Historia ekonomike e islamit studion historinë e popujve muslimanë në kontekstin e realizimit të normave islamike për aktivitetin ekonomik. Ajo i seleksionon materialet historike të përgjithshme që janë të rëndësishme për historinë ekonomike, duke dhënë një paraqitje sistematike. Ajo e vlerëson këtë histori në dritën e normave islame për aktivitetin ekonomik. Duke bërë këtë, ajo has si përputhshmëri ashtu edhe devijim, analizon shkaqet e tyre dhe studion ndikimin e tyre në mirëqenien e njeriut. Suksesi në realizimin e vlerave islame të lirisë, drejtësisë dhe bashkëpunimit së bashku me mirëqenien ekonomike lidhet me sjelljen individuale, politikat e shtetit dhe veprimin e grupeve. Dështimi ndërlidhet me sjelljen e gabuar, politikat e drejtuara keq dhe veprimet joefikase. Gjendja e dijes, vullneti për mirësi dhe shkalla e zgjuarsisë që burra dhe gra mund të shfaqin janë në rrënjë të këtyre fenomeneve. Përveç kësaj, ekzistojnë edhe forca jashtëshoqërore. Njohësi i historisë ekonomike të Islamit do t’i vendosë faktet në perspektivën e duhur duke i lidhur ato me këto forca.
Njëzet e tre vitet e para të historisë islame janë unike, pasi Sunneti i caktuar nga shpallja e Profetit (paqja qoftë mbi të) është e lidhur me historinë njerëzore – historinë e një populli në kalimin nga jeta joislame në jetën islame. Si u pranuan, interpretuan dhe përkthyen në praktikë vlerat islame është për t’u studiuar. Çlirimi i njeriut nga robëritë e ndryshme dhe liria e tij në dorëzim ndaj Vullnetit të Zotit, kalimi gradual drejt barazisë dhe drejtësisë sociale përmes përhapjes së ideve për dinjitetin njerëzor dhe vëllazërinë universale; krijimi i barazisë para ligjit dhe krijimi i një qëndrimi bashkëpunues për jetesën, të forcuar nga dispozitat institucionale lidhur me sigurinë sociale, pronën publike dhe ligjet e trashëgimisë, etj., janë disa nga pikat e rëndësishme që duhet të studiohen.
Zhvillimi gjatë tridhjetë viteve që pasuan epokën e Profetit (paqja qoftë mbi të) duhet të vlerësohet në këtë kontekst. Politikat ekonomike të katër Kalifëve të Drejtë meritojnë një shqyrtim të thellë për të dalluar aspektet që shënuan përparim të vazhdueshëm nga ato që ndoshta morën një pengesë gjatë pjesës së vonshme të kësaj periudhe. Sjellja ekonomike e njeriut të zakonshëm, karakteri dhe roli i institucioneve të trashëguara nga periudha e mëparshme, dhe shfaqja e institucioneve të reja, midis shumë aspekteve të ekonomisë në zgjerim të shpejtë, meritojnë një studim dhe vlerësim të detajur.
Përgjithësisht pranohet që gjatë disa shekujve pas vitit 40 H.Xh. respektimi i normave islame nga shoqëria myslimane paraqitet me ulje-ngritje. Detyra e parë në këtë kontekst është të rregullohen regjistrat pas një rishikimi të plotë të të gjithë materialeve historike origjinale, një detyrë që ende nuk është përfunduar. Rënie të normave islame gjatë këtyre periudhave duhet të studiohen me qëllim për të zbuluar shkaqet e dështimit dhe rrethanat që mundësuan disa përparime në disa aspekte.
Ndërsa bota islame u zgjerua për të përfshirë shtete me kushte ekonomike të ndryshme dhe trashëgimi kulturore të ndryshme, parimet normative të Islamit vepruan në situata krejt të reja. Modelet ekonomike që në fund dolën kishin shumë ndikim nga kushtet para-islame të popujve përkatës, ndërkohë që ato gjithashtu mbartnin një ndikim të thellë nga etosi i ri. Një përcaktim i forcës relative të këtyre dy ndikimeve formuese është një detyrë e rëndësishme.
Me zgjerimin e madh të botës islame dhe diversifikimin në rritje të ekonomisë, krijuan institucione të reja dhe praktika të reja. U shënua një zgjerim i madh në tregtinë e brendshme dhe ndërkombëtare, shfaqën zanate të reja dhe sistemi i pronësisë së tokës gjithashtu ndryshoi. Paralelisht me rritjen e vëllimit të tregtisë, industrisë dhe financave, u prodhua literaturë juridike që vlerësonte praktikat e reja dhe analizonte institucionet e reja. Kjo literaturë pasqyron mendimin normativ-ekonomik të asaj periudhe. Po ashtu, ka pjesë të analizes ekonomike të shoqëruara me vlerësime kritike ose rekomandime për t’i zbatuar ligjet e Sheriatit. Literatura exegjetike dhe filozofike e periudhës gjithashtu merret me disa nga çështjet e përfshira. Traktatet mbi filozofinë politike, hishah dhe mbi artin e qeverisjes meritojnë vëmendje të veçantë. Subjekte të tilla si tatimet, shpenzimet publike dhe huamarrja nga pushtetarët, kontrolli i çmimeve dhe rregullimi i tregtisë dhe bizneseve, marrëdhëniet e punës dhe pagat, pronësia e tokës dhe ujitja janë trajtuar nga juristët dhe autorët laikë. Një shqyrtim i detajuar i këtij materiali të gjerë do të zbulojë se si mendimtarët muslimanë i janë përgjigjur rrethanave që ndryshonin, me dëshirën për t’u përputhur me normat islame, dhe gjithashtu se si ata e kuptuan funksionimin e sistemit ekonomik. Studime të tilla do ta pasurojnë historinë e mendimit islam dhe atë të mendimit ekonomik.
