhe forma të tjera të investimeve që janë në përputhje me parimet islame. Ky lloj fondi quhet Fond Islam i Përzier, për shkak të natyrës së tij diversifikuese dhe të përzierjes së aseteve dhe instrumenteve të ndryshme financiare.

Në këtë fond, një aspekt shumë i rëndësishëm për vlerësimin e përputhshmërisë me Sheriatin është përqindja e aseteve të prekshme (të prekshme fizike dhe reale) në krahasim me përqindjen e likuiditetit dhe borxheve. Nëse më shumë se 51% e aseteve të fondit janë të prekshme, që do të thotë se fondi ka një pjesë të konsiderueshme të pasurisë në forma konkrete dhe të qëndrueshme si prona, pajisje ose mallra, dhe përqindja e likuiditetit dhe borxheve është më pak se 50%, atëherë njësitë e këtij fondi mund të jenë të tregtueshme në tregun dytësor. Kjo do të thotë se investitorët mund të blejnë dhe shesin njësitë e fondit lirshëm, duke mundësuar kështu likuiditet dhe fleksibilitet në menaxhimin e investimeve të tyre.

Nga ana tjetër, nëse përqindja e likuiditetit dhe borxheve tejkalon 50%, domethënë se fondi ka më shumë para të gatshme ose detyrime për t’u arkëtuar sesa asete të prekshme, shumica e dijetarëve bashkëkohorë janë të mendimit se njësitë e këtij fondi nuk duhet të tregtohen në tregun dytësor. Arsyeja qëndron në faktin se një pjesë e madhe e pasurisë së fondit është në formë të likuiditetit ose borxheve, që sipas parimeve islame nuk konsiderohen si pronë e qëndrueshme për t’u tregtuar me fitim në treg. Për këtë arsye, në këtë rast, fondi duhet të jetë i mbyllur (closed-end fund), që do të thotë se njësitë e tij nuk mund të blihen apo shiten lirshëm në treg, por investitorët mund të përfitojnë vetëm përmes shpërndarjes së fitimeve ose në momentin e likuidimit të fondit.

Ky model i fondeve të përziera siguron një balancë midis diversifikimit të investimeve dhe respektimit të parimeve islame, duke ofruar një mundësi investimi që është fleksibël por gjithashtu i sigurt në përputhje me Sheriatin. Ai gjithashtu i ndihmon investitorët të përfitojnë nga lloje të ndryshme investimesh, duke minimizuar rrezikun dhe maksimizuar kthimet e mundshme, ndërsa respektohen kufizimet dhe parimet e besimit islam.

Fondet e investimeve murabahah

Murabahah është një formë e veçantë e shitjes në të cilën një mall shitet mbi bazën e çmimit të kostos, me shtimin e një marzhi fitimi të dakorduar ndërmjet palëve. Kjo mënyrë shitjeje është e ndryshme nga shitjet e zakonshme, sepse shitësi është i detyruar të zbulojë çmimin origjinal të blerjes dhe të specifikojë fitimin që ai ka shtuar mbi këtë kosto. Në kontekstin bashkëkohor, kjo formë është adoptuar gjerësisht nga bankat dhe institucionet financiare islame si një mjet për ofrimin e financimit në përputhje me parimet e Sheriatit.

Në praktikë, këto institucione blejnë mallrat ose asetet në emër të klientëve të tyre dhe më pas ua shesin atyre me pagesë të shtyrë, duke përfshirë në çmim edhe një marzh fitimi të paracaktuar. Klienti pajtohet të paguajë shumën totale në një periudhë të caktuar kohe, që mund të jetë në këste ose në një pagesë të vetme në të ardhmen.

Nëse krijohet një fond i investimit për të zhvilluar veprimtari në bazë të murabahah-së, ai duhet të jetë një fond i mbyllur (closed-end fund), që do të thotë se njësitë e këtij fondi nuk mund të tregtohen lirshëm në tregun dytësor. Ky kufizim buron nga natyra e portofolit të këtij fondi. Në rastin e murabahah, mallrat zakonisht shiten menjëherë pas blerjes nga furnizuesi origjinal dhe, për shkak se pagesa bëhet me vonesë, krijohet një borxh nga klienti ndaj fondit.

Kjo do të thotë se portofoli i fondit përbëhet kryesisht nga para të gatshme ose nga detyrime për t’u arkëtuar në të ardhmen (borxhe të arkëtueshme), dhe nuk përmban asete fizike apo të prekshme. Sipas parimeve të Sheriatit, këto elemente – para të gatshme dhe borxhe – nuk mund të jenë objekt tregtimi me fitim në tregun dytësor, sepse konsiderohen si përbërës jo të tregtueshëm në këtë kontekst. Nëse ato shkëmbehen për para, transaksioni duhet të bëhet vetëm me vlerë nominale (pa fitim), për të shmangur çdo formë të kamatës (riba), e cila është e ndaluar në Islam.

Për këtë arsye, fondet e murabahah janë më të përshtatshme për investitorë që synojnë të mbajnë njësitë e tyre deri në maturimin e borxheve dhe të marrin kthime në formën e fitimeve të dakorduara në kontratat murabahah, por jo për ata që kërkojnë likuiditet ose tregtim të lirë të njësive në treg.

Fondet e investimeve ixharah

Një lloj tjetër i fondit islam mund të jetë fondi i ixharah. Ixharah do të thotë dhënie me qira, dhe rregullat e detajuara të saj janë diskutuar më parë në kapitullin e tretë të këtij libri. Në këtë fond, shumat e mbledhura nga abonimet përdoren për të blerë pasuri si prona të paluajtshme, automjete apo pajisje të tjera, me qëllim që të jepen me qira për përdoruesit përfundimtarë. Prona e këtyre aseteve mbetet në pronësi të Fondit, ndërsa përdoruesit paguajnë qiranë. Këto pagesa janë burimi i të ardhurave për fondin dhe shpërndahen proporcionalisht ndërmjet investitorëve.

Çdo investitor pajiset me një çertifikatë që dëshmon pronësinë e tij proporcionale në asetet me qira dhe siguron të drejtën e tij për pjesën proporcionale në të ardhura. Këto çertifikata preferohet të quhen “sukuk”—një term i njohur në jurisprudencën tradicionale islame. Meqenëse këto sukuk përfaqësojnë pronësinë proporcionale të mbajtësve të tyre në pasuri të prekshme të fondit, dhe jo në shuma likuide ose borxhe, ato janë plotësisht të tregtueshme dhe mund të shiten e blihen në tregun dytësor. Kushdo që blen këto sukuk zë vendin e shitësit në pronësinë proporcionale të aseteve përkatëse dhe të gjitha të drejtat dhe detyrimet e investitorit origjinal i kalohen atij. Çmimi i këtyre sukuk-ve do të përcaktohet në bazë të forcave të tregut dhe zakonisht bazohet në fitimshmërinë e tyre.

Megjithatë, duhet pasur parasysh që kontratat e qirasë duhet të jenë në përputhje me parimet e Sheriatit, të cilat ndryshojnë ndjeshëm nga termat dhe kushtet e përdorura në marrëveshjet e zakonshme të qirasë financiare. Pikat e ndryshimit janë shpjeguar me hollësi në kapitullin e tretë të këtij libri. Megjithatë, disa parime bazë përmblidhen këtu:

Asetet me qira duhet të kenë ndonjë përfitim të dobishëm dhe qiraja duhet të llogaritet vetëm nga momenti kur përfitimi i tyre i dorëzohet qiramarrësit.
Asetet me qira duhet të jenë të tilla që përdorimi i tyre hallall (i lejuar) të jetë i mundur.
Qiradhënësi duhet të marrë përsipër të gjitha përgjegjësitë që rrjedhin nga pronësia e aseteve.
Qiraja duhet të jetë e përcaktuar dhe e njohur për palët që në fillim të kontratës.

Në këtë lloj fondi, menaxhimi duhet të veprojë si agjent i investitoreve dhe duhet të paguhet një tarifë për shërbimet e tij. Tarifa e menaxhimit mund të jetë një shumë fikse ose një përqindje e qirave të marra. Shumica e juristëve myslimanë janë të mendimit se një fond i tillë nuk mund të krijohet mbi bazën e mudarabah, sepse mudarabah, sipas tyre, kufizohet në shitjen e mallrave dhe nuk shtrihet në biznesin e shërbimeve dhe qirave. Megjithatë, në shkollën Hanbalite, mudarabah mund të aplikohet edhe në shërbime dhe qira. Kjo pikëpamje është preferuar nga një numër dijetarësh bashkëkohorë.

Fondet islame të mallrave

Një lloj tjetër i mundshëm i fondeve islame mund të jetë fondi i mallrave. Në këtë lloj fondi, shumat e investuara nga investitorët përdoren për të blerë mallra të ndryshme me qëllim rishitjen e tyre. Fitimet që realizohen nga këto shitje përbëjnë të ardhurat e fondit dhe shpërndahen proporcionalisht ndërmjet pjesëmarrësve.

Për ta bërë këtë fond të pranueshëm sipas Sheriatit, është e domosdoshme që të respektohen plotësisht të gjitha rregullat që rregullojnë transaksionet e shitjes. Për shembull:

Malli duhet të jetë në pronësi të shitësit në momentin e shitjes, sepse shitjet e shkurtra, ku një person shet një mall para se ta ketë në pronësi, nuk lejohen në Sheriat.
Shitjet për në të ardhmen nuk lejohen, përveç në rastet e salam dhe istisna (Për detaje të plota, mund të konsultohet kapitulli i mëparshëm i këtij libri).
Mallrat duhet të jenë hallall. Prandaj, nuk lejohet të tregtohet me verë, mish derri apo materiale të tjera të ndaluara.
Shitësi duhet të ketë posedim fizik ose konstruktiv mbi mallin që dëshiron të shesë. (Posedimi konstruktiv përfshin çdo veprim me të cilin rreziku i mallrave i kalon blerësit).
Çmimi i mallrave duhet të jetë i përcaktuar dhe i njohur për palët. Çdo çmim që është i pasigurt ose i lidhur me një ngjarje të pasigurt e bën shitjen të pavlefshme.

Duke marrë parasysh kushtet e mësipërme dhe të tjera të ngjashme, të përshkruara më në hollësi në kapitullin e dytë të këtij libri, mund të kuptohet lehtësisht që transaksionet e zakonshme në tregjet bashkëkohore të mallrave, veçanërisht në tregjet e së ardhmes (futures), nuk i përmbushin këto kushte. Prandaj, një Fond Islam i Mallrave nuk mund të përfshihet në transaksione të tilla. Megjithatë, nëse ka transaksione të vërteta me mallra që respektojnë të gjitha kërkesat e Sheriatit, përfshirë kushtet e mësipërme, atëherë një fond mallrash mund të themelohet. Njësitë e një fondi të tillë mund të tregtohen gjithashtu, me kusht që portofoli të ketë gjithmonë në pronësi disa mallra.

Fonde islame të investimeve në aksione

Në një fond islam të investimeve në aksione, paratë investohen në aksionet e kompanive aksionare. Fitimet kryesore realizohen përmes përfitimeve kapitale duke blerë aksione dhe duke i shitur kur vlera e tyre rritet. Të ardhura shtesë mund të përfitohen edhe nga dividentët e shpërndarë nga kompanitë përkatëse.

Është e qartë se nëse veprimtaria kryesore e një kompanie nuk është e lejuar sipas Sheriatit, një Fond Islam nuk lejohet të blejë, mbajë apo shesë aksionet e saj, sepse kjo do të nënkuptonte përfshirjen e drejtpërdrejtë të aksionarit në atë veprimtari të ndaluar.

Po ashtu, ekspertët bashkëkohorë të Sheriatit janë pothuajse unanimë në pikëpamjen se nëse të gjitha transaksionet e një kompanie janë në përputhje të plotë me Sheriatin, që do të thotë se kompania as nuk merr borxhe me interes dhe as nuk i mban tepricat e saj në llogari me interes, aksionet e saj mund të blihen, mbahen dhe shiten pa asnjë pengesë nga ana e Sheriatit. Por është e qartë se kompani të tilla janë shumë të rralla në tregjet bashkëkohore të aksioneve. Pothuajse të gjitha kompanitë që janë të listuara në tregjet aktuale janë në një mënyrë apo tjetër të përfshira në një veprimtari që shkel dispozitat e Sheriatit. Edhe nëse veprimtaria kryesore e një kompanie është hallall, huamarrjet e saj bazohen në interes. Nga ana tjetër, ato i mbajnë tepricat e parave të tyre në llogari me interes ose blejnë obligacione apo letra me vlerë që mbartin interes.

Rasti i këtyre kompanive ka qenë një çështje debati mes ekspertëve të Sheriatit në këtë shekull. Një grup i ekspertëve të Sheriatit është i mendimit se nuk lejohet për një mysliman të merret me aksionet e një kompanie të tillë, edhe nëse veprimtaria kryesore e saj është hallall. Argumenti i tyre bazë është se çdo aksionar i një kompanie është një “sharik” (partner) i kompanisë, dhe çdo partner, sipas jurisprudencës islame, është një agjent për partnerët e tjerë në çështjet e biznesit të përbashkët. Prandaj, vetëm akti i blerjes së një aksioni të një kompanie nënkupton një autorizim nga aksionari që kompania të vazhdojë veprimtarinë e saj në çfarëdo mënyre që e konsideron të përshtatshme menaxhmenti. Nëse është e ditur nga aksionari që kompania është e përfshirë në një transaksion jo-islam dhe ai përsëri mban aksionet e saj, kjo do të thotë se ai i ka dhënë autorizim menaxhmentit për të vazhduar me atë transaksion jo-islam. Në këtë rast, ai jo vetëm që do të jetë përgjegjës për dhënien e pëlqimit për një transaksion të ndaluar, por ai transaksion gjithashtu do t’i atribuohet vetë atij, sepse menaxhmenti i kompanisë po vepron nën autorizimin e tij të heshtur.

Për më tepër, kur një kompani financohet në bazë të interesit, fondet që ajo përdor në veprimtarinë e saj konsiderohen të papastra. Po ashtu, kur kompania përfiton interes nga depozitat e saj, një element i papastër përfshihet domosdoshmërisht në të ardhurat e saj, të cilat më pas shpërndahen tek aksionarët përmes dividentëve.

Megjithatë, një numër i madh i dijetarëve bashkëkohorë nuk e mbështesin këtë qëndrim. Ata argumentojnë se një kompani aksionare është në thelb ndryshe nga një ortakëri e thjeshtë. Në një ortakëri, të gjitha vendimet e politikës së biznesit merren me konsensusin e të gjithë ortakëve, dhe secili prej tyre ka të drejtën e vetos në lidhje me politikat e biznesit. Prandaj, të gjitha veprimet e një ortakërie u atribuohen me të drejtë çdo ortakut. Në të kundërt, vendimet e politikës në një kompani aksionare merren me shumicë. Duke qenë se është e përbërë nga një numër i madh aksionarësh, kompania nuk mund t’i japë të drejtë vetoje secilit aksionar. Opinioni i aksionarëve individualë mund të tejkalohet nga vendimi i shumicës. Prandaj, çdo veprim i ndërmarrë nga kompania nuk mund t’i atribuohet secilit aksionar në kapacitetin e tij individual. Nëse një aksionar ngre një kundërshtim ndaj një transaksioni të caktuar në mbledhjen e përgjithshme vjetore, por kundërshtimi i tij tejkalohet nga shumica, nuk do të ishte e drejtë të konkludohej se ai e ka miratuar atë transaksion në mënyrë individuale, sidomos kur ai ka për qëllim të mos përfitojë nga të ardhurat që rrjedhin nga ai transaksion.

Prandaj, nëse një kompani merret me një biznes hallall, por gjithashtu i mban tepricat e saj të parave në një llogari me interes, nga e cila merr një të ardhur të vogël rastësore me interes, kjo nuk e bën tërë biznesin e kompanisë të paligjshëm. Tani, nëse një person blen aksionet e një kompanie të tillë me qëllim të qartë që do të kundërshtojë këtë transaksion rastësor dhe nuk do ta përdorë për përfitim personal atë pjesë të dividendit, si mund të thuhet që ai ka miratuar transaksionin me interes dhe si mund t’i atribuohet atij një transaksion i tillë?

Aspekti tjetër i marrëdhënieve të një kompanie të tillë është se ajo ndonjëherë merr hua nga institucionet financiare. Këto huamarrje kryesisht bazohen në interes. Edhe këtu zbatohet i njëjti parim. Nëse një aksionar nuk pajtohet personalisht me këto huamarrje, por është tejkaluar nga shumica, këto transaksione huaje nuk mund t’i atribuohen atij.

Për më tepër, edhe pse sipas parimeve të jurisprudencës islame, marrja e borxhit me interes është një akt i rëndë dhe mëkatar, për të cilin huamarrësi është përgjegjës në botën tjetër, ky akt mëkatar nuk e bën të gjithë biznesin e huamarrësit si haram ose të palejuar. Shuma e huazuar, duke qenë e njohur si pronë e huamarrësit, çdo gjë e blerë në këmbim të atyre parave nuk është e ndaluar. Prandaj, përgjegjësia për kryerjen e aktit mëkatar të marrjes së borxhit me interes i përket personit që me vullnet të lirë është përfshirë në një transaksion me interes, por kjo nuk e bën të gjithë biznesin e kompanisë si të ndaluar.

1...456...715 Faqja 5 nga 715

Ekonomia Islame

Pastrimi i të ardhurave në fondet islame të aksioneve

Përdorimi i huave në fondet e investimeve (Gearing)

Fondet e aksioneve – Garancia e kapitalit nga menaxheri

Fonde islame të investimeve në aksione

Bai el Dain

Fondet e përziera islame

Fondet e investimeve murabahah

Fondet e investimeve ixharah

Fondet islame të mallrave

Fonde islame të investimeve në aksione

Moti

Na ndiq

Moti