Që marrëdhënia jonë kolektive me plastikën është e pashëndetshme, është dokumentuar mirë. Është një marrëdhënie që ne e marrim si të mirëqenë dhe nga e cila luftojmë për të ecur përpara, pavarësisht natyrës së saj shpesh toksike.
Por është gjithashtu një që kuptohet pak.
Gjetjet e publikuara të martën nga lëvizja globale “Break Free From Plastic” dhe Qendra joqeveritare për Ligjin Ndërkombëtar të Mjedisit (CIEL) tregojnë dinamikën në lojë se si përdorimi i më pak plastikës do të linte më shumë energji për të ngrohur shtëpitë.
Në studimin e tyre ‘Dimri po vjen: plastika duhet të shkojë’ , “CIEL” dhe “Break Free From Plastic”, e cila numëron më shumë se 1900 OJQ në mesin e anëtarëve të saj, thonë se zvogëlimi i plastikës dhe ambalazheve për një përdorim është një hap konkret që mund të marrin vendimmarrësit, për të kontribuar në përpjekjet e përgjithshme për të reduktuar konsumin e karburanteve fosile.
Është koha, shkruajnë autorët, që BE të “përballet me petro-elefantin në dhomë: plastikën”.
Lidhja midis gazit, naftës dhe plastikës
E nxjerrë nga lëndët djegëse fosile, të prodhuara në procese intensive energjie dhe nëse hidhet, digjet apo riciklohet pas përdorimit, plastika shkon krah për krah me emetimet në çdo fazë të jetës së tyre. Megjithatë, prodhimi i tyre në Evropë u rrit nga 0.35 në 55 milionë ton midis 1950 dhe 2020, plastika është tregu më i madh i industrisë petrokimike (produkte kimike të marra nga rafinimi i naftës) të BE-së.
Sipas raportit të së martës, në vitin 2020 gati 15% e gazit të përgjithshëm të BE-së dhe 14% e konsumit të naftës u përdor për prodhimin e produkteve petrokimike. Pjesa më e madhe e tyre shkoi për prodhimin e plastikës. Gjetjet vënë në dukje, për shembull, se aq gaz është përdorur për të bërë plastikë, sa është konsumuar në përgjithësi nga Holanda.
Po kështu, vendet që konsumojnë më shumë naftë dhe gaz për të prodhuar plastikë si Belgjika, Gjermania, Spanja, Franca, Italia, Holanda dhe Polonia janë gjithashtu përgjegjëse për 77% të të gjitha mbetjeve të paketimeve plastike në BE.
Në këtë sfond dhe në dritën e përpjekjes për të marrë gaz nga jashtë Rusisë, Delphine Levi Alvares, Koordinatorja Evropiane e “Break Free From Plastic”, thotë se është një shkelje serioze të mos përfshihet sektori në propozimin e BE-së “Ruajtja e gazit për dimër”, në sigurimin e ngrohjes dhe energjisë elektrike në të gjithë bllokun në muajt e ardhshëm.
“Ndërsa familjet dhe bizneset e vogla po përballen me rritje të faturave të energjisë, industria petrokimike po harxhon burime për të prodhuar plastikë të panevojshme për një përdorim, duke nxitur krizën energjetike të BE-së”, tha ajo në publikimin e studimit.
Tre zogj, një gur
Andy Gheorghiu, një aktivist i klimës i cili ishte i përfshirë në raport, thotë se fakti që njerëzve u thuhet të bëjnë dush të ftohtë dhe më pak të ngrohin ndërsa “ne vazhdojmë ta ushqejmë këtë përbindësh të quajtur industria petrokimike dhe plastike me sasi të mëdha nafte dhe gazi”, zbulon një shkëputje serioze midis pritshmërive për individët dhe industrisë.
Por ai gjithashtu thekson se si trajtimi i plastikës me përdorim të vetëm në këtë moment ofron një mundësi të vërtetë për të “adresuar tre kriza njëherësh: krizën plastike, krizën klimatike dhe krizën e energjisë”.
Raporti paraqet një sërë rekomandimesh për këtë qëllim. Ato përfshijnë shtetet e BE-së që vendosin një kufi në rënie në paketimin e përgjithshëm të lejuar për të hyrë në tregjet e saj, një kufizim në vëllimin e plastikës së prodhuar globalisht dhe një ndalim të ndërtimit të infrastrukturës së re të karburanteve fosile, duke përfshirë objektet petrokimike.
Autorët bëjnë thirrje gjithashtu për objektiva ambicioze dhe të detyrueshme të parandalimit dhe ripërdorimit prej 50% deri në vitin 2030 dhe 80% deri në vitin 2040 dhe ndalimin e paketimeve të panevojshme, siç janë qeset me një shërbim dhe mbështjellja e frutave dhe perimeve.
Bllokimi i plastikës në Evropë?
Por Gheorghiu shkon një hap më tej.
“Unë personalisht do të thosha se tani është koha për një bllokim të industrisë plastike në Evropë.”
Me fjalë të tjera, ai do të donte të shihte një ndalesë të menjëhershme dhe të plotë të prodhimit të plastikës. Të paktën për dimër. Ai gjithashtu mbron për një analizë të plotë në nivel evropian bazuar në gjetjet e raportit.
“Kjo duhet të përfshijë zgjerimin e kërkimit tonë dhe kalimin nëpër industrinë petrokimike dhe renditjen e produkteve që prodhojnë për të parë nëse janë thelbësore apo jo.”
Rreth 855 miliardë qeska plastike u prodhuan në vitin 2018 – ato rrallë mund të riciklohen
Siç qëndrojnë gjërat, një bllokim i tillë nuk duket të jetë afër.
Në një deklaratë për DW, zëdhënësi i shtypit Adalbert Jahnz tha se Komisioni Evropian megjithatë po “zbatonte një plan gjithëpërfshirës për një tranzicion drejt një ekonomie rigjeneruese”, i cili do të trajtonte “përdorimin e të gjitha burimeve, përfshirë lëndët djegëse fosile për plastikën përmes veprimeve të shumta, të tilla si legjislacioni”.
Megjithëse Evropa ka ndërmarrë disa hapa për plastikën, duke përfshirë strategjinë e saj të vitit 2018, ndalimin e mëvonshëm të disa artikujve për përdorim të vetëm dhe rolin aktual në punën drejt një marrëveshjeje ndërkombëtare të detyrueshme për t’i dhënë fund ndotjes plastike, raporti vë në dukje se blloku ende nuk ka ndërmarrë ndonjë hap për të ndaluar drejtpërdrejt prodhimin e plastikës.
Reduktimi i prodhimit të plastikës kundrejt faturave të larta të energjisë
Gheorghiu shpreson se përveç nxjerrjes në pah të korrelacioneve midis krizave të plastikës, klimës dhe energjisë, kërkimi i ri do të “fillojë një debat rreth prodhimit të plastikës dhe nevojës për të reduktuar më tej paketimin e një përdorimi në Evropë”.
Ai është optimist se perspektiva e dimrit të ardhshëm do të thotë se gjetjet do të rezonojnë si me politikëbërësit ashtu edhe me publikun e gjerë.
“Unë mendoj se është shumë më e lehtë për një politikan të zbatojë masa që trajtojnë plastikën njëpërdorshme sesa të zbatojë masa të tjera që trajtojnë gjëra të tilla si sistemet e ngrohjes në shtëpitë e njerëzve ose që rrisin faturat e energjisë.”/DW
