Veprimtaria bankare
Mudarabah është një lloj partneriteti. Të dyja palët marrin pjesë në fitimin që do të krijohet nga aktiviteti i financuar. Palët janë të lira të bien dakord mbi raportin e ndarjes së fitimit (70% – 30% ose 50% – 50% ose çdo tjetër përqindje). Megjithatë, nëse nuk bien dakord në fillim të kontratës, kjo e fundit është e pavlefshme nga pikëpamja e sheriatit. Për më tepër, sipas kërkesave të sheriatit i gjithë kapitali në mudarabah duhet të paguhet në momentin e nënshkrimit të kontratës. Nuk lejohet ta paguash më vonë ose me këste. Rub-ul-mal mund të vendosë çdo udhëzim dhe kusht (të arsyeshëm) për agjentin, dhe nëse ai i pranon, ato bëhen pjesë e kontratës. Sapo të fillojë veprimtaria, financuesi nuk ka të drejtë të ndërhyjë në biznesin e përditshëm. Nëse agjenti nuk ndjek udhëzimet dhe nuk përmbush kushtet, atëherë ai është përgjegjës për humbjen e kapitalit. Mudaribi nuk garanton kapitalin dhe as fitimin për financuesin. Përkundrazi, ai premton ndershmëri dhe sjellje të mirë. Kjo është burimi i rrezikut moral dhe përzgjedhjes negative në mudarabah.
Fitimet janë çdo shumë që tejkalojnë kapitalin. Prandaj, është thelbësore të likuidohet mudarabah përpara se të shpallet ndonjë fitim. Në vitet e fundit, shumë dijetarë të sheriatit kanë pranuar atë që quhet likuidim konstruktiv. Likuidimi konstruktiv thjesht do të thotë që procedurat kontabël zbatohen për të përcaktuar statusin e fitimit dhe humbjes së veprimtarisë. Ky proces likuidimi mund të bëhet periodikisht duke përdorur procedura kontabël dhe, bazuar në rezultatet e tij, fitimi (ose humbja) mund të shpallet çdo tremujor ose vit.
Agjenti në Mudarabah nuk ka të drejtë për asgjë tjetër përveç pjesës së tij të fitimeve. Nëse ai (ose financuesi) merr ndonjë të ardhur përpara likuidimit, ajo gjithmonë do të jetë subjekt i rregullimeve kur shpallen rezultatet financiare. Të dyja palët duhet të shmangin çdo kusht në kontratë që mund të zbehë natyrën e veçantë të mudarabah si një “kompani me fitim”. Për shembull, nëse njëra palë kërkon që të marrë $500 të para të fitimeve dhe pjesa tjetër t’i takojë partnerit të tij, atëherë kontrata është e pavlefshme. Kjo për shkak se është e mundur që i gjithë fitimi të jetë vetëm $500.
Para ardhjes së Islamit, mudarabah ishte mënyra më e zakonshme e financimit në Mekë. Mekasit ishin tregtarët kryesorë të zonës së tyre në shekullin e 7-të, duke sjellë mallra nga India dhe Jemeni dhe duke i shitur ato në Perandorinë Romake. Për të financuar këtë projekt tregtar ndërkombëtar, shumica e tregtarëve të Mekës burra, gra, etj., bëheshin financues.
Dijetarët bashkëkohorë kanë arritur të zhvillojnë kontratën e mudarabah për t’iu përshtatur nevojave moderne. Në Pakistan, për shembull, është prezantuar një ligj i veçantë për mudarabah, i cili lejon emetimin e çertifikatave të negociueshme të mudarabah. Një përpjekje për të prezantuar një skemë të ngjashme është bërë në Jordani, dhe shumë banka islame po përpiqen të zbatojnë financimin e veçantë mudarabah me klientë të mëdhenj, ku problemi i rrezikut moral apo rrezikut nga keqpërdorimi është më pak i theksuar.
Rreziqet
Mudarabah është një mënyrë financimi me rrezik të lartë. Është aq e rrezikshme saqë është pothuajse “e paimagjinueshme” për çdo bankier. Kjo ndodh sepse banka avancon kapitalin te klienti duke u mbështetur plotësisht në integritetin, aftësinë dhe menaxhimin e tij të mirë. Banka jo vetëm që rrezikon kthimin e pritur, por edhe vetë kapitalin. Ky nivel i lartë i rrezikut moral dhe përzgjedhjes negative është i pranishëm në formën klasike të mudarabah. Megjithatë, së fundmi, shumë banka islame kanë arritur të zhvillojnë forma të reja të mudarabah, të bazuara në sheriat, me një shkallë të reduktuar të rrezikut. Për shembull:
(a) Mudarabah përdoret vetëm me kompani aksionare publike, ku është e mundur një shkallë e arsyeshme transparence, siç janë llogaritë e audituara dhe raportet tremujore të performancës, etj.
(b) Në kontratë përfshihen garanci dhe siguri, por jo kundër fitimit ose pagesës së kapitalit. Përkundrazi, vetëm kundër humbjeve të shkaktuara nga neglizhenca ose keqmenaxhimi dhe kundër vonesave në kthimin e kapitalit dhe fitimit pas përfundimit të mudarabah.
(c) Vetëm ato aktivitete ekonomike ku banka mund të shohë lehtësisht se për çfarë po përdoren paratë mund të financohen mbi bazën e mudarabah. Për shembull, një tregtar makinash që blen automjete nga prodhuesi dhe më pas i shet me këste do të ishte i përshtatshëm për një mënyrë të tillë financimi.
