Më befasoi pikëpamja e punimit në lidhje me aftësinë e punëtorëve për të ndarë fitimin në çdo kompani që do të krijohej në botën islame dhe për të bartur rrezikun dhe përgjegjësitë në përputhje me këtë ndarje fitimi. Komenti im është se, meqenëse zakonisht punëtorët nuk mund të mbajnë përgjegjësi për menaxhimin dhe për shkak të ndarjes së punës midis gjithë grupit që punon në një kompani, besoj se me ndarjen aktuale të punës midis punëtorëve dhe menaxhmentit, kompania do të funksionojë më qetësisht sesa duke përfshirë forcën punëtore në çështjet e menaxhimit, ku ata nuk kanë aftësinë për të gjykuar dhe dalluar të mirën nga e keqja nga këndvështrimi menaxherial në botën moderne.
Tani janë krijuar shumë lloje nxitjesh për t’u dhënë punëtorëve shtysën e nevojshme për të prodhuar më mirë dhe sa më shumë. Duhet t’i mbajmë punëtorët jashtë menaxhimit sa më shumë të jetë e mundur dhe t’u japim mundësinë specialistëve të menaxhimit për të zbatuar teoritë dhe përfundimet më të mira moderne që ata kanë nxjerrë nga përvoja e tyre në këtë fushë. Vetëm atëherë do të ketë një produktivitet më të mirë si dhe më shumë kënaqësi. Duke shpërndarë punën sipas specializimeve, të kombinuara me drejtësi në pagesa në vlerë dhe kohë, rolet do të jenë të qarta dhe konfliktet mund të shmangen.
Në përmbledhje, nuk jam kundër ndarjes së fitimeve nga punëtorët, por kjo nuk duhet të jetë parimi kryesor në zbatimin e Sheriatit mbi investimet. Aksione të veçanta mund të përdoren si shpërblime për punëtorët për realizime më të mira.
Dr. Muhammad Tahir
Duhet të jemi shumë të kujdesshëm në përdorimin e këtyre terminologjive dhe koncepteve, të cilat janë zhvilluar nga mbiekonomizimi në vende të tjera, ndërkohë që ne ende nuk kemi filluar zhvillimin. Ekonomitë gjermane dhe angleze tashmë kanë pësuar nga modelet e tilla të shpërndarjes së të ardhurave, të sugjeruara nga Dr. S. Aftab Ali. Ekonomia angleze është pothuajse e shkatërruar dhe ekonomia gjermane gjithashtu nuk ka performuar aq mirë sa ekonomitë e tjera (si Japonia). Do të bënim një gabim të madh nëse do të pranonim këto ide.
Prof. Hussain Mullick
Në gjithë artikullin ka një konfuzion. Hyrja e punimit krijon përshtypjen se autori do të flasë për mudarabah dhe sharakah—dy koncepte që Islami ka ofruar për investime—por punimi nuk trajton problemet e investimit, përkundrazi, merret me çështjet e bartjes së rrezikut apo ndarjes së fitimit midis punëtorit dhe kapitalistit (ose menaxhimit). Konceptet e mudarabah dhe sharakah lidhen me zhvillimin e parimeve dhe mekanizmave të duhur për të realizuar një investim në një ekonomi pa interes. Këto koncepte nuk lidhen me çështjet që autori ka diskutuar.
Së dyti, autori, gabimisht ose me qëllim, ka përmendur në mënyrë të përsëritur se ndarja e fitimit zëvendëson ose kopjon funksionin e interesit. Nuk është e qartë se çfarë nënkupton autori me këtë shprehje.
Dr. F. R. Faridi
Një pikë është ngritur mbi ngjashmëritë dhe dallimet midis sistemit islam dhe kapitalizmit apo socializmit, pas korrigjimeve të nevojshme në këto dy sisteme. Çështja është se çdo përpjekje për të korrigjuar këto sisteme nuk do t’i afrojë realisht me sistemin e vërtetë islam. Sistemi islam ka karakteristika të dallueshme që e veçojnë nga sistemet e tjera. Për të zbuluar këto tipare të veçanta të sistemit islam, duhet t’i referohemi vargjeve të mëposhtme nga Sureja El-Bekare:
“Ata që shpenzojnë pasurinë e vet, për të kërkuar kënaqësinë e Allahut dhe që e forcojnë veten me punë të mira, shëmbëllejnë me një kopsht të mbjellë në rrafshnaltë, në të cilin bie shi i bollshëm, andaj jep fruta dyfish. Nëse nuk i bie shi i bollshëm, i bie shi i imët që i mjafton. Allahu i sheh mirë punët që bëni ju.”
“Kush dëshiron prej jush të ketë një kopsht plot palme hurmash dhe hardhish, nëpër të cilin rrjedhin lumenj dhe në të cilin ka gjithfarë lloj pemësh, e t’i arrijë pleqëria atij, e të ketë fëmijë të mitur, e atëherë të vijë stuhia e zjarrit mbi të dhe ta djegë? – Kështu Allahu ua shpjegon argumentet e Tij, që të mendoni.” [2: 265-266]
Lloji i shpenzimeve është i ndryshëm në sistemin islam. Jo vetëm lloji i shpenzimeve, por edhe motivet janë të ndryshme.
“O ju që besuat, dhuroni nga të mirat që keni fituar dhe nga ato që Ne ju kemi nxjerrë nga toka, dhe mos synoni të dhuroni nga ato që janë të këqija prej tyre, të cilat ju vetë nuk do t’i pranonit ndryshe veçse duke mbyllur sytë ndaj tyre. Dhe dijeni se Allahu është i Pasur dhe i Denjë për çdo lavdatë.”
”Djalli ju frikëson me skamje e varfëri dhe ju urdhëron të bëni vepra të pamoralshme. Kurse Allahu ju premton faljen dhe mirësinë e Tij. Allahu është Mirëbërës i madh dhe i Gjithëdijshëm.” [2: 267-268]
Pika kryesore është se dija njerëzore është e ndryshme nga Hikma (urtësia), të cilën po kërkojmë këtu. Dija e vërtetë është ndryshe nga ajo mbi të cilën mbështeten sistemet e tjera. Teksti vazhdon deri te këto fjalë:
“Nëse bëni bamirësi hapur, është mirë; por nëse ua jepni të varfërve fshehurazi, kjo është edhe më e mirë për ju dhe do të shlyejë disa nga gjynahet tuaja. Dhe Allahu është i vetëdijshëm për gjithçka që bëni.”
“Nuk është detyra jote (Muhammed) t’i udhezosh njërzit rrugën e drejtë, pasi vetëm Allahu e udhëzon kë të dojë.Dhe çfarëdo të mire që mund të shpenzoni për të tjerët, është për të mirën tuaj, me kusht që ta shpenzoni vetëm për të kërkuar kënaqësinë e Allahut: sepse, çfarëdo të mire që mund të shpenzoni, do t’ju kthehet plotësisht dhe nuk do të dëmtoheni.” [2: 271-272]
Kështu, ne po përpiqemi të përmirësojmë kushtet e jetesës së këtyre njerëzve duke u siguruar atyre nevojat e tyre. Dhe kjo nuk konsiderohet bamirësi, por një objektiv.
Edhe sjellja e këtyre njerëzve është e ndryshme nga sjellja e njerëzve në sisteme të tjera.
“Ata që shpenzojnë pasurinë e tyre [për hir të Allahut] natën dhe ditën, fshehurazi dhe hapur, do të kenë shpërblimin e tyre te Zoti i tyre; dhe ata nuk do të kenë frikë e as nuk do të pikëllohen.” [2: 274]
Ky është një shpenzim vullnetar nga të gjithë njerëzit e komunitetit për përfitimin e gjithë komunitetit. Nuk është përgjegjësi e qeverisë apo e shtetit, por është përgjegjësi e të gjithë Ummetit. I gjithë Ummeti është përgjegjës kolektivisht për këtë shpenzim. Pastaj vjen përshkrimi i të keqes në sistemet e tjera.
“Ata që gllabërojnë kamatën nuk sillen ndryshe përveçse si ai që është çoroditur nga djalli me prekjen e tij; sepse ata thonë: ‘Blerja dhe shitja është njëlloj si kamata’—ndërkohë që Allahu e ka lejuar tregtinë dhe e ka ndaluar kamatën. Prandaj, kushdo që merr vesh këshillën e Zotit të tij dhe largohet prej saj [kamatasë], mund t’i mbajë fitimet e tij të mëparshme, dhe gjykimi i tij i mbetet Allahut; por ata që i kthehen asaj—ata janë të destinuar për zjarrin, ku do të qëndrojnë përgjithmonë!” [2: 275]
Të dy sistemet nuk mund të bashkohen vërtet. Ato janë të ndryshme dhe, për këtë arsye, asnjë sistem tjetër, në thelb, nuk mund të pajtohet me sistemin islam.
Dr. Omar Zubair
Ndarja e fitimit nënkupton që ne ofrojmë një ndarje të pasigurisë ose mbajtjes së riskut (për të cilin fitimi është shpërblimi). Pyetja se deri në çfarë mase duhet të ofrojmë ndarjen e bartjes së riskut duhet të shqyrtohet me kujdes. Në këtë kontekst, Dr. Aftab Ali duhej t’i kushtonte më shumë vëmendje rastit të një mudarabah të thjeshtë, ku një person pa kapital, por me një ide për ta përdorur kapitalin në mënyrë të dobishme, paraqitet dhe siguron fonde nga një kapitalist dhe më pas punon dhe ndan fitimin. Kjo është çështja kryesore që duhej të ishte në qendër të punimit të Dr. Aftab Ali.
Gjithashtu, kemi dispozitën e Shirkatul Abdan, ku dy persona pa kapital arrijnë një marrëveshje për të punuar së bashku dhe për të ndarë të ardhurat. Edhe këtu mund të gjejmë një perspektivë të re mbi atë që po kërkon Dr. Aftab Ali.
Kritika e Dr. Faridi ndaj qasjes së Dr. Aftab Ali në këtë kontekst nuk është e kuptueshme (meqë merret me problemin e rrezikut midis punonjësve dhe kapitalistëve dhe nuk trajton mudarabah). Le të supozojmë se unë kam një kapital dhe një ide për të themeluar një firmë për prodhimin e disa llojeve të rrobave të gatshme. Unë jam i gatshëm të investoj një milion rupi për blerjen e makinerive të qepjes, materialeve, marrjen me qira të ndërtesave, etj. Dua të punësoj një rrobaqepës, por nuk dua të paguaj paga.
Unë shpall një formulë për ndarjen e fitimit. Do të ketë, sigurisht, një numër rrobaqepësish të ndërmarrës që kanë fonde të mjaftueshme për të mbijetuar për disa javë ose muaj dhe që mund të preferojnë të ndajnë fitimet e firmës. Këtu supozohet se rrobaqepësit (punëtorët) nuk kanë kapital, por kanë disa fonde për mbijetesë. Një sistem i tillë mund të bashkëjetojë me një sistem pagash fikse. Ky është një fushë e re që meriton të eksplorohet në vend që të refuzohet plotësisht.
Dr. Nexhatullah Siddiki
Duket se ka një debat të panevojshëm mbi pikëpamjen se eliminimi i interesit nuk është e gjithë historia. Askush nuk mendon se është kështu. Motivi i maksimizimit të fitimit në shoqërinë kapitaliste është ekzagjeruar shumë nga punimi dhe veçanërisht nga komentet e Dr. Kemal për të minimizuar rëndësinë e eliminimit të interesit. Të arrihet në përfundimin se nuk duhet të eliminojmë interesin përveç nëse ndryshohen edhe gjëra të tjera nuk është e saktë. Mendoj se ka ende arsye të mjaftueshme dhe vlefshmëri për eliminimin e interesit nga shoqëria jonë pa ndryshuar gjëra të tjera. Edhe Amerika do të përfitonte shumë nëse do të eliminonte interesin nga shoqëria e saj.
Motivi i maksimizimit të fitimit në kapitalizëm është fryrë shumë dhe është thënë se fitimi dhe interesi janë dy shtyllat e ekonomisë. Kam dyshim se ato janë të vetmet shtylla. Edhe në shoqërinë kapitaliste sot, mund të shohësh lehtësisht një strukturë shumëplanëshe në të gjitha llojet e vendimmarrjes. Është shumë e vështirë të thuash se është fitimi ai që e bën një sistem të jetë kapitalist. Dhe nuk duhet të harrojmë se kemi fitim edhe në Islam. Lojë shumë e madhe me fitimin dhe shumë e vogël me interesin, sipas mendimit tim, është një devijim në të menduar.
Edhe paraqitja e interesit nën ombrellën e relativizmit, për të thënë se interesi mund të jetë i mirë në disa vende ose në rrethana të caktuara, është mjaft mashtruese. Nëse kjo është e vërtetë, atëherë pyes veten pse Allahu Subhanahu Teala e ndaloi atë. Më duket se nëse interesi është i padrejtë, atëherë ai është i padrejtë kudo, edhe në sistemin kapitalist, edhe në Amerikë. Duhet të ndjekim një qasje të ndryshme në kritikën e sistemeve kapitaliste dhe socialiste. Duhet të jemi qartë të vetëdijshëm se nga duhet të fillojmë dhe nga çfarë lloj ideologjie rrjedhim. Nuk mendoj se mund të ndjekim asnjë lloj relativizmi.
Dr. Monzer Kahf
Dr. Aftab Ali meriton vlerësim për tërheqjen e vëmendjes së asamblesë ndaj këtij aspekti të ndarjes së fitimit që nuk është diskutuar më parë. Megjithatë, duhet theksuar se puna për një pagë të pasigurt është jo-islame. Kjo do të çonte në shumë shfrytëzim. Alternativa është që të zgjedhim një sistem ndarjeje fitimi ku kemi një pagë fikse dhe një pjesë në fitim. Edhe pse autori duket të favorizojë këtë pikëpamje, ai nuk e ka zbuluar qartë preferencën e tij, nëse është për një pagë fikse plus ndarjen e fitimit, apo është për ndarjen e pastër të fitimit.
Prof. Sjed Navab Haider Nakvi
Dr. Aftab Ali ka theksuar një mjet ekonomik që përdoret në vende të tjera. Ne duhet të shohim se si mund ta aplikojmë këtë në një kornizë islame. Duhet të shohim motivimin pas përdorimit të këtyre mjeteve. I njëjti mjet mund të përdoret me një motivim tjetër, ashtu si mund të përdorim shpatat dhe thikat për motive të ndryshme. Kështu që nuk ka nevojë të jemi shumë dogmatikë për propozimin që ka paraqitur Dr. Aftab Ali. Duhet ta shohim si një mjet.
Për më tepër, po shqetësohem për diskutimin e tepërt mbi idenë që eliminimi i kamatës nuk është e gjitha ajo që duhet. Nëse diskutimi i përsëritur i këtij subjekti nënkupton që nëse nuk mund të kaloni në Islam një herë, duhet të lejoni që kamata të vazhdojë, mendoj se kjo është thjesht e paarsyeshme. Nuk ka kuptim të thuhet që vetëm sepse eliminimi i riba-s nuk është gjithë Islami, duhet të presim deri sa të jemi në gjendje të praktikojmë të gjitha aspektet e Islamit njëherësh. Kjo është krejtësisht e kundërt me logjikën dhe arsyetimin, si dhe e kundërt me logjikën e historisë. A mund dikush nga ne të më japë një shembull ku kemi kaluar nga një gjendje në një tjetër në njejtën kohe? Kjo është thjesht një ekzagjerim i konceptit që është bërë një lojë e rrezikshme. Unë do të merrja një qëndrim të fortë kundër kësaj. Do ta pranoja që duke eliminuar interesin nuk do të bëhemi muslimanë të përsosur, por kjo duhet bërë. Ky është një shtyllë e rëndesishme në Islam. Pas eliminimit të interesit, mund të kalojmë në adoptimin e aspekteve të tjera të Islamit gjithashtu. Kështu janë zhvilluar të gjitha sistemet e botës. Logjika e gjithçkaje ose asgjë nuk është e pranueshme dhe unë do të preferoja të mos e përsërisja dhe nuk do të doja që vëllezërit e tjerë të përsërisnin se eliminimi i interesit nuk është gjithçka ose se duhet të presim deri sa të mund të bëjmë gjithçka në një herë.
Dr. Anas Zarka
Përceptimi i Dr. Nakvi-t se unë duket se mbështes vetëm ndarjen e fitimit, ndoshta është formuar nga një version i mëparshëm i punimit tim që më vonë është rishikuar. Unë e di se pasiguria në lidhje me pagat në Islam nuk është e lejueshme dhe në prezantimin tim e kam bërë qartë se do të duhet të ketë një pagë fikse dhe mbi këtë do të ketë një ndarje fitimi. Madje do të duhet të ketë një mundësi. Nëse disa nga punëtorët zgjedhin të mos marrin pjesë në rrezik dhe të kenë më shumë të ardhura, ata mund të vendosin ta bëjnë këtë. Ideja e ndarjes së pastër të fitimit nuk ka kuptim. Po ashtu mund të sqaroj se nuk po kërkoj një zgjidhje për ekonominë globale. Kjo do të ishte shumë kërkesë në një herë. Kuadri i sugjeruar nga unë duhet të vlerësohet siç duhet dhe, nëse gjendet praktik, duhet të adoptohet në bazë eksperimentale në një shkallë të vogël në vetëm ata sektorë ku kemi njohuri të mjaftueshme. Për shembull, kemi rastin e industrisë së tekstileve në Pakistan. Ne kemi një njohuri pothuajse të përsosur të asaj që ka ndodhur mes marrëdhënies së punëtorëve dhe menaxhmentit. Mund të eksperimentojmë ndarjen e fitimit në këtë sektor dhe të shohim çfarë ndodh me produktivitetin. Jam i vetëdijshëm për skemën e bonuseve në para, por kjo nuk do të mjaftojë. Punëtorët duhet të lejohen të marrin pjesë në vendimet e menaxhimit.
