*Mario Monti – Kur koronavirusi i ri u shfaq në Kinë dhe u përhap në të gjithë botën, kishte një ndjenjë tronditjeje. Për shumë qeveri, shkalla e përgjigjes së kërkuar dukej e paimagjinueshme. Megjithatë shpejt u bë realitet. Sot, falë zhvillimit të një vargu vaksinash, shumë vende mezi presin që jeta të kthehet në normalitet. Por a është kjo ajo që duhet të synojmë? Ishte normalja e vjetër që krijoi kushtet që virusi të shfaqet dhe të përhapet në radhë të parë. Me siguri mund të bëjmë më mirë.
Brezat e ardhshëm nuk do të na falin nëse nuk arrijmë të mësojmë mësimet e kësaj pandemie. Kështu, shtatorin e kaluar, drejtori evropian i Organizatës Botërore të Shëndetësisë Hans Kluge ngriti një komision të pavarur për të shqyrtuar se çfarë dhe si mund të jetë një “normal i ri”. Komisioni përfshin individë nga e gjithë Evropa dhe nga disiplina të shumta, nga politika dhe ekonomia te shëndetësia dhe shkenca. Në gjetjet tona të ndërmjetme, të botuara të martën, ne bëjmë thirrje për një rishikim themelor të përparësive të politikës dhe qeverisjes ndërkombëtare përgjatë pesë linjave kryesore.
Së pari, ndërsa ne ende nuk i dimë të gjitha detajet, është e qartë se Sars-Cov-2 ishte vetëm mikro-organizmi i fundit që u hodh nga kafshët tek njerëzit. Ishte në gjendje ta bënte këtë, sepse ne krijuam kushtet që e bënë të mundur këtë. Historia e fundit, nga përhapja e HIV nga shimpanzetë te njerëzit, te shpërthimet e përsëritura të gripit të shpendëve, është e mbushur me paralajmërime për rëndësinë e zhvillimit të mekanizmave që njohin ndërvarësinë e shëndetit të njerëzve, kafshëve dhe mjedisit.
Megjithatë ne nuk kemi arritur të mësojmë. Edhe tani, sistemet tona globale janë të fragmentuara, me përgjegjësi që shtrihen në agjenci të ndryshme të KB. Ata kërkojnë një koordinim shumë më të ngushtë, me më pak mbivendosje. Duke marrë shkas nga paneli ndërqeveritar për ndryshimin e klimës, ne propozojmë krijimin e një paneli ndërqeveritar për kërcënimet ndaj shëndetit. Kjo do të bashkonte shkencëtarët për të vlerësuar rreziqet shëndetësore që do të vazhdojnë të shfaqen në botën tonë në ndryshim dhe për të propozuar zgjidhje të mundshme. Ne gjithashtu kemi nevojë për një program të qëndrueshëm të investimeve në sistemet e paralajmërimit të hershëm në mënyrë që infeksionet e ardhshme të shfaqen dhe të përgjigjen sa më shpejt që të jetë e mundur.
Së dyti, pandemia gjithashtu ka ndriçuar thyerjet brenda shoqërive tona. Covid-19 goditi më së shumti të varfëritë tashmë dhe shfrytëzoi kushtet e pasigurta në të cilat jetojnë shumë bashkëqytetarë. Qeveritë e angazhuara për të trajtuar shumë nga këto sfida kur regjistruan qëllimet e zhvillimit të qëndrueshëm të KB. Por progresi shpesh ka qenë i ngadaltë dhe, duke pasur parasysh sfidat financiare që priten, rrezikon të kthehet mbrapsht. Na duhen sisteme më të mira të të dhënave për t’i bërë kushtet e këtyre komuniteteve më të dukshme, dhe për të ndërtuar shoqëri që janë vërtet gjithëpërfshirëse për të gjithë.
Së treti, ne e dimë se asgjë nga këto nuk mund të ndodhë pa ndryshime në sistemin financiar global. Qeveritë nuk janë plotësisht të lira të veprojnë si të duan. Shumë janë të detyruar nga vendimet e institucioneve financiare rajonale dhe globale, agjencitë e vlerësimit të kredisë dhe të tjerë. Organizata të tilla si Banka Botërore dhe BE e kanë njohur prej kohësh rëndësinë e politikave dhe praktikave ekonomike, sociale, mjedisore dhe qeverisëse në krijimin e ekonomive elastike. Në atë listë, ne duhet të shtojmë shëndetin. Një vend që nuk arrin të investojë në infrastrukturën e tij shëndetësore, duke krijuar kështu kushtet në të cilat viruset mund të përhapen dhe shndërrohen, është një kërcënim për veten dhe botën.
Së katërti, shumë nga gjërat që duhet të përgatisim për çdo pandemi në të ardhmen, siç është një sistem i paralajmërimit të hershëm që funksionon mirë, janë të mira publike globale. Megjithatë, nëse bashkësia ndërkombëtare nuk gjen një mënyrë për t’i krijuar ato, asgjë nuk do të ndodhë. Përsëri, ekziston një model për t’u përdorur. Pas krizës financiare globale, G20 krijoi një bord të stabilitetit financiar për të adresuar dobësitë në sistemin financiar dhe për të promovuar politikat e nevojshme mbikëqyrëse për t’i kapërcyer ato. Një bord global i shëndetit do të bënte të njëjtën gjë për shëndetin dhe mbase mund të evoluonte drejt shndërrimit në një bord global të të mirave publike.
E fundit, ne duhet të mësojmë nga suksesi i zhvillimit të vaksinave. Është e pafalshme që ka ende sëmundje tropikale të neglizhuar që nuk trajtohen, duke pasur parasysh se kemi parë se çfarë mund të bëhet kur bashkësia ndërkombëtare bashkohet së bashku. Ne duhet të bëjmë më shumë për të krijuar një klimë që inkurajon inovacionin, jo vetëm të vaksinave, ilaçeve dhe teknologjisë, por edhe sistemet shëndetësore dhe modelet e kujdesit që mund t’i japin ato në mënyrë të barabartë për të gjithë.
Kjo është një axhendë ambicioze dhe një që shumë mund ta shohin si të pamundur. Por, gjatë vitit të kaluar, qeveritë kudo kanë bërë gjëra që vetëm 12 muaj më parë ata gjithashtu menduan se ishin të pamundura.
* Ish-kryeministër i Italisë, është kryetar i komisionit pan-evropian të OBSH-së për shëndetin dhe zhvillimin e qëndrueshëm
