Bankat islame janë të afta të fitojnë fitime të larta dhe kjo ka qenë përvoja në Bankën Islame Faisal të Sudanit. Në fakt, banka jonë po fiton aq shumë saqë kjo ka filluar të na vë në siklet. Kjo ndodh sepse bankat tradicionale vetëm japin para hua. Ato nuk i investojnë paratë e tyre. Bankat islame i investojnë paratë e tyre dhe, për këtë arsye, marrin më shumë fitim sesa bankat tradicionale. Bankat islame duhet të japin hua pa interes (kard–hasanah) për njerëzit në nevojë. Qëllimi i bankave islame duhet të jetë zhdukja e varfërisë nga shoqëria.
Dr. Fuad Abdul Gadir Agabani
Qëndrimi i Islamit ndaj kamatës është vendimtar dhe i paekuivok. Interesi dhe kamata janë një dhe e njëjta gjë dhe ndalohen në çdo formë. Islami është një sistem gjithëpërfshirës në të cilin etika është pjesë përbërëse dhe jo një pjesë e tepërt.
Pjesëmarrja në kapital ose investimi i drejtpërdrejtë nga bankat islame në projekte të dëshirueshme shoqërore që përmbushin kriteret etike islame, siç përcaktohen nga nevojat e shoqërisë në tërësi, do të duhet të merret në konsideratë përpara se të shpërndahet fitimi për individët.
Ndërsa sistemi pa kamatë është veçoria dalluese e bankave islame, nuk është e lehtë për to të shkëputen nga një sistem bankar ndërkombëtar i bazuar mbi praktikën e kamatës. Përvoja e bankave islame ekzistuese që po operojnë me sukses mund të përdoret për përfitim të ndërsjellë.
Dr. Taufik Al-Ammar
Vëllai Agabani përmendi se ata kishin fitime të tepërta, gjë që u bë e sikletshme për ta. Pyetja që më vjen në mendje është: A po mendon Banka Islame Faisal e Sudanit vetëm për fitimin si objektivin e saj të vetëm, apo po mendon edhe për shpërndarjen shoqërore të burimeve?
- Monem el-Ghusi
Dr. Fahim Khan e solli një temë gjatë prezantimit të tij mbi përdorimin e zekatit për mbulimin e borxheve të dhëna për vejushat, jetimët ose njerëzit në nevojë dhe ai është i mendimit se edhe banka islame mund të mbledhë zekatin për këtë qëllim. Më lind pyetja nëse kjo është e këshillueshme. Zekati është adhurim, ndërsa një bankë është ndërmarrje tregtare. Prandaj, zekati nuk duhet të përzihet me veprimtarinë tregtare. Nëse ka individë që kanë pësuar humbje në biznes dhe janë varfëruar dhe kanë vështirësi në shlyerjen e borxheve të tyre, ata natyrisht mund t’i drejtohen Bejtul Malit, i cili do të funksionojë nga shteti. Bankave nuk duhet tu lejohet administrimi i zekatit sepse nëse ndodh kjo, atëherë ekziston mundësia e keqpërdorimit të fondeve. Në këtë rast do të kishte konflikt interesi.
Dr. Umer Chapra
Pranoj se nuk kam arritur ta lexoj Raportin e Dr. M. Fahim Khanit, por nga prezantimi që ai bëri, disa çështje më lindën në mendje. Ai bëri një krahasim ndërmjet bankës pa interes dhe bankës konvencionale. Nuk e di nëse nuk e sqaroi ose nuk e preku çështjen se si krahasohet një depozitues në bankën pa interes me depozituesin në bankën konvencionale me bazë interesi. Ai e theksoi se shumica e bankave pa interes që veprojnë në vendet myslimane kanë tentuar të sigurojnë përfitime të shpejta. Kjo u vërtetua edhe nga pika e ngritur nga z. Agabani se fitimet janë përtej normales, në mënyrë shqetësuese. Dr. Fahim Khan përmendi se huatë jepen kryesisht për tregti dhe biznese në pasuri të paluajtshme. Është e vërtetë që duam të shmangim institucionin e interesit, por njëkohësisht duhet të bëjmë gjërat që janë në interesin më të mirë të ekonomisë kombëtare të vetë vendeve. Nëse banka pa interes, për të përshpejtuar veprimtarinë e saj, varet nga biznese të tilla që ndihmojnë në shtrembërimin e shpërndarjes së burimeve, atëherë kjo nuk do të ishte e dëshirueshme pasi bie ndesh me filozofinë bazë të Islamit. Nëse ne zgjedhim vetëm një numër të kufizuar huash ku nuk ka rrezik humbjeje ose pothuajse fare rrezik, dhe qëllimisht shmangim një shpërndarje të fondeve që është në interesin afatgjatë të ekonomisë, atëherë edhe kjo nuk do të ishte e dëshirueshme. Ai gjithashtu përmendi çështjet që lidhen me të moshuarit, vejushat e kështu me radhë dhe dha përshtypjen se në sistemin me bazë interesi ata përfitojnë. Ndoshta mund të ketë qenë kështu në të kaluarën. Megjithatë, që nga shfaqja e fenomenit të inflacionit, të ardhurat nga interesi me përqindje të fiksuar gjithmonë i lënë të moshuarit dhe vejushat në një disavantazh krahasuar me çdo mënyrë tjetër investimi. Zgjidhja, sipas mendimit tim, sa i përket të moshuarve dhe vejushave, do të ishte që këto institucione bankare pa interes të përfshijnë në veprimtarinë e tyre atë që në Shtetet e Bashkuara përshkruhet si “bankim me besim” (trust banking). Bankimi me besim synon të sigurojë një burim të sigurt, të qëndrueshëm dhe të përshtatshëm të të ardhurave për vejushat dhe të moshuarit. Këto banka investojnë në aksione dhe letra me vlerë në emër të këtyre njerëzve. Mendoj se mund të mendojmë për këtë mundësi. Mbeta shumë i impresionuar nga sensi i humorit i Agabanit; gjë që nuk është shumë e zakonshme.
Dr. Muhamed Uzair
Duket se Dr. Fahim Khan ka përdorur kriterin e efikasitetit gjatë krahasimit të performancës së bankave islame me bankat që veprojnë mbi bazën e kamatës. Kjo nuk është e drejtë. Ne duhet të hartojmë një kriter islam për vlerësimin e bankave islame i cili do të pasqyronte të gjitha ndikimet e jashtme që burojnë nga këto banka për Ummetin Mysliman.
Dr. Omar Zubair
Sipas mendimit tim, nuk është shumë e qartë se përse duhet të ndihemi të turpëruar nga fitimet e larta të bankave islame. Këto banka thjesht po ndajnë fitimet marramendëse që po krijohen në këto ekonomi të cilat në të vërtetë nuk funksionojnë në linja të pastra islame. Nëse e shikoni përbërjen e depozituesve dhe të huamarrësve, do të shihni se depozituesit janë kursimtarë të vegjël, ndërsa biznesmenët janë debitorët neto të bankës. Biznesmenët nuk kanë bilanc kreditor. Në këtë sistem, nëse bankat islame po fitojnë mirë, atëherë ato po kryejnë një funksion të dobishëm shoqëror sepse këto fitime më pas u shpërndahen kursimtarëve të vegjël. Kjo nuk ndodh në rastin e bankave me bazë interesi të cilat japin një kthim shumë të vogël për depozituesit. Bankat me bazë interesi po rrisin pabarazitë e të ardhurave, ndërsa bankat islame, duke ndarë fitimet, thjesht po shpërndajnë një pjesë të fitimit të biznesmenëve të mëdhenj tek depozituesit e vegjël. Nga ky këndvështrim, unë nuk e gjej aspak të turpshme që bankat islame po fitojnë shumë.
Sigurisht, në një situatë ideale, nuk duhet të ketë kësi xhepash të fitimit të lartë, por për të arritur idealen, siç u tha edhe në fjalimet e mëngjesit, duhet të mendojmë në terma të tërësisë së sistemit.
Dr. Fahim Khan ndoshta ka qenë disi shumë i ashpër në vlerësimin e performancës së bankave islame duke thënë se ato nuk po marrin projekte afatgjata dhe se po përfshihen në projekte me kthim të shpejtë e kështu me radhë.
Mendoj se duhet të jemi shumë të qartë për ambientin në të cilin këto banka islame po veprojnë. Ato janë në periudhë prove. E gjithë bota po i vëzhgon. Ato kanë përpara një rrugë të gjatë. Nuk mund të përfshihen menjëherë në çdo lloj aktiviteti. Gjithashtu, duhet të kemi parasysh se ato po punojnë në një mjedis plot armiqësi ndaj tyre. Po ashtu, shohim se bankat qendrore në këto vende nuk po i ndihmojnë në mënyrë aktive këto banka. Për shembull, në një situatë mungese likuiditeti, bankat e tjera me bazë interesi gjithmonë mund të marrin hua nga tregu i parasë ose nga banka qendrore. Kjo mundësi nuk u ofrohet bankave islame. Ne kemi rezultate vetëm për një ose dy vjet nga këto banka. Nuk duhet të jemi të padurueshëm duke u ankuar për performancën e tyre. Qeveritë islame të këtyre vendeve kanë përgjegjësi për të ndihmuar që bankat islame të përparojnë dhe për këtë arsye ato duhet të mendojnë për ndryshimin e legjislacionit të tyre. Ato mund t’i nënshtrohen inspektimit nga banka qendrore ashtu siç ndodh me bankat e tjera tregtare, por duhet të sigurohet ndihmë në kohë nevoje në një formë që përputhet me Sheriatin.
Dr. Ziauddin Ahmed
Mendoj se autori ka shumë pika të rëndësishme. Megjithatë, dua të përmend se gjatë vlerësimit të performancës së bankave islame, është e rëndësishme të merret parasysh përbërja e përfituesve të këtyre bankave. Përvoja jonë ka treguar se huatë zakonisht u jepen njerëzve të pasur të vendeve të varfra. Këto gjëra nuk priten të përsëriten nga bankat islame. Në vlerësimin e tij të ardhshëm, mendoj se Dr. Fahim Khan do ta marrë parasysh këtë aspekt.
Dr. Fahim Khan me të drejtë e ka theksuar problemin me normën shtesë dhe tarifën e shërbimit. Edhe pse mund të mos ketë elemente të qarta jo-islame në këto instrumente, ato duhet të shqyrtohen thellësisht. Instrumente të tilla kanë gjasa të shndërrohen në një emër tjetër për kamatën.
Tani, duke iu kthyer fitimeve të larta të realizuara nga bankat islame, të cilat u quajtën si të turpshme nga vëllai Agabani dhe më pas u mbrojtën nga Dr. Ziauddin Ahmed, dua të përmend se këto fitime mund të jenë të natyrës së fitimeve monopoliste, pasi institucione të tjera financiare nuk lejohen të konkurrojnë ligjërisht. Nëse këto banka kanë marrë karakterin e monopolistit, atëherë fitimet e tyre nuk japin një pamje të mirë. Sigurisht, nëse monopoli është në dobi të të varfërve ose në interes të përgjithshëm të komunitetit, atëherë është një çështje tjetër. Këto konsiderata duhet të merren parasysh gjatë vlerësimit të performancës së bankave islame.
Dr. Mohammad Abdul Mannan
Së pari, një vëzhgim i shkurtër rreth normës së lartë të fitimit në një sistem bankar pa interes. Norma e fitimit duhet të jetë e lartë dhe kjo duhet të jetë kështu për nga vetë përkufizimi, sepse sistemi ofron kushte për ankand të kredisë për ofertuesin më të lartë dhe, duke qenë kështu, norma e fitimit në sistemin bankar pa interes duhet, për nga përkufizimi, të jetë më e lartë sesa ajo në sistemin bankar me interes.
Më tej, Dr. Fahim Khan ka bërë një pikë shumë të rëndësishme dhe qendrore. Ai ka theksuar se nëse operojmë me një sistem të dyfishtë bankar, ku një pjesë funksionon pa interes dhe një pjesë tjetër bazohet në operacione me interes, atëherë segmenti bankar pa interesa gjendet në një pozicion të pafavorshëm për të konkurruar dhe për të tërhequr depozitat nga segmenti tjetër i sistemit që funksionon me interes. Mendoj se kjo është një pikë shumë jetësore që e ka ngritur Dr. Fahim Khan.
Shtrohet pyetja se çfarë mund të bëjmë për të mundësuar që bankat pa interes të fitojnë epërsi konkurruese ndaj bankave të tjera që operojnë mbi bazën e interesit, dhe kjo, sipas mendimit tim, është pyetja të cilës Dr. Fahim Khan ka tentuar t’i përgjigjet.
Unë do të doja të bëja sugjerimin që ndoshta do të ishte e dobishme të eliminohej fillimisht interesi nga ana e aktiveve. Ajo që, në Pakistan, duket se po bëjmë është se po mundohemi të eliminojmë interesin fillimisht nga ana e detyrimeve. Pyetja është se kur fillimisht e eliminon interesin nga ana e detyrimeve, përballesh me problemin se si të ruash besimin e depozituesve, të cilët janë mësuar me një kthim të garantuar dhe të paracaktuar mbi depozitat.
Unë do të sugjeroja që interesi të eliminohet fillimisht nga ana e aseteve duke vazhduar me detyrimet që bartin interes gjatë fazës kalimtare. Rezultati do të jetë se kur ta eliminoni interesin nga ana e aseteve, krijoni kushte në të cilat sistemi bankar do të stërvitet për sa i përket efikasitetit të nevojshëm menaxherial, për të përmirësuar cilësinë e dhënies së kredive dhe për të krijuar kushte në të cilat fitueshmëria do të mbizotërojë. Krahas kësaj, kjo gjithashtu do t’i mundësojë atyre të ruajnë besimin e depozituesve, sepse po vazhdoni me anën e detyrimeve që mbartin interes. Më pas do të jetë e mundur që të kaloni edhe në bazën pa interes për anën e detyrimeve pa shumë vështirësi. Por, nëse zgjidhja që adoptohet është e kundërta, pra fillimisht të eliminohet interesi nga ana e detyrimeve, atëherë me shumë gjasë do të përballeni me problemin se si t’i motivoni depozituesit të mbajnë llogaritë e tyre tek ju.
Dr. Mahfooz Ali
Nuk ka asgjë të keqe nëse bankat islame realizojnë fitime të larta, sepse atyre do tu duhet të përballen edhe me kohë të vështira. Ato mund të ndërtojnë rezerva në kohë të mira për tu përballur me kohët e vështira.
Dr. Abidin Ahmed Salama
Nuk ka dobi të thuash se Banka Islame është një bankë e mirë vetëm sepse ajo bën shumë fitim. Ideja është se nuk dëshironi ta zëvendësoni interesin apo kamatën me fitime më të larta, sepse e gjithë ideja rreth ndalimit të interesit është të mos shfrytëzohet huamarrësi. Cili është qëllimi të zëvendësosh një kamatë me një kamatë tjetër?
Dr. M. M. Metwally
Vëllezër, më vjen keq që kemi shumë pak kohë këtu dhe janë ngritur shumë çështje. Jam shumë i impresionuar nga diskutimi i përgjithshëm që ka ndodhur dhe do të dëshiroja të komentoja mbi një numër të madh të këtyre pikave. Fatkeqësisht, për shkak të kohës së shkurtër, do të komentoj vetëm mbi dy ose tri pika.
Së pari, dua të flas për tarifën e shërbimit apo tarifën e shpenzimeve që banka merr për huatë që u jep vendeve anëtare. Ne besojmë se kjo tarifë shërbimi është e justifikuar sepse banka ka shpenzime në këtë drejtim dhe kjo nuk është në kundërshtim me mësimet e Islamit. Nuk mendoj se ka ndonjë dyshim për këtë.
Banka Islame për Zhvillim, në fillimet e saj, kishte një përqindje më të lartë të likuiditetit. Ata nuk ishin të shqetësuar në fillim për tërheqjen e depozitave. Në fillim, Banka ishte shumë e përmbajtur për të pranuar ndonjë depozitë, por tani situata ka ndryshuar dhe tashmë programi është të pranohen depozita nga institucione, nga qeveri dhe madje edhe nga individë, por kemi vendosur një minimum i cili është ekuivalent me 250,000 dollarë. Ne i përdorim këto fonde për të financuar tregtinë e jashtme midis vendeve anëtare. Brenda gjashtë muajve të parë, ata nuk do të ndajnë asnjë fitim, por nëse depozitat e tyre qëndrojnë në bankë, ata do të marrin pjesë në fitimet e realizuara nga financimi i tregtisë së jashtme.
Tani dua të falënderoj vëllezërit e mi për punimet, shkrimet dhe kontributet e tyre me shumë vlerë në këtë sallë. Diskutimet ishin shumë konstruktive dhe nuk po e them këtë për ekzagjerim, por jam i sigurt se ato do të shërbejnë për një qëllim shumë të dobishëm. Diskutimet ishin shumë të rëndësishme dhe me vlerë dhe është e rëndësishme që ju të vazhdoni këto diskutime.
Ju falënderoj shumë dhe gjithashtu jam shumë mirënjohës për mikpritjen e popullit dhe të Qeverisë së Pakistanit dhe falënderoj Shkëlqesinë e Tij, Presidentin e Republikës Islame të Pakistanit, për të gjitha komoditetet që na kanë ofruar.
Dr. Ahmad Mohamad Ali
Burimi: Money and Banking in Islam, Ziauddin Ahmed; Munawar Iqabal; M. Fahim Khan.
