Një veçori e rëndësishme e qirave financiare moderne është se, pas përfundimit të periudhës së qirasë, aseti i dhënë me qira zakonisht transferohet tek qiramarrësi. Meqenëse qiradhënësi tashmë ka rikuperuar koston e tij së bashku me një fitim shtesë, i cili zakonisht është i barabartë me shumën e interesit që mund të ishte fituar nga një hua me të njëjtën vlerë dhe periudhë, ai nuk ka më interes në aset. Nga ana tjetër, qiramarrësi dëshiron të mbajë asetet pas përfundimit të periudhës së qirasë.
Për këto arsye, aseti i dhënë me qira zakonisht i transferohet qiramarrësit në fund të qirasë, qoftë pa pagesë ose me një çmim simbolik. Për të siguruar që aseti do t’i kalojë qiramarrësit, ndonjëherë kontrata e qirasë përmban një klauzolë të shprehur në këtë drejtim. Në raste të tjera, ky kusht nuk përmendet qartë në kontratë, por kuptohet midis palëve që titulli i pronësisë do t’i kalojë qiramarrësit në fund të periudhës së qirasë.
Ky kusht, qoftë i shprehur ose i nënkuptuar, nuk është në përputhje me parimet e shariatit. Sipas jurisprudencës islame, një transaksion nuk mund të kushtëzohet nga një tjetër në mënyrë që njëri të bëhet parakusht për tjetrin. Në këtë rast, transferimi i asetit në fund të qirasë është bërë një kusht i domosdoshëm i kontratës së qirasë, gjë që nuk lejohet në shariat.
Pozicioni fillestar në shariat është që aseti duhet të mbetet pronë e qiradhënësit, dhe pas skadimit të periudhës së qirasë, ai është i lirë ta rimarrë atë, ta rinovojë qiranë, ta japë me qira një pale tjetër ose ta shesë, qoftë qiramarrësit apo dikujt tjetër. Qiramarrësi nuk mund ta detyrojë atë ta shesë me një çmim simbolik, dhe as një kusht i tillë nuk mund t’i imponohet qiradhënësit në marrëveshjen e qirasë.
Megjithatë, pas përfundimit të periudhës së qirasë, nëse qiradhënësi dëshiron t’ia dhurojë ose t’ia shesë asetin qiramarrësit, ai mund ta bëjë këtë me vullnetin e tij të lirë. Disa dijetarë bashkëkohorë, duke marrë parasysh nevojat e institucioneve financiare islame, kanë propozuar një alternativë. Ata sugjerojnë që marrëveshja e qirasë (ixharah) nuk duhet të përmbajë një kusht për dhurimin ose shitjen e asetit në fund të periudhës së qirasë. Megjithatë, qiradhënësi mund të hyjë në një premtim të njëanshëm për të shitur asetin qiramarrësit në fund të periudhës së qirasë. Ky premtim do të jetë i detyrueshëm vetëm për qiradhënësin.
Parimisht sipas tyre, është se një premtim i njëanshëm për të hyrë në një kontratë në një datë të ardhshme lejohet, duke e detyruar premtuesin ta përmbushë atë, por nuk e detyron marrësin e premtimit të hyjë në atë kontratë. Kjo do të thotë që qiramarrësi ka një opsion për të blerë asetin, të cilin mund ose nuk mund ta ushtrojë. Megjithatë, nëse ai dëshiron ta ushtrojë këtë opsion, qiradhënësi nuk mund ta refuzojë atë, pasi është i detyruar nga premtimi i tij.
Prandaj, këta dijetarë sugjerojnë që qiradhënësi, pas lidhjes së marrëveshjes së qirasë, mund të nënshkruajë një premtim të veçantë njëanshëm, ku ai angazhohet se, nëse qiramarrësi ka paguar të gjitha qirat sipas marrëveshjes dhe dëshiron të blejë asetin me një çmim të caktuar dhe të pranueshëm reciprokisht, atëherë qiradhënësi do t’ia shesë atij asetin për atë çmim.
Pasi ky premtim të jetë nënshkruar nga qiradhënësi, ai është i detyruar ta përmbushë atë dhe qiramarrësi mund të ushtrojë opsionin e tij për blerje në fund të periudhës, nëse ka paguar plotësisht qirat sipas marrëveshjes. Po ashtu, lejohet nga këta dijetarë që, në vend të shitjes, qiradhënësi të nënshkruajë një premtim të veçantë për t’ia dhuruar asetin qiramarrësit në fund të periudhës së qirasë, me kusht që ky i fundit të ketë paguar të gjitha shumat e qirasë. Ky rregullim quhet ‘ixharah ve iktina’. Ai është miratuar nga një numër i madh dijetarësh bashkëkohorë dhe është zbatuar gjerësisht nga bankat dhe institucionet financiare islame.
Vlefshmëria e këtij rregullimi varet nga dy kushte bazë:
- Marrëveshja e qirasë nuk duhet të kushtëzohet me nënshkrimin e këtij premtimi për shitje ose dhurim, por premtimi duhet të jetë i regjistruar në një dokument të veçantë.
- Premtimi duhet të jetë njëanshëm dhe i detyrueshëm vetëm për premtuesin. Ai nuk duhet të jetë një premtim dypalësh që i detyron të dyja palët, sepse në këtë rast ai do të përbënte një kontratë të plotë të vlefshme për një datë të ardhshme, gjë që nuk lejohet në rastin e shitjes ose dhurimit.
