Në përgjithësi, mendoj se punimi i Dr. Metuallit është paraqitur në një mënyrë shumë nxitëse për reflektim. Në fakt, na provokon aq shumë saqë ndonjëherë nuk e kuptojmë çfarë ai don të thotë.
Do ta anashkaloj pjesën e parë të punimit sepse mendoj se është komentuar tashmë. Do të filloj nga seksioni ku ai flet për përdorimin e politikës fiskale në një ekonomi islame për të frenuar inflacionin, vetëm si një ilustrim se si ai bën pohime të përgjithshme pa i bërë të qarta elementet thelbësore mbi të cilat bazohen; ai thotë se në kuadrin ekonomik islam mund të ndodhë vetëm inflacioni i shkaktuar nga kërkesa dhe se kjo mund të burojë vetëm në sektorin real, dhe më pas e mbështet këtë pretendim duke iu referuar faktit se nuk do të ketë asnjë monopol. Mendoj se kjo do të ndodhë vetëm nëse supozojmë se ekonomia islame është një ekonomi e mbyllur. Nëse e hapim ekonominë, atëherë inflacioni i shkaktuar nga kostoja mund të ndodhë, pavarësisht nga struktura e tregut. Për shembull, nëse çmimi i naftës rritet, kostoja e prodhimit do të rritet dhe për këtë arsye do të kemi inflacion të shkaktuar nga kostoja.
Së dyti, autori duket se mendon se në një ekonomi ideale islame nuk do të ketë asnjë lloj konflikti interesi. Me fjalë të tjera, ai supozon se një kontratë sociale e përsosur është shkruar tashmë, midis punëdhënësve dhe punonjësve, dhe për këtë arsye përjashton mundësinë e sindikatave. Do të thoja se sindikatat duhet të ekzistojnë në një ekonomi islame sepse punëtorët janë personat që ka më shumë gjasa të shfrytëzohen në rendin shoqëror që kemi, veçanërisht nëse e fillojmë nga një sistem kapitalist.
Pra, mendoj se për të rivendosur drejtësinë (Adl) në shoqëri, është thelbësore që të kemi forca kundërvepruese si nga ana e punëdhënësve ashtu edhe e punonjësve, dhe për këtë qëllim, nëse kemi sindikata, kjo nuk dëmton llojin e shoqërisë që po imagjinojmë. Në mënyrë të ngjashme, ai pohon se inflacioni i shkaktuar nga kërkesa buron nga sektori monetar, pasi masa monetare në ekonomitë islame rritet me një normë eksponenciale të vazhdueshme, e barabartë me një përqindje të caktuar të normës së rritjes së PBB-së. Ky është sërish një rast ku ai supozon se jemi në botën më të mirë të mundshme dhe se gjithçka tjetër do të rrjedhë prej saj. Kjo është një mënyrë analizimi që nuk shkencore në kuptimin e ngushtë të saj.
Më pas, ai bën një pohim se Zekati do të rrisë mesataren si dhe prirjen margjinale për të konsumuar, por më vonë thotë se detyrimet ekonomike do të rezultojnë në një zhvendosje poshtë të funksionit të konsumit. Këto pohime janë kontradiktore.
Prof. Sjed Navab Haider Nakvi
Më duket, si edhe shumë të tjerëve këtu, se në punim janë bërë shumë supozime. Është plotësisht e lejueshme që dikush që ndërton një model të bëjë supozime, por mendoj se ka nevojë të reduktohet numri i tyre për ta sjellë modelin më afër realitetit dhe sugjeroj të rishqyrtohen disa prej tyre. Edhe pse autori nuk e ka thënë qartë, është supozuar në mënyrë të nënkuptuar se askush nuk po paguan Zekatin që në fillim. Përndryshe, nëse njerëzit do e paguajnë Zekatin, atëherë çfarëdo efekti që ai ka mbi prirjen marxhinale për të konsumuar, tashmë do të ishte aty.
Supozimi i dytë është se sa herë që rritet konsumi, rritet edhe prodhimi. Në fakt, kur nuk ke një situatë të punësimit të plotë, por të shfrytëzimit të plotë të burimeve në një vend në zhvillim, atëherë shfaqen pengesa dhe, nëse bëhet hapja ndaj tregut global, ke një kufizim në valutë të huaj. Në një situatë të tillë, ky lloj supozimi bëhet shumë joreal.
Së fundmi, autori pohon se nëse vendoset një taksë mbi gjendjet e papërdorura të parasë, atëherë njerëzit do të zvogëlojnë mbajtjen e tyre. Por një mundësi tjetër në një ekonomi islame është që ata mund të kalojnë në depozita mudarabah në sistemin bankar, të cilat sigurojnë një kthim. Duhet të thuhet diçka mbi atë që ndodh nëse njerëzit lëvizin nga fondet e papërdorura drejt depozitave mudarabah, por modeli nuk thotë asgjë për këtë.
Dr. Ziauddin Ahmed
Dua të kërkoj një sqarim. Kam një pyetje të thjeshtë. Supozojmë se ka tre persona: njëri ka një milion para të gatshme, i dyti ka një milion në mallra, pra inventar, dhe i treti ka një milion të investuar në impiante, makineri dhe pajisje. Dua të anashkaloj debatin nëse për të gjitha gjërat e detyruara për Zekat duhet të ketë kaluar një vit i plotë, apo në shkollën Hanafi, mal-e-mustazad (shtesa në vlerë) mund të shtohet mbi diçka që tashmë ekzistonte. Cilado qoftë shkolla e mendimit që ndjek, zbato të njëjtin rregull për të tre rastet.
Pyetja ime është shumë e thjeshtë: A janë të tre këta persona subjekt i Zekatit? Nga punimi më duket se keni një përgjigje të caktuar në mendje, e cila kam frikë se nuk është e saktë sipas ligjit islam, dhe nëse frika ime është e drejtë, atëherë një nga përfundimet kryesore mbi të cilat bazohet modeli juaj do të shembet.
Ta bëj më të qartë: Duket se mendoni se një person me një milion në para të gatshme është subjekt i Zekatit, ndërsa një person që e ka investuar atë në ndonjë formë, e ka shmangur Zekatin. Nëse nuk e nënkuptoni këtë, atëherë mund të mbani qëndrimin tjetër se njerëzit do të dëshirojnë të investojnë në mënyrë që të fitojnë mjaftueshëm për të paguar Zekatin nga fitimet e tyre, por kjo nuk do të mbështesë përfundimin që kërkon modeli juaj. Prezantimi jep përshtypjen se, ndërsa paraja e gatshme është subjekt i Zekatit, sapo të investohet, ajo nuk është më subjekt i Zekatit.
Dr. M. Nejatullah Siddiki
Mendoj se edhe nëse pranojmë shqetësimin e Dr. Siddikit, modeli i Dr. Metwallz nuk do të shembet. Pika që ai përmend nënkupton që funksioni i investimeve, në vend që të ketë një prerje negative, do të ketë një prerje pozitive dhe nuk do të ndodhë ndonjë ndryshim i madh në të gjithë strukturën. Megjithatë, është e mjaftueshme për argumentet e Dr. Metwally që norma e Zekatit mbi kapitalin fiks të jetë më e ulët se norma e Zekatit mbi paranë dhe mallrat e tregtueshme, pra inventarin. Sigurisht, nëse këto norma janë të barabarta, argumenti i Dr. Siddikit do të qëndrojë, por përsëri funksionet e vjetra do të mbeten të njëjta. Vetëm funksioni i investimeve do të zhvendoset pak. Megjithatë, sa di unë, kemi shumë autoritete të Fikhut që theksojnë se norma e Zekatit mbi investimet fikse është më e ulët se norma e Zekatit mbi paranë dhe inventarët. Kështu që mendoj se Dr. Metwally e ka mbuluar mirë këtë pikë.
Mendoj se është një punim i mirë, por Dr. Metwally ka prirjen të bëjë deklarata të përgjithshme. Është e dëshirueshme të ketë deklarata më të përmbajtura. Për shembull, do të bashkohesha me Dr. Nakvin në pikën që nuk mund të themi se një ekonomi islame duhet të ketë një normë konstante eksponenciale të rritjes së masës monetare. Mendoj se Dr. Metwally duhet të thotë se, sipas kuptimit të tij, Islami lejon një politikë të tillë. Ai mund të shkojë më tej dhe të thotë se sipas mendimit të tij është një politikë e dëshirueshme, por nuk mund të themi se një ekonomi islame duhet të ketë ofertën monetare në rritje me një normë të barabartë me normën e rritjes ekonomike ose një shumëfish të saj. Kjo është një mundësi, por nëse duam të bëjmë një deklaratë më të fortë, duhet ta mbështesim me dëshmi nga Fikhu.
Dr. Anas Zarka
Mendoj që pohimi që prania e Zekatit është ekspansionist, mendoj se nuk qëndron, përveç nëse i shtojmë disa supozime dinamike. Po flasim vetëm për një krahasim statik midis mungesës së Zekatit dhe pranisë së Zekatit. Pra, është vetëm një moment i vetëm, i cili nuk mund të quhet ekspansionist.
Së dyti, mendoj se efekti kryesor i pranisë së Zekatit dhe ndalimit të interesit, që së bashku nënkuptojnë lidhjen e kursimeve me investimet – pra, përfshirjen në funksionin e kursimeve të disa konsideratave mbi investimin – mungon në punim. Ai përpiqet ta thotë në mënyrë të tërthortë duke përmendur se norma e kthimit do të kompensojë për Zekatin e paguar, por mendoj se kjo pikë duhet të thuhet qartë. Po përfshijmë disa konsiderata për investimin brenda vetë funksionit të kursimeve, kështu që kemi një formulë të ndryshme për alokimin e të ardhurave.
Pika e tretë, e ngritur nga Dr. Anas, mendoj se edhe nëse pranojmë qëndrimin e tij për reformulimin e Zekatit mbi asetet fikse duke thënë se Zekati duhet të vendoset mbi prodhimin e tyre dhe jo mbi vetë asetet, edhe atëherë nuk do të thotë domosdoshmërisht se Zekati mbi këto asete fikse do të jetë më pak se 2.5% që unë e përshkruaj, përveç nëse ai bën supozime shumë kufizuese mbi raportin kapital-prodhim. Përveç nëse supozon që raporti kapital-prodhim nuk bie nën, le të themi, 4 ose diçka e ngjashme, atëherë Zekati sipas tij, 10% mbi prodhimin, do të ishte edhe më shumë se 2.5% mbi kapitalin.
Dr. Monzer Kahf
Kam disa komente të përgjithshme. Së pari, grumbullimi i pasurisë është i ndaluar në Islam. Islami synon të arrijë një standard jetese të arsyeshëm për myslimanët. Për këtë arsye, mendoj se spekulimi në të gjitha format e tij, veçanërisht transaksionet me afat, është i ndaluar në Islam. Myslimanët duhet të punojnë dhe të kontribuojnë përmes aktiviteteve të tyre prodhuese në të gjithë ekonominë.
Së dyti, mendoj se Islami vendos një shkallë të lartë të drejtësisë (equity) dhe jo barazisë (equality), siç ka thënë autori në punimin e tij. Kjo, sepse Zoti thotë: “Ne i ngritëm disa prej tyre mbi të tjerët.”
Ajeti që ai citon, “pasuria nuk duhet të qarkullojë vetëm mes të pasurve”, lidhet më shumë me problemin e shpërndarjes së të ardhurave dhe jo me drejtësinë.
Së treti, autori thotë se alternativa ndaj mjetit të interesit për arritjen e ekuilibrit në tregun monetar në një ekonomi islame është rritja e taksave. Mendoj se rritja e taksave nuk është një zgjidhje e lehtë, sepse varet, së pari, nga lloji i taksave dhe, së dyti, duhet të marrim parasysh kapacitetin tatimor ose aftësinë paguese. Duhet të konsiderojmë një marzh mbi kufirin minimal të përjashtimit në mënyrë që t’u ofrojmë njerëzve një nxitje për aktivitet ekonomik.
Dr. Abdel Hadi El-Naggar
Do të doja të shtoja një pikë të përmendur më herët: edhe si rezultat i rishpërndarjes së të ardhurave përmes Zekatit, standardi i jetesës së përfituesve mund të mos rritet. Nëse prodhimi i mallrave të konsumit ose mallrave themelorë nuk zgjerohet, mund të ndodhë që të ardhurat shtesë monetare të përfituesve të Zekatit të shpenzohen për të blerë të njëjtën sasi mallrash, por me çmime më të larta.
Prandaj, do të sugjeroja që në një ekonomi islame të tregohet kujdes i veçantë për t’i dhënë përparësi më të lartë prodhimit të mallrave të konsumit.
Dr. Mahfooz Ali
Do të doja një përkufizim të parasë së papërdorur (idle cash). Në një farë kuptimi, e gjithë paraja është e papërdorur. Prandaj, duhet të përcaktoni se sa kohë duhet të qëndrojë e tillë për t’u konsideruar si e papërdorur.
Gjithashtu, duhet të përcaktoni shumën minimale të parasë që duhet mbajtur për të paguar detyrimet ekonomike, duke krijuar kështu një koncept të ngjashëm me Nisabin. Në këtë rast, përfundoni duke pasur një taksë shumë të ngjashme me Zekatin. Në fakt, mund të jetë e njëjta gjë, dhe nëse po e bëni këtë, në të vërtetë po rrisni normën e Zekatit mbi paranë e gatshme, gjë që nuk do të ishte e pranueshme në baza fetare.
Nëse dëshironi të rrisni më shumë të ardhurat nga taksat, duhet të mendoni për një alternativë tjetër, në vend që të përpiqeni të rrisni normën e Zekatit, përveç nëse kjo është e lejuar nga juristët myslimanë.
Dr. Sharafat Hashmi
Është përmendur këtu se nuk ka interes në një ekonomi islame. Mendoj se nuk mund të themi se kapitali nuk ka një çmim dhe, për sa kohë që kapitali ka një çmim, nuk ka rëndësi se si e quajmë atë—e quajmë interes apo diçka tjetër.
Në ndalimin e kamatës (ribës), çështja kryesore është ndalimi i disa transaksioneve të caktuara. Kjo nuk do të thotë se analiza ekonomike do të jetë ndryshe nga pikëpamja e funksioneve të kapitalit në ekonomi. Ky është mendimi im, dhe do të doja të korrigjohesha nëse jam gabim.
Dr. Vagar
Meqenëse e keni shtruar këtë çështje, mendoj se është përgjegjësia jonë të përgjigjemi. Ka një dallim midis normës së interesit dhe normës së fitimit.
Norma e interesit nuk mund të pasqyrojë produktivitetin e kapitalit dhe për këtë arsye ne po e zëvendësojmë me normën e fitimit si një masë për produktivitetin e kapitalit. Ekonomistët dhe juristët myslimanë e refuzojnë idenë e barazimit të normës së interesit me normën e fitimit.
Dr. Omar Zubair (kryetar)
Dua të shpreh një mendim në lidhje me Zekatin dhe inflacionin. Mendoj se përshtypja se Zekati është inflacionist është krejtësisht e gabuar. Kjo varet shumë nga shpenzimet dhe produktiviteti.
Së pari, nuk është e qartë nëse prirja margjinale për të konsumuar (marginal propensity to consume) do të rritet me Zekatin. Kjo varet nga lloji i ekonomisë me të cilën kemi të bëjmë, dhe është shumë e vështirë të bëjmë një përgjithësim.
Së dyti, edhe nëse supozojmë se prirja margjinale për të konsumuar rritet për shkak të Zekatit, kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se do të ketë inflacion. Në fakt, shpërndarja e Zekatit do të çojë në ushqyerje më të mirë, shëndet më të mirë, etj., dhe si rezultat produktivit do të rritet, duke parandaluar inflacionin si pasojë e shpërndarjes së Zekatit.
Dr. Mohamed Ariff
Janë ngritur disa çështje gjatë diskutimit. Nuk mund t’u përgjigjem të gjithave, por do të ndalem te ato më të rëndësishmet.
Në terma të përgjithshëm, është e vërtetë se ajo që kam shkruar reflekton një gjendje ideale. Mendoja se Islami përfaqëson një situatë ideale. Ndoshta e kam gabim. Do të duhet të kthehem dhe të lexoj më shumë rreth Islamit për ta kuptuar më mirë.
Shumica e komenteve të bëra këtu lidhen me draftin e mëparshëm të punimit tim. Por nuk e kuptoj pse disa nga pikat kanë provokuar kaq shumë reagime. Për shembull, është e vërtetë që unë kam supozuar se norma e rritjes së furnizimit me para do të ndjekë normën e rritjes së produktit të brendshëm bruto (PBB). Kjo mund të ketë shqetësuar disa, por sigurisht nuk ishte një element thelbësor për modelin tim. Modeli do të funksionojë me ose pa këtë supozim.
Një pikë tjetër ka të bëjë me sindikatat. Edhe pse nuk i kam përmendur, nuk kam asgjë kundër tyre. Thjesht kam thënë se në një situatë ideale, marrëdhëniet midis punëdhënësve dhe punonjësve nuk do të çojnë në konflikt. Në fund të fundit, Islami duhet të promovojë frymën e bashkëpunimit. Nëse flasim për atë që po ndodh tani, kjo është një çështje krejtësisht e ndryshme, sepse mendoj se ajo që po ndodh nuk është në përputhje me Islamin.
Një tjetër pikë që dua të theksoj është për detyrimet mbi paratë e papërdorura. Këto detyrime nuk janë e njëjta gjë me Zekatin. Me fjalë të tjera, nuk do të mblidhen çdo vit. Për shembull, bankat mund të udhëzohen që depozitat mesatare të mbajtura për një ose dy muaj të tatohen me 2% ose 1%, ose ndonjë normë tjetër të përcaktuar.
Dr. M. M. Metwally
