Dëmi i vërtetë nga Brexit do të ndihet më tepër në një periudhë afatgjatë, shkruan The Economist
Për katër vjet e gjysmë që nga referendumi për anëtarësimin në Bashkimin Europian, kompanitë janë shqetësuar për ndikimin e Brexit. Por tranzicioni i Britanisë jashtë BE-së, që ndodhi më 31 dhjetor, nuk përfundoi me një shpërthim. Nuk kishte radhë të gjata kamionësh në Dover. Blerësit në supermarkete nuk mbetën pa perime të gjelbra. Dhe sektori i biznesit ka pasur telashe të tjera në mendje.
Karantina e tretë kombëtare e Anglisë filloi më 5 janar, duke mbyllur shumë nga sektorët e hotelerisë dhe shitjes me pakicë. Qeveria ka ndërmarrë hapa për të zbutur goditjen. Rishi Sunak, kancelari i Exchequer, njoftoi një paketë të mëtejshme prej 4.6 miliardë paund (6,2 miliardë dollarë) për firmat, me vlerë rreth 0.2% të PBB-së para krizës, dhe sinjalizoi se mund të pritej më shumë mbështetje në të ardhmen, paracaktuar në fillim të marsit. Skema e ruajtjes së vendeve të punës, sipas së cilës shteti do të paguajë deri në 80% të pagave të punonjësve të pezulluar, tashmë është zgjatur deri në fund të prillit dhe Thesari nuk ka përjashtuar një vazhdim të mëtejshëm.
Me më tepër kompani që tani janë përshtatur më mirë për punën nga shtëpia sesa vitin e kaluar, me më shumë shitës me pakicë që ofrojnë shërbim online dhe më shumë restorante që funksionojnë me takeaway, PBB-ja nuk duhet të tkurret aq shpejt sa në prill 2020 (shih grafikun). Por shkollat janë mbyllur, siç ishin mbyllur në karantinën e parë, por jo të dytë, kështu që shumë prindër nuk janë në gjendje të punojnë. Samuel Tombs nga firma këshilluese Pantheon Macroeconomics, mendon se ndikimi i karantinës së tretë do të jetë më i shpejtë.
Por edhe pse vala e re e COVID-19 ka lënë në hije Brexit, ky i fundit po shkakton probleme. Mosmarrëveshjet mbi rregullat e reja të TVSH-së i kanë shtyrë disa biznese të ndalojnë tërësisht dërgesat për në Britani. Kompania holandeze Bike Bits, një shitës online me pakicë i pjesëve të biçikletave, i ka quajtur marrëveshjet e reja “qesharake” dhe i ndaloi shitjet në Britani në dhjetor.
Nga ana tjetër, tregtarët skocezë të prodhimeve të detit ankohen se dokumentet e reja po vonojnë eksportet, duke çuar në humbje të vlefshme. Në përgjithësi, trafiku duket se ka vazhduar normalisht në rrugën Dover-Calais, por rezervat e tepërta, kamionët e kthyer mbrapsht në Kent dhe kufizimet nga COVID-19 duket se e kanë lehtësuar tranzicionin. Qeveria i ka paralajmëruar transportuesit se vonesat ka të ngjarë të shtohen me rritjen e vëllimeve dhe forcimin e rregullave nga BE.
Kontrollet e rregullave të origjinës janë shfaqur si një problem i veçantë. Shumë tregtarë ishin të kënaqur që marrëveshja e tregtisë midis BE-MB nuk përfshinte tarifa ose kuota për mallrat. Megjithatë, për t’u kualifikuar, kompanitë duhet të vërtetojnë se rreth 50% e çdo produkti të eksportuar e ka origjinën në Britani ose BE. Kjo nuk përfshin vetëm bluzat aziatike apo hurmat e importuara nga Izraeli. Edhe produktet ushqimore të importuara nga vendet e tjera të BE-së dhe të ripaketuara sërish për eksport në bllok, pa një vlerë të shtuar të konsiderueshme në Britani, mund të humbin certifikimin. Kjo po çorienton qendrat e shpërndarjes.
Nevoja për kontrolle të rregullave të origjinës rrjedh direkt nga vija e kuqe e qeverisë për të hequr dorë nga bashkimi doganor dhe tregu i përbashkët, kështu që kompanitë më të mëdha duhet të ishin përgatitur edhe nëse të voglat nuk ishin të përgatitura. Megjithatë, rregullat e hollësishme të reja për secilin produkt (përfshirë një përjashtim të përkohshëm për bateritë në makinat elektrike) u bënë të njohura vetëm një javë para 1 janarit.
Bisedimet me BE-në mund të çojnë në më shumë përjashtime ose periudha më të gjata pritjeje për kontrollet më të vështira. Por Sam Lowe nga Qendra për Reformën Europiane, një think-tank, thotë se Brukseli do të zbusë rregullat e veta vetëm për të ndihmuar anëtarë të BE-së, siç është Irlanda; ai nuk ka ndonjë interes të zbusë ndikimin e Brexit në Britani.
BE-ja do të kujdeset më tepër për Irlandën e Veriut. Për të shmangur një kufi të fortë në ishullin e Irlandës, të dyja palët ranë dakord se duhet të ketë një kufi në Detin Irlandez midis Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut, i cili do të mbetet në bashkimin doganor. Bizneset e mallrave shqetësohen se importuesit mund të mos e kenë kuptuar si do të funksionojë kjo gjë.
Kompleksiteti i procedurave doganore i ka nxitur disa që të heqin dorë fare nga tregtia ose të ngushtojnë gamën e produkteve. Marks & Spencer, një shitës me pakicë, ka hequr me qindra produkte në 21 dyqanet e tij në Irlandën e Veriut, duke filluar nga birra BrewDog deri tek qeset e plehrave. Teksa politikanët e Irlandës së Veriut ankohen për raftet bosh, supermarketet u kanë bërë thirrje qeverisë për ndihmë në mirëmbajtjen e tregut të ushqimeve në provincë.
Megjithatë, goditja e vërtetë për ekonominë nga Brexit pritet të vijë ngadalë dhe jo si një shpërthim i menjëhershëm. Me një marrëveshje tregtare në minutën e fundit, Britania dhe BE-ja shmangën kaosin më të keq afatshkurtër, por ekonomistët shqetësohen për kthimin e “sëmundjes britanike” të pasluftës – prandaj Banka e Anglisë parashikon që ekonomia do të jetë 3 ose 4% më e vogël në dhjetë vjet, sesa do të ishte po të qëndronte në tregun e përbashkët dhe bashkimin doganor.
Krahasimi me fqinjët
Në tri dekadat pas Luftës së Dytë Botërore, ekonomia e Britanisë ra në krahasim me fqinjët europianë. Kjo nuk ndodhi vetëm për shkak se britanikët kishin shumë për të kompensuar pas luftës; nga vitet 1960, ata kishin filluar të rimëkëmbeshin. Por Britania vuante nga marrëdhëniet e vështira industriale, menaxhimi i dobët, produktiviteti i dobët dhe investimet e ulëta.
Margaret Thatcher shpesh vlerësohet si udhëheqësja e cila ka ndryshuar trajektoren e vendit, por shumë ekonomistë argumentojnë se efekti i hyrjes së Britanisë në Komunitetin e atëhershëm Ekonomik Europian (KEE tani me emrin BE) në vitin 1973, ishte të paktën po aq i rëndësishëm.
Nauro Campos dhe Fabrizio Coricelli nga Qendra për Kërkime të Politikave Ekonomike, një rrjet ekonomistësh, tregojnë një model të ngjashëm të rritjes së produktivitetit midis tre vendeve – Britania, Danimarka dhe Irlanda – që u bashkuan me KEE-në në vitin 1973 (shih grafikun). Ata sugjerojnë se hyrja e Britanisë në Tregun e Përbashkët krijoi kushtet që “thaçerizmi” të lulëzonte duke u ofruar sipërmarrësve britanikë qasje në një treg më të madh, më të thellë dhe më inovativ sesa kishin më parë në dispozicion.
Nicholas Crafts, historian i njohur ekonomik në Britani, argumenton se shkaku i vërtetë i sëmundjes britanike ishte mungesa e konkurrencës. Ekonomia u kartelizua në vitet e luftës dhe u veçua nga konkurrenca ndërkombëtare në dekadat e pasluftës. Sipas tij, Thatcher ka merita për liberalizimin e tregjeve dhe industrive, por ajo u ndihmua nga ekspozimi më i gjerë i firmave ndaj presionit ndërkombëtar të konkurrencës, falë hyrjes në KEE dhe krijimit të Tregut të Përbashkët Europian në mes të viteve 1980. Ai llogarit se dështimi i Britanisë për t’u bashkuar me KEE-në që në krijimin e saj në vitin 1957 pati kosto të konsiderueshme në produktivitetin e humbur.
Nëse efekti i largimit nga BE është i kundërt me anëtarësimin në të, ndikimi nuk do të jetë një recesion i shpejtë dhe i dhimbshëm, por një rritje e humbur. Britania do të jetë si një bretkosë në ujë të zier, që nuk e vëren dëmin derisa është bërë./ Përkthimi Lira Muça /monitor/
