Taksimi i vakëfeve ka qenë një nga çështjet më të diskutueshme dhe të ndërlikuara në historinë e sistemit të vakëfeve në Indi. Dilema bazë është e njëjtë si kudo tjetër: qeveria synon të maksimizojë të ardhurat e saj, por taksimi i tepërt çon në rënie të të ardhurave që mund të ishin shpenzuar për bamirësi dhe, për rrjedhojë, bëhet një veprim që në fund dështon. Problemi ndërlikohet edhe më tej nga ekzistenca e dy sistemeve ligjore të ndryshme, atij islamik dhe atij laik. Ajo që fillimisht ishte menduar si një dispozitë e thjeshtë për përjashtimin e plotë nga tatimi i të ardhurave të një trusti bamirës, me kalimin e viteve, është shndërruar në një labirint seksionesh dhe dispozitash, duke bërë që zyrtarët e tatimeve të jenë plotësisht të hutuar. Ligji për Tatimin mbi të Ardhurat u ndryshua 27 herë midis viteve 1971-76. Shteti ndërhyn dhe përpiqet të rregullojë mbajtjen e llogarive, pranimin e kontributeve vullnetare dhe investimin e fondeve të trustit. “Pyesim veten nëse ka ndonjë klasë tjetër tatimpaguesish, veprimtaria e të cilëve kërkohet të rregullohet në një shkallë kaq të madhe …”
Sa i përket tatimit mbi pasurinë, Akti Qendror për Vakëfet parashikon që, megjithëse një myteveli nuk është një kujdestar në kuptimin teknik të këtij termi, ai duhet të trajtohet si i tillë dhe të vlerësohet për tatimin mbi pasurinë në të njëjtën mënyrë dhe në të njëjtën shkallë si personi në emër të të cilit mbahen asetet. Pra, për sa i përket taksimit të kujdestarit/myteveliut, janë anashkaluar dallimet midis kujdestarit në ligjin anglez, ku ai trajtohet si pronar, dhe myteveliut në ligjin islamik, ku ai konsiderohet thjesht si një administrator, dhe ai trajtohet si pronar, domethënë në një mënyrë më të përshtatshme për një kujdestar.
Taksimi i vakëfeve u mor në shqyrtim në një mënyrë më sistematike në Ligjin për Tatimin mbi të Ardhurat të vitit 1961. Pikat kryesore të këtij ligji janë si më poshtë: të ardhurat e gjeneruara nga pasuria e mbajtur nën trust për qëllime bamirëse ose fetare nuk tatohen nëse të ardhurat përdoren për këto qëllime në Indi.
Sa i përket trusteve që mbahen vetëm pjesërisht për qëllime fetare, përjashtimi nga tatimi u jepet vetëm atyre trusteve që janë krijuar para hyrjes në fuqi të Aktit (1.4.1962), dhe përsëri, me kusht që të ardhurat të përdoren siç duhet në Indi. Të ardhurat e përjashtuara nuk duhet të kalojnë 25% të të ardhurave të pronës së mbajtur pjesërisht në trust.
Kjo përbën një kufizim tjetër të vendosur nga Akti i vitit 1961. Kjo, sepse Akti i vitit 1922 kishte parashikuar përjashtimin nga tatimi pavarësisht nëse trusti ishte krijuar para apo pas hyrjes në fuqi të Aktit dhe nuk kishte asnjë kufizim të përcaktuar. Megjithatë, si pjesë e politikës për të kanalizuar të ardhurat e vakëfeve në arkën e shtetit, këto kufizime janë zbutur me kusht që të ardhurat e akumuluara ose të veçuara të investohen në letrat me vlerë të qeverisë ose në mjete të tjera të miratuara nga qeveria. Ky është një manifestim në Indi i një prirjeje universale dhe të lashtë të shumë shteteve dhe qeverive për të inkorporuar të ardhurat e vakëfeve.
Nënseksioni 3 i Seksionit 11 përcakton që çdo e ardhur e cila përdoret për qëllime të tjera nga ato bamirëse (pra, pjesa e rezervuar për familjen), do të tatohet. Nuk ka ndonjë ndryshim këtu, pasi e njëjta dispozitë ekzistonte edhe në Aktin e vitit 1922.
Seksioni 13/klauzola b/nën-klauzola ii/kategoria iii trajton vakëfet familjare (vakf el-evlad) dhe bie në kundërshtim të drejtpërdrejtë me ligjin islamik. Ky seksion përcakton që vakëfet familjare të krijuara pas 1 prillit 1962 nuk do të përjashtohen nga tatimi mbi të ardhurat. Kështu, argumenti ynë se, pavarësisht Aktit të Legalizimit të Vakëfeve të vitit 1913, ende ekziston një dyshim i vazhdueshëm mbi këto vakëfe. Një mospërputhje e tillë nuk ekziston në ligjin islamik, i cili nuk bën dallim apo diskriminim midis vakëfeve familjare dhe atyre publike.
Rashid sugjeron që të paktën pjesa e rezervuar për qëllime fetare ose publike duhet të përjashtohet nga taksimi. Sa i përket trusteve fetare të kufizuara për një komunitet të caktuar, fakti që ato i nënshtrohen taksimit është i gabuar, pasi kjo politikë pengon krijimin e tyre. Është argumentuar me të drejtë se humbja e vogël e të ardhurave publike do të kompensohet nga ekzistenca e institucioneve më të fuqishme bamirëse, të cilat ndihmojnë në realizimin e programeve dhe objektivave të një shteti social.
Për më tepër, tatimi mbi të ardhurat nuk është i vetmi taks që rëndon mbi vakëfet familjare. Ato gjithashtu i nënshtrohen detyrimit mbi trashëgiminë (estate duty), gjë që sërish bie në kundërshtim të drejtpërdrejtë me ligjin islamik. Gjykata e Lartë e Bombejit ka vendosur në çështjen Hatizabai kundër Controller of Estate Duty se taksa mbi trashëgiminë është e zbatueshme për pronat e vakëfeve familjare dhe jo vetëm për pjesën që dhuruesi (settler) kishte rezervuar për veten e saj gjatë jetës, por edhe për pjesën e pasurisë që ajo u kishte dhuruar fëmijëve të saj, pra mbi të gjithë korpusin e pasurisë. Kjo ka çuar juristët myslimanë të shqetësuar të protestojnë:
*”Sipas Ligjit Mysliman, prona e një vakëfi familjar është pronë hyjnore dhe për këtë arsye konsiderohet si res extra commercium (jashtë tregtisë). Ajo i nënshtrohet të njëjtave kufizime si vakëfet publike, pasi Ligji Mysliman i trajton njësoj si vakëfet private ashtu edhe ato publike … Në të dyja rastet, prona është e patjetërsueshme dhe e patrashëgueshme dhe të dyja janë nën mbikëqyrjen e Gjykatës së Kadiut. Prandaj, Seksioni 5 i Aktit të Detyrimit mbi Trashëgiminë, në shikim të parë, nuk duket të jetë i zbatueshëm …”
Është e qartë se gjyqtarët në këtë rast të veçantë janë ndikuar nga dispozitat e ligjit anglez. Sa i përket Estate Duty (tatimit mbi trashëgiminë), çështja përmblidhet në pyetjen nëse prona e një vakëfi familjar i transmetohet brezit të ardhshëm pas vdekjes së themeluesit. Megjithatë, në një vakëf të tillë, si themeluesi ashtu edhe pasardhësit e tij janë thjesht përfitues të usufruct-it të pasurisë dhe nuk kanë ndonjë interes absolut mbi të. Për shkak të këtyre ndërlikimeve, të cilat burojnë nga vetë filozofia e sistemit islamik të vakëfeve, vakëfet familjare nuk duhet t’i nënshtrohen detyrimit mbi trashëgiminë. Përpjekja për ta bërë këtë tregon një mungesë themelore të kuptimit të ligjit islamik.
Ndërkohë, është iniciuar një debat midis atyre që mbështesin përjashtimin nga taksimi dhe atyre që janë kundër tij. Pikat kryesore të këtij debati mund të përmblidhen si më poshtë:
Argumentet pro përjashtimit nga tatimi:
- Vakëfi krijohet në përjetësi dhe prona e tij i takon Zotit. Vendosja e detyrimit mbi trashëgiminë do të rezultojë në shuarjen e tij të plotë me kalimin e kohës.
- Ideja se një vakëf familjar është thjesht një trust privat pa ndonjë shenjtëri duhet të hidhet poshtë. Qëllimi i tij do të kuptohet më mirë nëse kujtojmë se ligji islamik e thekson rishpërndarjen e pasurisë po aq sa edhe grumbullimin e saj. Institucionet islame si zekati dhe sadakaja sigurojnë shpërndarje të mëtejshme të pasurisë.
- Qëllimi përfundimtar i shumë prej këtyre vakëfeve është bamirësia. Kështu, do të jetë vetë bamirësia ajo që do të dëmtohet nëse taksimi gradualisht e shkatërron pasurinë.
