Gjej se ka gabime konceptuale në trajtimin e gjithë subjektit. Gabimi i parë që vërej është se duket se ka një keqkuptim në lidhje me të drejtat individuale dhe të drejtat e shoqërisë të cilat njhen në Islam.
Së dyti, është adoptuar një qasje e ngushtë në lidhje me objektivin e shtetit islam. Autori ka një keqkuptim mbi mbrojtjen dhe përkujdesjen ndaj fesë. Mbrojtja dhe përkujdesja ndaj fesë ka një kuptim shumë më të gjerë sesa ai që sugjeron ai. Do t’i referohesha autorit tek një ajet në Kuran që sugjeron një lidhje të qartë mes kësaj bote (Dunjas) dhe botës tjetër (Ahiretit).
Autori e ka trajtuar çështjen e tatimeve jo nga këndvështrimi i ekonomistit, por nga ai ligjor. Ai mendon se tatimet janë një ndërhyrje në të drejtat individuale. Nëse shteti ofron disa shërbime ose lehtësira dhe në këmbim kërkon disa tatime, atëherë kjo nuk mund të konsiderohet si një ndërhyrje në të drejtat individuale.
Nuk më duket i qartë pretendimi i autorit se tatimet mund të vendosen vetëm si një masë e përkohshme. Si mund ta përcaktojmë “të përkohshme”? Ka situata që kërkojnë vendosjen e tatimeve të cilat nuk janë të natyrës së përkohshme.
Autori ka një qasje shumë statike ndaj konceptit të mbijetesës që duhet të sigurohet nga shteti. Niveli i mbijetesës është një gjë relative.
Dr. F. R. Faridi
Mendoj se ky punim duhet të rishkruhet në një mënyrë që të formulojë një teori mbi mallrat publike që është në përputhje me bindjet e autorit. Autori pranon që disa mallra duhet të ofrohen nga shteti. Nëse ai pajtohet me këtë, atëherë duhet të zhvillojë një teori mbi mallrat publike. Cila do të ishte politika e çmimeve për mallrat ku parimi i tatimit nuk mund të zbatohet?
Dr. A. A. Salama
Do të pajtohesha me autorin që qeverisë nuk duhet t’i lejohet të vendosë tatime në mënyrë arbitrare. Por autori nuk është i qëndrueshëm në argumentin e tij, sepse gjithashtu jep një “çek të bardhë” për mbrojtjen. Të gjithë e dimë që shumë vendime arbitrare merren në emër të mbrojtjes. Po ashtu, autori është kundër shpenzimeve të qeverisë për mirëqenien, por nga ana tjetër ai argumenton për ruajtjen e një niveli të mbijetesës, që mendoj se është pjesë e mirëqenies. Në përgjithësi, do të thosha se qëllimet e autorit janë të drejta, por ndonjëherë ai ka bërë deklarata kontradiktore.
Prof. Syed Nawab Haider Nakvi
Duhet t’i kemi të qarta të gjitha objektivat ekonomike të shtetit të sotëm islam. Disa shpenzime për mirëqenien janë bërë edhe në periudhat e hershme të Islamit. Për shembull, Umeri, kalifi i dytë, jepte ndihma për të gjithë fëmijët. Kjo është një shpenzim për mirëqenien. Aktivitetet e mirëqenies nga shteti janë të destinuara të rriten me kalimin e kohës. Për këtë arsye, tatimet duhet të jenë elastike për të përballuar këto shpenzime. Qeveria islame ka të drejtë të vendosë taksa shtesë për arsye të ndryshme dhe nuk mund të mbështetet vetëm në kontributet vullnetare. Ndërsa sugjerojmë borxhin publik si një burim financimi për qeverinë, nuk duhet të injorojmë barrën që krijon borxhi publik.
Dr. Mohammad Sakr
Çështja e shkallës së tatimit do të ndryshojë nga shteti në shtet. Nuk mund të kemi një qasje të përgjithshme apo të standardizuar. Autori nuk ka ofruar referenca të mjaftueshme nga Fikhu për të mbështetur argumentet e tij.
Dëshiroj të sqaroj një pikë që është ngritur nga Anwar Siddikui dhe të tjerët. Është thënë se Zekati i mbledhur është aq i vogël sa që nuk mund të përdoret në mënyrë të domethënëse për të zbutur varfërinë. Dua të sqaroj se shuma e vogë e Zekatit që mblidhet nuk pasqyron potencialin e plotë të Zekatit në vend. Pjesëmarrësit e huaj nuk duhet të krijojnë përshtypjen nga përvoja aktuale e Pakistanit se Zekati nuk mund të jetë një mjet i rëndësishëm për zbutjen e varfërisë.
Dr. Ziauddin Ahmed
Punimi mungon në origjinalitet. Së dyti, pretendimi se duhet të bëjmë vetëm atë që është bërë në periudhat e hershme të Islamit, pavarësisht se si ekonomitë e sotme ndryshojnë nga ato të mëparshme, nuk është një qasje e arsyeshme.
Dr. M. M. Metwally
Në lidhje me çështjen e shpenzimeve për mbrojtjen, do të theksoja se mbrojtja nuk nënkupton vetëm mbrojtjen e fjalës së Zotit. Forca relative e myslimanëve përkundrejt jobesimtarëve është e rëndësishme dhe kjo duhet të merret parasysh gjatë formulimit të politikës së shpenzimeve publike.
Një tjetër pikë për të cilën dua që ai të reflektojë është që të studiojë sistemin e tatimeve gjatë periudhës së Khilafat-e-Rashida. Gjatë kësaj periudhe, sa herë që lindte nevoja, vendoseshin taksa të reja. Më vonë, megjithatë, gjatë periudhës së sistemeve feudale, dijetarët myslimanë u bënë më të kujdesshëm në dhënien e fuqisë arbitrare shtetit për të luajtur me pasurinë e njerëzve. Kjo gjë duhet mbajtur parasysh.
Autori nuk duhet të harrojë se taksat në shoqërinë moderne, të vendosura përmes Shuras dhe Ixhmas, do të jenë krejtësisht të ndryshme nga ato që burojnë nga Zulmi (padrejtësia).
Prof. Khurshid Ahmad
Në lidhje me përcaktimin e atyre që kanë të drejtë të përfitojnë nga fondet e Zekatit, autori e ndan popullsinë në tre klasa: të pasurit, klasën e mesme dhe të varfrit. Sipas tij, të varfrit duhet të jenë plotësisht të përjashtuar nga tatimet. Mendoj se ai duhet të marrë në konsideratë një sugjerim që klasa e mesme është një kategori e përgjithshme. Ajo mund të ndahet më tej në nënseksione, pra në klasën e mesme të ulët dhe klasën e mesme të lartë. Ndoshta klasa e mesme e lartë mund të zhvendoset drejt të pasurve, ndërsa klasa e mesme e ulët mund të përfshihet te të varfrit.
Dr. Muhammad Uzair
Autori është kufizuar vetëm në shqyrtimin e Fikhut. Kjo është krejtësisht e ligjshme, sepse Fikhu nuk është i detyruar të marrë në konsideratë progresivizmin apo reagimet, apo çështje të ngjashme. Ai ka burimet e tij të veçanta. Prandaj, komentet e diskutuesve kanë qenë disi jashtë temës. Ata nuk japin asnjë referencë nga Hadithi apo Kurani që të kundërshtojë atë që ka thënë autori. Mendoj se qasja e tij është e lavdërueshme.
Dr. Fouad Agabani
