Pas më shumë se një muaji krize për nga lufta në Ukrainë, tregjet ndërkombëtare të naftës mbeten të ekspozuara ndaj paqëndrueshmërisë. Manifestimi më i dukshëm i kësaj situate është lëkundja e çmimeve, ndërmjet rritjes dhe rënies, gjë që ngatërron krijuesit e buxhetit në vende dhe kompani për sa i përket çmimeve të energjisë dhe sa do të jenë kostot e saj gjatë përcaktimit të çmimeve të mallrave dhe shërbimeve.
Në kontekstin e kërcënimit të Rusisë për të ngarkuar eksportet e naftës vetëm në rubla dhe sanksioneve evropiane dhe amerikane që paralizojnë aftësitë financiare të Rusisë, puna e një prej tubacioneve më të rëndësishme të naftës përtej Detit Kaspik, i cili dërgon naftë nga Kazakistani dhe Rusia në Evropë, është ndalur.
Kjo çoi në një rritje të çmimeve të naftës në më shumë se 120 dollarë për fuçi më 24 mars. Ekspertët parashikojnë se nëse ndërprerja e transportit përgjatë naftësjellësit të Kaspikut vazhdon, çmimet e naftës do të rriten në 150 dollarë për fuçi.
Vlerësohet se çdo vit përmes kësaj linje transportohen rreth 67 milionë tonë naftë. Kushtet e pafavorshme të motit citohen ende si arsyeja e mbylljes së gazsjellësit, megjithatë, nëse më vonë rezulton se ka pasur një ndërprerje të qëllimshme të tubacionit, në kontekstin e menaxhimit të konfliktit midis Rusisë, nga njëra anë, dhe Evropës e Amerikës, nga ana tjetër, tregu i naftës do të jetë i ndryshëm dhe mund të çojë në një rritje serioze të çmimeve, dhe disa vlerësojnë se do të ketë një kërcim prej 300 dollarë për fuçi.
A mund të gjendet një alternativë ndaj naftës ruse?
Vlerësimet afatshkurtra sugjerojnë në përgjithësi se varësia nga eksportet ruse të naftës dhe gazit natyror, e vlerësuar në pesë milionë fuçi në ditë, është e vështirë të shmanget, veçanërisht gjatë sezonit të dimrit, dhe se Evropa mbështetet në mënyrë specifike në gazin rus, qoftë për konsum të brendshëm apo të furnizimit të industrisë dhe sektorëve të tjerë ekonomikë.
Megjithatë, në dritën e konfliktit aktual, të dyja palët po përpiqen të arrijnë qëllimet e tyre. Ndërsa kostoja ekonomike është diçka për t’u marrë parasysh, nuk është e vetmja gjë që ndikon në rrjedhën e ngjarjeve. Situata mund të përshkruhet si një “luftë kockathyese”, sepse Amerika dhe Evropa, të paktën shkurtimisht, mund të përmbahen nga përshkallëzimi me Rusinë për të përfituar maksimalisht nga nafta dhe gazi rus dhe më pas të kalojnë në alternative me kosto më të larta për shkak të afatit të shkurtër, duke pasur parasysh kostot e transportit.
Si Arabia Saudite ashtu edhe Emiratet e Bashkuara Arabe (EBA) mund të kompensojnë pjesën e Rusisë në tregun e naftës. Megjithatë, të dy vendet kanë një axhendë politike me administratën Biden dhe duket se duan ta trajtojnë atë axhendë në dritën e rrethanave aktuale. Të dy vendet, në rrethana të ndryshme, do të kompensonin mungesën e sasive në treg dhe do të kontribuonin në një ulje të ndjeshme të çmimeve. Arabia Saudite ka deklaruar se nafta është një mall ekonomik që nuk duhet të përdoret për qëllime politike dhe se çmimet e naftës duhet të pasqyrojnë interesat e të dyja palëve, prodhuesve dhe konsumatorëve.
Por vendimi i Putinit për të paguar eksportet e naftës ruse në Evropë në rubla dhe jo në euro, dhe dhënia e tij një javë për të zbatuar vendimin, mund të nxisë Evropën dhe Amerikën të përshpejtojnë aktivizimin e alternativave të tjera, ndër të tjera, të lëvizin drejt Arabisë Saudite dhe Emirateve për të rritur sasitë që të dy vendet eksportojnë në tregun ndërkombëtar, veçanërisht në Evropë dhe në këtë mënyrë të shpëtojnë situatën.
Shtetet e Bashkuara dhe Evropa do të punojnë në afat të mesëm dhe afatgjatë për të rritur eksportet e naftës nga zona të tjera, si Venezuela, Irani e të tjera, pas heqjes së sanksioneve ndaj këtyre vendeve dhe sigurimit të investimeve që do të garantojnë një rritje të prodhimit dhe eksporteve të tyre.
A do të lejojnë Amerika dhe Evropa të shpërthejnë çmimet e naftës?
Shtetet e Bashkuara dhe Evropa gjithashtu mund të përqendrojnë energjinë e tyre në qetësimin e situatës politike dhe ushtarake në rajonin arab, Libi dhe Irak dhe të hapin rrugën për rritjen e prodhimit dhe eksporteve. Megjithatë, e gjithë kjo kërkon pak kohë dhe siguri investimi.
Kështu, është e mundur të kompensohet pjesa e Rusisë në tregun e naftës, pavarësisht rëndësisë që ka, megjithatë ka çmimin e saj. Vendimi i Putinit për të rishqyrtuar çmimet e naftës mund të përshkruhet si një thikë me dy tehe, sepse mund t’i mundësojë Rusisë të rifitojë vlerën e monedhës së saj vendase dhe të fitojë një raund të rëndësishëm në konfliktin me Amerikën dhe Perëndimin. Në të njëjtën kohë, kjo mund të çojë në kolaps të mëtejshëm ekonomik, i cili mund të dëmtojë qëndrimin e Putinit në pushtet.
Rusia do të pësonte humbje të mëdha nëse Evropa dhe Amerika do të hiqnin dorë krejtësisht nga nafta ruse. Të ardhurat nga nafta ruse përbëjnë më shumë se 50 për qind të të ardhurave të buxhetit të shtetit dhe rreth 16 për qind të vlerës së PBB-së dhe rreth 70 për qind të eksporteve të mallrave ruse.
Vlerësimet se çmimi i naftës pritet të shkojë deri në 300 dollarë për fuçi bazohen padyshim në faktin se konflikti do të vazhdojë dhe do të përshkallëzohet. Por a do të lejojnë Amerika dhe Evropa të shpërthejnë çmimet e naftës? Përgjigja për këtë pyetje është e qartë: një skenar ku çmimet e naftës do të arrinin 300 dollarë për fuçi do të ishte katastrofik dhe do të prishte ekonomitë e Amerikës dhe Evropës, madje edhe ekonominë globale në tërësi, me pasoja katastrofike si varfëria dhe papunësia.
Prandaj, Amerika dhe Evropa mund të pranojnë disa kushte ruse për të kaluar pjesën tjetër të sezonit të dimrit derisa të gjenden alternativa ndaj naftës ruse. Megjithatë, nuk ka gjasa që konflikti të lejohet të menaxhohet në atë mënyrë që çmimi i naftës të arrijë në 300 dollarë për fuçi, duke pasur parasysh pasojat katastrofike që kjo do të kishte në ekonominë globale në përgjithësi dhe në Evropë dhe Amerikë në veçanti.
I nevojshëm bashkëpunimi arab
Nga ana tjetër, pasuria e naftës që kanë arabët përbën 25 për qind të eksporteve botërore, përveçse zotërojnë depozita të mëdha të rezervave të vërtetuara të naftës dhe gazit. Megjithatë, kriza ekonomike globale që po rezulton nga agresioni rus kundër Ukrainës nuk ka shkaktuar ende ndonjë manifestim të solidaritetit arab, madje as duke mbajtur takime apo konferenca për të rënë dakord se si të merren me pasojat negative të kësaj krize.
Nuk ka dyshim se vendet arabe eksportuese të naftës (gjashtë shtete të Gjirit plus Iraku, Libia dhe Algjeria) do të përfitojnë nga vazhdimi i kësaj krize për shkak të rritjes së të ardhurave të tyre nga eksportet e naftës, por ky është vetëm një aspekt pozitiv. Këto vende do të duhet të shpenzojnë një pjesë të të ardhurave të realizuara, duke pasur parasysh shkallën e lartë të inflacionit global, pasi eksportuesit arabë të naftës importojnë një pjesë të madhe të nevojave të tyre nga jashtë.
Një tjetër, anë e errët e kësaj çështjeje në rajonin arab ka të bëjë me vendet arabe që importojnë naftë, sepse kjo përkeqëson problemet e tyre ekonomike për dy arsye: së pari, rritja e kostove të importit të energjisë dhe më pas rritja e kostos së importit të mallrave të tjera.
Për më tepër, disa vende që mbështeten në të ardhurat nga turizmi do të preken rëndë pasi shumë turistë në mbarë botën rishikojnë opsionet e tyre në dritën e krizës globale dhe anulojnë udhëtimet, duke pasur parasysh rrethanat e reja ekonomike.
Forma më e vogël e bashkëpunimit arab që nevojitet tani do të ishte që vendet prodhuese të naftës t’u japin një pjesë të naftës dhe gazit me çmime të ulëta vendeve arabe importuese të naftës. Kjo do të lehtësonte vuajtjet e tyre, të cilat do të preknin një pjesë të madhe të popullsisë në këto vende, duke i çuar në varfëri dhe papunësi. /tesheshi/
Nga: Abdelhafez Elsawi
