Komente mbi bankën aktuale islame

Themelimi
Banka islame Faisal (Sudan) (FIBS) u themelua më 18 gusht 1977 sipas aktit të F.I.B.S. të Këshillit Kombëtar të Popullit. Ajo filloi zyrtarisht operacionet më 10 maj 1978.
Qëllimi
Qëllimi i bankës u përcaktua nga akti si “përpjekje për të forcuar zhvillimin e komunitetit përmes kryerjes së të gjitha veprimtarive bankare, financiare, tregtare dhe investuese.”
Kapitali
Kapitali i autorizuar i bankës është 10,000,000 LS, nga të cilat 3,656,246 LS ishin paguar deri më 31.12.1979. Kjo shumë pritet të arrijë në 5 milionë deri në fund të vitit 1980. Kapitali i Bankës ndahet midis sudanezëve (40%), sauditëve (40%) dhe aksionarëve të tjerë myslimanë (20%), kryesisht në sektorin privat.
Përjashtimet dhe Lirimet

Sipas aktit të F.I.B.S., Banka përjashtohet nga zbatimi i:

Ligjeve që rregullojnë përfitimet e shërbimit dhe pas shërbimit; me kusht që pagat, shpërblimet dhe përfitimet pas shërbimit të përcaktuara nga banka të mos jenë më të ulëta se minimumi i parashikuar në këto ligje;
Ligjeve që rregullojnë sigurimin;
Aktit të auditorit të përgjithshëm të vitit 1970 ose ndonjë akti tjetër përkatës;
Neneve 42, 44 dhe 45 të Aktit të Bankës së Sudanit (Banka Qendrore) të vitit 1959; me kusht që ato të mos kufizojnë kompetencat e Bankës së Sudanit për të mbikëqyrur dhe drejtuar politikën e kreditimit të Bankës.

Këto nene lidhen me përcaktimin e normave të interesit, kërkesat për rezervat dhe kufizimet e aktiviteteve të kreditit nga Banka e Sudanit.

Sipas të njëjtit Akt, F.I.B.S. gëzon këto lirime:

Pasuritë dhe fitimet e bankës do të jenë të përjashtuara nga të gjitha llojet e taksave.
Fondet e depozituara në bankë për qëllime investimi do të përjashtohen nga tatimi. Megjithatë, banka paguan zekatin të llogaritur si 2.5% e të gjitha fitimeve, kapitalit dhe rezervave, për kohëzgjatjen e periudhës së depozitës.
Pagat, shpërblimet, pensionet dhe gratifikimet e të gjithë punonjësve të bankës, kryetarit dhe anëtarëve të bordit të drejtorëve si dhe bordit mbikëqyrës të sheriatit do të përjashtohen nga taksat.
Për më tepër, banka mund të përfitojë nga çdo përjashtim ose lehtësi e përcaktuar në ndonjë ligj tjetër.

Guvernatori i bankës së Sudanit mund ta përjashtojë F.I.B.S. nga dispozitat e ligjeve që rregullojnë kontrollin e këmbimit brenda kufijve që ai i konsideron të përshtatshme. Në fakt, guvernatori ka përjashtuar të gjitha transaksionet dhe lëvizjet e fondeve kapitale të F.I.B.S. dhe depozitat e saj që rrjedhin nga monedhat e huaja nga rregulloret e kontrollit të këmbimit.

Për më tepër, akti përcakton se:

Pasuritë e bankës nuk mund të jenë subjekt i konfiskimit, nacionalizimit, sekuestrimit apo humbjes së detyruar;
Fondet e depozituara në bankë nuk mund të sekuestroren ose konfiskohen, përveç në përputhje me një urdhër gjyqësor.

Përjashtimet, lirimet dhe garancitë e mësipërme pasqyrojnë interesin e legjislaturës për të nxitur suksesin e bankës si përvoja e parë në bankimin islam në Sudan, e cila mund të shtrihet dhe do të shtrihet edhe në banka të tjera në vend.

Menaxhimi

Bordi i drejtorëve të bankës përbëhet nga shtetas sudanezë, sauditë dhe arabë të tjerë, për të pasqyruar shpërndarjen e kapitalit. I gjithë stafi i Bankës është sudanez. Bordi mbikëqyrës i sheriatit (S.S.B) është krijuar sipas statutit të bankës për të siguruar që transaksionet e saj përputhen me sheriatin islam.

Banka ka krijuar dy kompani të lidhura: Kompania islame e sigurimeve dhe kompania islame e tregtisë dhe shërbimeve.

Metodat Operative

(a) Depozitat

Banka ka tre lloje llogarish:

Llogaritë rrjedhëse – pa interes dhe me tarifa.
Llogaritë e kursimeve – pa interes dhe pa dividentë, pa tarifa, pa kufizime në shumën e depozituar dhe me mundësi tërheqjeje të menjëhershme pas paraqitjes së librezës.
Llogaritë e investimeve depozita minimale është 100 LS ose ekuivalenti i saj. Tërheqja është e lirë dhe e menjëhershme, por fondet e tërhequra para përfundimit të 6 muajve humbasin të drejtën për përfitim nga fitimet. Bilancet që mbeten për 6 muaj ose më shumë kanë të drejtë të marrin një pjesë të fitimeve, në proporcion me shumën dhe kohëzgjatjen e depozitës, në fund të vitit financiar. Fitimet ndahen në raportin 75% për depozituesin dhe 25% për bankën.

Teknikisht, llogaritë rrjedhëse dhe ato të kursimeve konsiderohen nga S.S.B. si hua, ndërsa llogaritë e investimeve trajtohen si mudarabah ose kiradh pa kushte, siç do të shpjegohet më poshtë.

(b) Investimet

Banka përdor fondet e saj dhe një pjesë të depozitave të klientëve për të financuar investime në një nga mënyrat kryesore të mëposhtme:

Investime të Pavarura
Sipas aktit, banka ka të drejtën të investojë drejtpërdrejt. Deri më tani, këto investime janë kufizuar në krijimin e dy kompanive të saj: një kompani tregtare dhe një kompani sigurimesh.
Musharakah (partneriteti)
Në këtë metodë, banka dhe klienti bien dakord të bashkohen në një partneritet për realizimin e një operacioni të caktuar brenda një periudhe të përcaktuar. Të dyja palët kontribuojnë në kapitalin e projektit dhe ndajnë fitimet neto sipas një raporti të dakordësuar paraprakisht. Nuk ka një formulë fikse për ndarjen e fitimeve, pasi çdo rast trajtohet individualisht.

Këto operacione mund të zgjasin nga disa javë deri në disa muaj, ose nëse është e nevojshme, për disa vite. Në rastin e operacioneve me afat të mesëm dhe të gjatë, zakonisht zbatohet një formë “pjesëmarrjeje në rënie”, ku pronësia e plotë e projektit i kalon klientit pas një periudhe të rënë dakord, gjatë së cilës banka pritet të ketë rikuperuar kapitalin e saj plus një pjesë të përshtatshme të fitimeve.

Banka shqyrton klientin, vlerëson projektin, monitoron zbatimin dhe, nëse është e nevojshme, merr pjesë në menaxhimin e tij për të siguruar arritjen e rezultateve të pritshme. Megjithatë, politika e bankës është që menaxhimi t’i lihet partnerëve të saj në sipërmarrjet e përbashkëta. Një përqindje e fitimit neto i lihet partnerit si shpërblim për rolin e tij si menaxher, ndërsa pjesa tjetër e fitimeve ndahet midis Bankës dhe partnerit sipas përqindjeve të tyre në kapitalin e projektit. Vlera e aseteve fikse të partnerit vlerësohet në para dhe përfshihet në kapitalin e tij.

Mudarabah ose kiradh
Në këtë metodë, banka siguron të gjithë kapitalin e veprimtarisë, ndërsa klienti është plotësisht përgjegjës për menaxhimin e saj. Në këmbim, partneri merr një përqindje të rënë dakord të fitimeve neto. Në rast humbjeje si pasojë e aktivitetit normal të biznesit, Banka mban të gjithë humbjen, ndërsa klienti humbet vetëm fitimin e mundshëm që do të kishte fituar nga përpjekjet e tij.

Mudarabah është e tipit “e kufizuar”, ku të gjitha kushtet e veprimtarisë përcaktohen në kontratë.

Murabaha (shitja me fitim të përcaktuar)

Në këtë rast, banka i shet një mall klientit me një çmim të paracaktuar ose me një normë fitimi mbi koston totale. Zakonisht, malli sigurohet sipas porosisë së klientit dhe sipas specifikimeve të sakta. Megjithatë, sipas vendimit të bordit mbikëqyrës të Sheriatit (S.S.B.), klienti nuk është i detyruar ta pranojë mallin, edhe nëse është siguruar sipas specifikimeve të dhëna.

Politika e kolateralit

Banka kërkon nga klienti të sigurojë një kolateral, për të mbrojtur bankën nga rreziqet që vijnë nga pakujdesia ose veprimet e qëllimshme të partnerit, por jo nga rreziqet normale të biznesit. Kjo është në përputhje me Sheriatin Islam.

Një normë më e lartë fitimi zakonisht vendoset në kontratë nëse pagesa bëhet me këste. Kjo normë duhet të përcaktohet paraprakisht si një shumë fikse dhe nuk mund të rritet nëse pagesa vonohet.

Shërbime të Ttera bankare

Banka ofron shumicën e shërbimeve të zakonshme bankare, si:

Shkëmbimi valutor
Transfertat kombëtare dhe ndërkombëtare
Mbledhja e faturave
Hapja e letrave të kreditit dhe dhënia e garancive bankare
Sigurimi i depozitave të sigurta për një tarifë fikse

Është e rëndësishme të theksohet se banka nuk ofron zbritje të faturave.

Megjithatë, banka ofron “kard-hasanah”, por në raste shumë të rralla dhe për qëllime humanitare. Për klientët e besueshëm, ndonjëherë lejohen mbikapërcime të llogarisë (over-drafts) pa asnjë tarifë, si një gjest mirëbesimi, kur bilanci i klientit bëhet përkohësisht negativ.

Degët

Deri tani, Banka ka pesë degë funksionale dhe dy degë në proces ndërtimi.

Aktivitetet e investimeve

Numri i operacioneve të investimeve që banka ka ndërmarrë nga fillimi i operimit më 10.5.1978 deri më 31.12.1979 ishte 208. Angazhimi total i bankës në këto projekte ishte 27.6 milionë LS.

82% e kësaj shume u përdor për tregti
17% u përdor për industri, kryesisht si kapital qarkullues

Gjatë kësaj periudhe, 68 nga këto operacione u përfunduan dhe u likuiduan. Kontributi total i bankës në këto operacione ishte 6.52 LS milionë, ku:

63% u përdor për tregti
37% për industri

Fitimet totale nga operacionet e likuiduara ishin mbi 879,000,LS me një normë mesatare të fitimit 13.5%. Kjo përbënte 30% të të ardhurave bruto të bankës për këtë periudhë.

Fitimet Totale

Të ardhurat bruto për të njëjtën periudhë ishin rreth LS. 2.3 milionë
Shpenzimet aktuale dhe kapitale arritën në LS. 1.3 milionë
Fitimi neto ishte rreth LS. 1 milionë

Kjo dha një normë kthimi prej 17.1% mbi burimet totale të përdorura.

Shpërndarja e fitimeve:

Aksionarët morën 15% të vlerës së paguar të aksioneve
Depozituesit e llogarive të investimeve morën 14.7% të depozitave të tyre
Zakati i paguar mbi kapitalin dhe fitimet neto ishte LS. 125,097

Komente mbi performancën

Nga të dhënat e mësipërme, mund të shihet se banka ka performuar mirë.

Si një institucion islam që operon në mënyrë biznesore, ka arritur të testojë me sukses shumicën e formave kryesore të aktiviteteve bankare dhe investuese të lejuara nga Sheriati Islam. Prandaj, mund të konsiderohet si një përvojë premtuese në praktikimin e plotë të bankës islame.

Shërbimet bankare të zakonshme kanë rezultuar të jenë fitimprurëse dhe një mënyrë e mirë për të tërhequr klientë dhe për të mbledhur fonde të investueshme, si në monedhën vendase ashtu edhe në atë të huaj. Banka ka pasur sukses të veçantë me emigrantët sudanezë që punojnë në vendet e tjera arabe.

Një aset i madh i bankës ka qenë cilësia e stafit. Përzgjedhja me kujdes e punonjësve dhe kushtet atraktive të punës kanë dhënë rezultat.

Brenda vendit, degët e Bankës kanë tërhequr një numër të madh klientësh. Gjithashtu, disa biznesmenë të zgjuar e kanë parë bankën si një burim të vlefshëm financimi.

Keqkuptime mbi metodat e financimit

Metodat e financimit të ofruara nga banka nuk u kuptuan lehtë nga shumica e klientëve në fillim dhe shpesh u keqinterpretuan, për shembull:

Disa klientë mendonin se partneriteti do të thoshte gjithmonë ndarje e barabartë e fitimeve (50:50).
Disa mendonin se, sipas mudarabah, banka kishte të drejtë për fitim vetëm pasi klienti të merrte pjesën e tij të paracaktuar të fitimit.

Mjedisi me norma të larta interesi, në të cilin operonte banka, ishte pjesërisht i anuar kundër mënyrës së saj të financimit, për shembull:

Interesi i paguar nga klienti ndaj bankave të tjera përfshihet në “kostot” dhe, për rrjedhojë, çmimet ligjore të shitjes fryhen sipas formulës që lejon që fitimet të llogariten si një përqindje mbi kostot për shumicën e mallrave.
Interesi përsëri zbritet nga fitimet e tatueshme si një zë në “kostot”.
Shumica e licencave të importit nuk jepen përveçse për mallrat që gëzojnë lehtësira krediti nga furnitorët dhe normat e interesit për këto lehtësira duhet të specifikohen qartë.

Disa nga vështirësitë që haste banka në fushën e investimeve kishin lidhje me vetë klientët. Në fillim, bankës iu desh pak kohe për të krijuar një “listë” klientësh të besueshëm, të cilët duhej të ishin gjithashtu biznesmenë të aftë, dhe për të ngritur një sistem të zbatueshëm për përzgjedhjen e klientëve, që gjithashtu nënkuptonte një sistem studimi të tregut.

Disa klientë ishin të pabindur dhe priren të injoronin kushtet e kontratave që përcaktonin operacionet. Të tjerë ishin të fshehtë në lidhje me shkallën e vërtetë të operacioneve të tyre dhe çmimet e tyre të shitjes, të cilat në shumë raste ishin mbi kufijtë ligjorë (edhe pse zakonisht hipotetikë). Disa të tjerë ishin të ngadaltë dhe të prirur për grumbullim, duke ngurruar të likuidonin operacionet në kohën e rënë dakord dhe duke preferuar të prisnin “rastet e arta” për të shitur në periudha “të përshtatshme”, gjë që përkthehej në një barrë mbi burimet e bankës.

Shumica e këtyre vështirësive lidhen dukshëm me kushtet aktuale inflacioniste dhe vështirësitë ekonomike në vend, si dhe me mungesën e ndoshta të përgjithshme të kontrollit mbi tregun. Llogaritë e audituara të besueshme janë një dukuri e rrallë.

Probleme të tjera kishin të bënin me menaxhimin e operacioneve: duhej krijuar një sistem adekuat dhe i shpejtë për vlerësimin e projekteve, përpunimin, dokumentimin, ekzekutimin, ndjekjen dhe përcaktimin e kritereve për ndarjen e fitimeve, të gjitha këto nën një presion të madh të kushteve të punës. Kjo është veçanërisht një çështje delikate, pasi nuk kishte udhëzime për t’u ndjekur.

Është mendimi im personal, pas faktit, që kjo mund të ishte zbutur disi nëse do të ishin kryer më shumë studime për projekte dhe tregun përpara fillimit të operacioneve të bankës. E gjithë kjo çoi në një periudhë konfuzioni dhe disa humbje në fillim, gjë që e bën edhe më të lavdërueshme arritjet e përmendura më sipër. Në fakt, vlerësimet paraprake për fitimet për këtë vit janë edhe më premtuese, ndoshta shumë më të mira.

Rekomandime

Nga njëra anë, është thelbësore të zgjerohet sa më shumë që të jetë e mundur kuadri (i kufizuar) i metodave operative brenda të cilave aktualisht veprojnë banka islame Faisal (Sudan) dhe bankat e tjera islame, si në fushën e grumbullimit ashtu edhe të shfrytëzimit të burimeve. Duhet të zbulohen lloje të reja llogarish dhe depozitash, si dhe formula të reja për financimin e projekteve. Është e nevojshme t’i referohemi literaturës tradicionale dhe moderne islame, si dhe të krijohen ide krejtësisht të reja të bazuara në burimet origjinale islame (Kurani dhe Hadithi).

Nga ana tjetër, nga literatura e disponueshme për Sheriatin duhet të nxirret më shumë qartësi dhe thjeshtësi, mundësisht në formën e manualeve të lexueshme për të ndihmuar personelin e bankës dhe klientët.

Asnjë bankë nuk mund ta realizojë këtë e vetme. Organizimi i këtij seminari është një hap shumë inkurajues. Prandaj, shpresohet që të vihet theksi i duhur në problemet praktike të institucioneve financiare islame.

Deri më tani, aktivitetet e bankës islame Faisal (Sudan) janë kufizuar qëllimisht në ndërmarrje afatshkurtra. Për të ardhmen, është e nevojshme të shtrihen operacionet në plane afatgjata. Duhet të eksplorohet mundësia e sigurimit të burimeve financiare afatmesme dhe afatgjata.

Është me rëndësi të shqyrtohet mundësia që një pjesë e kapitalit afatmesëm dhe afatgjatë të kanalizohet përmes bankave islame nga vendet e pasura islame tek ato më të varfra. Banka Islame e Zhvillimit duhet të luajë rolin kryesor në këtë proces. Kjo është tashmë e pranuar nga autoritetet e Bankës Islame të Zhvillimit (I.D.B.), por nuk ka rezultuar praktike për shkak të natyrës ndërqeveritare të kësaj banke dhe metodave të saj të funksionimit.

Për këtë arsye, unë besoj se krijimi i një Banke Ndërkombëtare Islame është hapi logjik i radhës në bashkëpunimin mes bankave islame. Kapitali i një banke të tillë duhet të sigurohet ekskluzivisht nga I.D.B. dhe bankat islame kombëtare, ndërsa aktiviteti i saj kryesor duhet të jetë financimi i projekteve të realizueshme që propozohen nga bankat islame kombëtare. Ajo duhet gjithashtu të veprojë si banka e fundit e shpëtimit për bankat islame. Iniciativa për këtë hap duhet të merret nga I.D.B.

Rrjeti i bankave islame duhet të zgjerohet sa më shpejt që të jetë e mundur për të mbuluar të gjitha vendet islame dhe të tjera, në mënyrë që asnjë bankë islame të mos ndihet e detyruar të bashkëpunojë me një bankë me interes (ribavi). Bankat ekzistuese islame duhet të ndajnë përvojat e tyre, të cilat duhet të jenë të aksesueshme për bankat islame të reja.

Shoqëritë e sigurimeve islame janë një element i domosdoshëm për funksionimin e duhur të bankave islame, sepse praktikat e kompanive ekzistuese të sigurimeve nuk janë islame, ndërkohë që vetë sigurimi është një sektor i rëndësishëm financiar. Këto kompani sigurimesh islame duhet të mbulojnë investimet e bankave islame dhe klientëve të tyre, si dhe të ofrojnë shërbime për publikun e gjerë. Përvoja e suksesshme e Kompanisë Islame të Sigurimeve të Bankës Islame Faisal (Sudan) duhet të shërbejë si model. Për më tepër, një kompani e risigurimeve islame është urgjentisht e nevojshme për të mbuluar nevojat për risigurim të kompanive ekzistuese dhe atyre të ardhshme të sigurimeve islame.